![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Глоссарий. Вектор-клондалатын фрагментті тасымалдайтын ДНҚ молекуласы
Вектор- клондалатын фрагментті тасымалдайтын ДНҚ молекуласы. Молекулалық клондауғ а плазмид жә не бактериофагтар репликондары негізінде қ ұ растырылғ ан векторлар қ олданылады. Ген - тұ қ ым қ уалаушы фактор, функциялды бө лінбейтіғ ылын нә сіл бірлігі. Генетикалық инженерия- in vitro-да арнайы мақ сатта ө з иесінің клеткасында кө беюге жә не зат алмасудың соң ғ ы ө німдерін тү зуге қ абілетті генетикалық материалдың жаң а комбинациясын жасайтын молекулалық генетиканың бө лімі. Генетикалық код- нуклеотидтер қ атарлары тү рінде нуклеин қ ышқ ылдарының молекулаларында нә сілдік информацияның таң балануы. Геном- берілген организмдердің гаплоидтық жинағ ына сә йкес келетің гендер жиынтығ ы. Дезоксирибонуклеин қ ышқ ылдары ( ДНҚ )- кө мірсу компоненті (дезоксирибоза) мен азоттық негіздер аденин (А), гуанин (Г), цитозин (Ц), тимин (Т) қ ұ ралғ ан нуклеин қ ышқ ылдары. ДНҚ молекуласының бірінші реттік қ ұ рылымы жеке дара ерекше жә не биологиялық информацияның кодтық формасы ретінде қ ызмет етеді. Нә сілдік информацияны сақ таушы. ДНҚ полимераза- ДНҚ синтездейтін фермент. Интрон- мРНҚ процессингісі кезінде кесіліп тасталатын генннің кодтамайтын аймағ ы. Кроссинговер- олардың жіпшелерінің (хоматидтердің) жаң адан қ алыптасуы барысындағ ы ү зілуі мен бір-бірімен қ осылуының нә тижесің дегі гомологиялық хромосомалардың гомологиялық аймақ тарының ө з-ара алмасуы. Конъюгация- бактерияларда донордан («аталық» особтардан) реципиентке («аналық» особтарғ а) бір бағ ытта генетикалық материалдың тасымалдауы. Молекулалық биология- молекулалық дең гейде тіршіліктің негізгі қ асиеті мен кө рнісін зерттейтін ғ ылым. Молекулалық гибридизация-д енатурацияланғ ан ДНҚ -ғ а енгізілген жә не хромосомада ренатурациядан кейін зерттелетін локустың орнын анық тайтын таң баланғ ан атомды пайдаланып гендерді карталау. Мутация- генетикалық материалдың тұ қ ымқ уалаушылық ө згергіштігі. Оперон- белок репресордың бақ ылауымен ақ параттық РНҚ бір молекуласын транскрипциялайтын генетикалық материалдың участогы. Оператор -репрессор байланысатын участок. Мутация пенетраностысы- барлық особтар ішінде мутацияланғ ан фенотиптің пайда болуының мү мкіндігі. Плазмидтер- хромосомадан тыс тұ қ ым қ уалаушылық факторы бар генетикалық элементтер, клеткада хромосодан бө лек автономды тү рде тіршілік ете алады. Промотор- транскрипция басталатын аймақ. Процессинг- РНҚ транскрипциядан кейін ө згеруі, бұ л процесс кезінде интронғ а сә йкес келетін аймақ тар жойылады, экзондардың бір-бірімен бірігуі (сплайсинг) ө теді, РНҚ -ның 51- ұ шына қ ысқ а фрагмент (51- кэп), 31 -ұ шына поли (А)- қ ұ йыршығ ы тіркеледі. Репарация- клеткада қ алыпты ДНҚ биосинтезі кезінде жә не физикалық жә не химиялық агенттердің ә серінен зақ ымдалғ ан ДНҚ -ның қ алыпты структурасының қ алпына келу процессі. Репликация- нуклеин қ ышқ ылдары макромолекулаларының ө зін-ө зі ө ндіруі, генетикалық информацияның кө бейіп ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а тасымалдануы. Репрессор- оператормен байланысып ө зің басқ аратын оперондық гендер транскрипциясын тұ ншық тыратын регуляторлық белок. Рибонуклеин қ ышқ ылдыры-РНҚ қ ұ рамында кө мірсулық компонент (рибоза) жә не азоттық негіздер аденин, гуанин, цитозин, урацил, сонымен қ атар олардың модификацияланғ ан негіздері кіретін нуклеин қ ышқ ылдары. Генетикалық ақ паратты тасымалдауда маң ызды қ ызмет атқ арады. Олардың атқ аратын ролдеріне байланысты клеткада РНҚ -ның тө мендегідей кластарын бө ліп қ арастыруғ а болады: рРНҚ, тРНҚ, мРНҚ (иРНҚ) жә не басқ алар. Рибосома – белок биосинтезін атқ аратын органоид. Секвендеу- клондалғ ан ДНҚ фрагменттерінің нуклеотидтік қ атарын анық тау. Сплайсинг- жетілген РНҚ тү зілуі кезіндегі транскрипсияланғ ан экзондардың бірігуі. Транскрипция- ДНҚ сә йкес аймақ тарында РНҚ молекуласының биосинтезі. Трансляция- генетикалық кодқ а сә йкес информациялық РНҚ матрицасында белок полипептидтік тізбегінің синтезделуі. Терминатор- оперонның шетінде транскрипцияның аяқ талуы. Экзон - белгілі аминқ ышқ ылдары қ атарын кодтайтын ген участогы. Процессинг барысында экзондар жетілген мРНҚ қ ұ рамына бірігеді. Мутацияның эксрессивтілігі- фенотипте варьияциялық мутанттық белгінің кө ріну дә режесі.
6.Оқ у пә нінің жұ мыс бағ дарламасы (Syllbus) 6.1. Оқ ытушы туралы мә ліметтер- Бисенов Ө тебай Кө шербайұ лы «Ауыл шаруашылығ ы мамандық тары «кафедрасының ағ а оқ ытушысы, биология ғ ылымдарының кандидаты. 6.2. Пә н туралы мә ліметтер: Пә ннің аты-Молекулалық биология Пә н коды- Кредит саны-2 (90) Ө тетін орны-Сабақ кестесіне сә йкес
|