Дәріс 8 Өндірісті жоспарлау және өнімді өткізу

1. Кә сіпорынның ө ндірістік жоспарының мазмұ ны
2. Ө ндірістік жоспардың кө рсеткіштері
3. Кә сіпорынның ө ндірістік қ уатын жоспарлау
4. Тауарлар мен қ ызметтерді сату жоспарын қ ұ ру
5. Кә сіпорынның ө ндірістік бағ дарламасын қ ұ ру

1. Ө німнің ө ндірісі жә не оны сатуды жоспарлау, кә сіпорынның ә леуметтік экономикалық дамуының кешенді жоспарының басты мә селесі болып табылады. Ө нім, тауар, қ ызмет, ө ндірістік жоспарлау, тұ тынушылардың нақ ты қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру фирма дамуының стратегиясын қ ұ ру мен маркетингтік зерттеулер жү ргізу мен басқ а қ ажетті ө німді жобалаумен ө німді ө ндіру мен ө ткізуді ұ йымдастырудың басқ а ішкі шаруашылық қ ызметтермен тығ ыз байланысты болуы қ ажет. Кә сіпорын бө лімшелері ө здерінің атқ аратын функцияларына байланысты жұ мыстарды жоспарлау кезінде келесі стратегиялық жә не тактикалық мә селелерге жетуге бағ ытталуы тиіс.

1. маркетинг (тауар, ө ткізу, жарнама)
2. ө ндіріс қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру ү шін қ олдағ ы ө ндірістік мү мкіндіктерді толық пайдалану, тауарлардың жоғ арғ ы сапасын қ амтамасыз ету жә не белгілі бір ө німді дайындау жә не сатуғ а кететін шығ ындардың тө мендеуі.
3. жобалау – б.қ. ө нім қ ұ ру, жаң алық ашу, ең гізу, технологиялық процестерді жетілдіру, ө нім жә не жұ мыс сапасының кө рсеткіштерін жақ сарту.
4. ресурстардың едә уір қ орларын сақ тау. Материалдарды жоғ ары сапасымен, тө мендету бағ амен, кө птеген партиямен атын алу.
5. қ аржы, жоспарланғ ан бюджет шегінде кә сіпорынның қ ызмет етуі, пайдалы ө німге бағ ытталуы, несиені бақ ылау, фирма ү шін қ арыз, заем қ ұ нын тө мендету.
6. кә сіпорынның барлық қ ызметі бойынша есептілікті стандарттау, ө ндіріс шығ ындарын детальдау, коммерциялық мә мілелердің кунификациясы
7. кә сіпорынның сандық жә не ресурстарды жабдық таушылау, жә не тауарды тұ тынушылардың теріс ә рекеттерінен стратегияны қ орғ ауды қ амтамасыз ету.

Ө нім ө ндірісі мен ө ткізуді жоспарлау – бұ л жақ ын жә не болашақ перспективалардағ ы нарық тың қ ажеттіліктерін алдын ала кө ру бойынша жылдық жоспардың негізгі кө рсеткіштерін қ ұ ру жә не орындау процессі. Ә рбір кә сіпорынның ө ндірістік жылдық жоспары келесі жоспарлы кө рсеткіштерін ө зара байланысты жү йесін қ ұ райды.

8. Жоспарлы кезең дегі фирма жә не оның жеке бө лімшелерінің ө ндірістік қ ызметтерінің негізгі мақ саты.

9. Барлық тауар номенклатурасы бойынша сапалы жә не сандық кө рсеткіштердің нақ ты айқ ындай отырып, ө нім ө ндірісінің кө лемімен негізгі мақ саты.

10. Жылдық ө ндіріс кө лемі мен кә сіпорынның цех бө лімшенің сә йкестігінің есебі сұ раныс пен ұ сыныс тепе тең дігі.

11. Кә сіпорынның оның бө лімшелерінің жылдық ө ндірістік бағ дарламасына ресурстардың қ ажеттіліктерін анық тау, жартылай фабрикаттар мен жинақ таушы бұ йымдар балансының есебі.

12. Жоспарлы жұ м-ы негізгі цехтар (нарық тың тапсырысты орындаушылар) бойынша бө лу, дайындау мерзімі мен ө німді нарық қ а жеткізу бойынша бө лу.

13. жоспарлы кө рсеткіштерге жету қ ұ ралдары мен ә дістерін таң дау

14. жоспарлы тауарлар (ө нім, қ ызмет) ө ндірісін ұ йымдастыру ә дісімен нысанын негіздеу, ө ндіріс жә не ө ткізу жоспарының орындалуына бақ ылау жасау.

2. Ө ндірістік жоспардың негізгі кө рсеткіштері:

1. ө німге сұ раныс пен ө ндіріс кө лемі.

2. ұ сыныс шамасы мен кә сіпорынның ө ндірістік қ уаты.

3. шығ ындар мен ө німнің бағ асы.

4. ресурстар мен инвестицияғ а мұ қ таждық тар

5. сату кө лемі мен жалпы табыс т.б.

Бағ а мен сұ раныс байланысын сипаттайтын негізгі кө рсеткіш – икемділік деп атайды.

Бұ л жоспарлы кезең дегі ө ндірілген ө нім саны мен номенклатурасын сипаттайды. Сондық тан жылдық, тоқ сандық, айлық ө ндіріс кө лемін ажыратуғ а болады. Шығ ыстар ө німнің жоспарлы номенклатурасы сұ раныс пен ұ сыныс тепе тең дігін, сондай ақ ө ндірілімнің жылдық кө лемінің ө ндірістік қ уатқ а сә йкес келуін қ амтамасыз етеді. Жаң а бә секеге қ абілетті ө нім ө ндірісті жоспарлау барлық кә сіпорындармен фирмағ а жоғ ары табиғ атты қ амтамасыз етуі қ ажет. Бұ л ә рбір кә сіпорындар ө нім ө ндірумен сатуды ұ зақ мерзімді жә не қ ысқ а мерзімді жоспарлау, шығ ындарғ а тауар номенклатурасын жаң арту жоспарлы кө рсеткіштерді пайдалануды кең ейту бағ алау немесе экономикалық кө рсеткіштерін ұ зақ, қ ысқ а мерзімді болады.

3.Ө ндірістік қ уат – прогрессивті технологиясы, ең бек жә не ө ндірістің алдың ғ ы қ атарлы нысандары мен ә дістерін қ олдану негізінде барлық экономикалық ресурстарды толық пайдалану жағ дайлары жоспарланғ ан номенклатурадағ ы ө нім (жұ мыс, қ ызмет) шығ арудың максималды мү мкін жылдық кө лемін білдіреді. Ө ндірістік қ уат – теориялық жә не тағ ы басқ а болып бө лінеді.

Теориялық ө ндірістік қ уат – минималды мү мкін болатын теріс нә тижелерінен нақ ты жұ мыс шарттарын жету мү мкін болатын шаруашылық операцияларының кө лемін білу.

Тә жірибелік ө ндірістік қ уат – тұ тынушылардың қ ол жетерлік мұ қ таждық тарын ескере отырып, қ олайлы тиімділік дә ріжесін сақ тау кезінде жетуге болатын ө ндірістің жоғ арғ ы дең гейін анық тайды. Ә рбір кә сіпорын тұ тынушының сұ ранысқ а сә йкес келетін саны жә не уақ ыты бойынша ө ндірісті жоспарлайды. Сату жоспарын қ ұ ру кә сіпорын ө ндірістік бағ дарламасының соң ғ ы кезең і болып табылады.

4. Сату жоспарының қ ұ рудың қ орытынды сатысында тауардың массалық жалпы қ озғ алыс бағ дарламасы қ ойма мен кө лік қ озғ алысының схемасы тиімді қ ұ рылады, тауарларды ө ткізуге дайындау графигі кү нтізбелік жоспарлары жасалады. Ө німді сатуды дұ рыс жоспарлау ә рбір кә сіпорындарда келесі ө ндірістік шаруашылық жә не қ аржылық экономикалық мә селелерді кешенді шешуді қ амтамасыз етеді:

1. Мерзіміне байланысты ө ндірістік тапсырыстарды уақ ытылы орындау
2. Қ олда бар материалдарды, ең бек ресурстарын тиімді пайдалану.
3. Материалдарды қ орларды азайту жә не оның айналымдылығ ын тездету.
4. Ә ртү рлі кө лік қ ұ ралдармен тасмалды оптималды бө лу
5. Жұ мыстың орындалу жә не тұ тынушығ а қ ызмет ету сапасын арттыру.

Тауар қ озғ алысын жоспарлау дегеніміз – тасмалдау, сақ тау жә не мә мілелер жасауды қ ұ райтын ө ндірушілерді тұ тынушыларғ а меншіктің тауар немесе қ ызмет кө рсетуге ө туі мен қ озғ алысына қ атысты жоспарлы басқ арушылық шешімдерді жү йелі тү рде қ абылдау. Тауар немесе дайын ө ткізудің 2 тү рі бар:

1. тікелей байланысты. Бұ л алдын ала белгілі нарық та жұ мыс істейді, мұ нда ө німді шығ ару алдын ала жү ргізілген келісім шарттар негізінде тұ тынушылардың тапсырыстары бойынша орындалады.
2. Еркін нарық. Бұ л сатып алушының алдын ала анық талғ ан талаптары, мұ қ таждық тары негіздері емес, еркін нарық та жү ргізіледі.

5. Ө ндірістік бағ дарлама бизнес жоспар бө лімінің бірі болып табылады. Мұ нда натуралды жә не қ ұ ндық мә ндегі ө ндірістің жоспарлы кө лемі беріледі. Ө ндірістік бағ дарламаны қ ұ ру ү шін негіздеме ретінде ө німді шығ арудың перспективті жоспары табылады. Бұ л – кә сіпорынның провелі оның бө лімдері жә не дамуына байланысты ө німді ө ткізу жә не нарық қ ұ рылымын зерттеу нә тижелері бойынша қ ұ рылады. Ө ндірістік бағ дарламада кә сіпорын бойынша жалпы жә не негізгі цехтары бойынша ай, тоқ сан бойынша бө лініп жасалады. Сандық кө рсеткіштері ө німнің мемлекет стандарттарғ а немесе тапсырыс берушінің техникалық шарттарына сә йкес бекітіледі, оның ө ндірістік техникалық немесе эксплотациялық сапасын сипаттайды. Ө ндірістік техникалық сапасы кө рсеткіштер жатады:

1. материал сыйымдылығ ы

2. ең бек сыйымдылығ ы

3. дә лдік

4. қ уаттылық

5. қ ор сиымдылық т.б

Эксплотациялық сапасына ең бек ө німділігі пайдалы ә рекет ету коэфиценті, ұ зақ мерзімділігі жә не жұ мысқ а сыйымдылығ ы.

Сандық кө рсеткіштері ө ткізілген ө нім кө лемі, тауарлы ө нім кө лемі, жалпы ө нім кө лемі т.б Ө ндірістік бағ дарламаны жоспарлау тә жірибесінде шығ арылғ ан ө нім кө лемін ө лшеудің 3 ә дісі бар:

1. натуралды (км, дана)
2. ең бек (сағ ат)
3. қ ұ ндық ө лшеуіштері