Тақырыбы: Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі

Дә ріс мақ саты: Қ Р аумағ ындағ ы ең бек қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін стандарттармен танысу

Негізгі терминдер мен анық тамалар:

Ең бекті қ орғ ау ережелері – ө ндірістік процестерді жобалағ анда, ұ йымдастырғ анда жә не жү зеге асырғ анда, ө ндірістік қ ұ рылғ ыларды, қ ондырғ ыларды, агрегаттарды, машиналары, аппараттарды пайдаланғ анда, жә не де бастапқ ы материалдарды, дайын ө німдерді, ө ндіріс қ алдық тарын т.б. қ олданғ анда, сақ тағ анда, тасымалдағ анда орындауғ а міндетті ең бекті қ орғ ау бойынша талаптарды қ алыптастырушы нормативтік акт; салалық жә не саларалық болып бө лінеді.

Ең бекті қ орғ ау нұ сқ ауы – ө ндірістік орындарда, кә сіпорын территориясында, қ ұ рылыс алаң дарында жә не бұ л жұ мыстар жү ргізілетін немесе қ ызметтік міндеттер орындалатын басқ а да орындарда жұ мыс атқ арғ анда ең бек қ орғ ау бойынша талаптарды қ арастыратын номативтік акт; типтік (салалық), жә не кә сіпорын жұ мысшылары ү шін) мамандығ ы мен жұ мыс тү рлері бойынша) болып бө лінеді. Ө ндірістік санитария – бұ л адамғ а ә сер ететін зиянды
ө ндірістік факторларды болдырмау жә не оны азайтуғ а
бағ ытталғ ан ұ йымдастырушылық шаралары мен техникалық
амалдар жү йелері.

Техника қ ауіпсіздігі – бұ л адамғ а ә сер ететін қ ауіпті
ө ндірістік факторларды болдырмауғ а бағ ытталғ ан ұ йымдастырушылық шаралары мен техникалық амалдары.

Ө ндірістік қ ауіпті фактор деп адамғ а теріс ә сер етіп, жарақ атқ а немесе кенеттен денсаулығ ының бұ зылуына ә келіп соғ атын факторды атайды.

Ең бек жағ дайы – бұ л ө ндіріс ортасындағ ы жұ мыс істеу қ абілетіне ә сер ететін ө ндіріс факторларының жиынтығ ы.

Ұ жымдық шарт – бұ л бір жағ ынан жұ мыс беруші жә не екінші жағ ынан қ ызметкерлер арасында ә леуметтік-экономикалық жә не кә сіптік қ атынастар саласында қ абылданғ ан шарттағ ы міндеттемелерді, талаптарды орындауғ а міндеттейтін жазбаша нысанды келісім.

Негізгі сұ рақ тар жә не қ ысқ аша мазмұ ны:

Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ең бектің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін стандарттар бар. Бұ л стандарттар- мемлекеттік стандарттардың негізгі бө лігі болып табылады жә не ең бектің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан ө зара байланысты стандарттар кешені болып табылады. Бұ л стандарттар мыналарды қ арастырады:

· зиянды ө ндіріс факторлары мен қ ауіпті ө ндіріс факторларын топтастыратын барлық жү йелер қ ұ рылымы мен мақ саттарын;

· зиянды ө ндіріс факторлары мен қ ауіпті ө ндіріс факторларының рұ қ сат етілген шектерін анық тауды жә не оларды бақ ылау ә дістерін;

· ө ндірістік қ ұ рал-жабдық тардың қ ауіпсіздік талаптарын жә не оларды бақ ылау ә дістерін;

· ө ндіріс процестерінің қ ауіпсіздік талаптарын жә не оларды бақ ылау ә дістерін;

· қ орғ аныс қ ұ ралдарының қ ауіпсіздік талаптарын жә не оларды бақ ылау ә дістерін

· ғ имараттар мен қ ұ рылыстардың қ ауіпсіздік талаптарын.

Стандарттар мынадай болуы мү мкін: мемлекеттік- МЕСТ, салалық – ССТ, республикалық – РСТ, кә сіпорынның стандарты – КСТ.

МЕСТ 12.0.002-80 қ ұ жатына сай «Ең бек қ орғ ау» терминіне мына тө мендегідей анық тама беріледі. Ең бек қ орғ ау – бұ л заң актілерінің, ә леуметтік-экономикалық, ұ йымдастырушылық, техникалық, гигиеналық жә не емделу -профилактикалық шаралар мен амалдардың жү йелері. Бұ л шаралар мен жү йелер негізінен ең бек барысында қ ауіпсіздікті жә не денсаулық пен адамның жұ мыс қ абілетін қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан.

" Ең бек қ орғ ау" пә нінің бө лімдерінде ө те жиі кездесетін:

· ө ндірістік санитария;

· техника қ ауіпсіздігі;

· ө ндірістің қ ауіпті факторы;

· ең бек жағ дайы;

· ұ жымдық шарт сияқ ты терминдер бар.

МЕСТ 12.0.002-80 қ ұ жатына сә йкес осы терминдерге тө мендегідей анық тама беріледі.

Ө ндірістік санитария дегеніміз – бұ л адамғ а ә сер ететін зиянды
ө ндірістік факторларды болдырмау жә не оны азайтуғ а
бағ ытталғ ан ұ йымдастырушылық шаралары мен техникалық
амалдар жү йелері.

Техника қ ауіпсіздігі – бұ л адамғ а ә сер ететін қ ауіпті
ө ндірістік факторларды болдырмауғ а бағ ытталғ ан ұ йымдастырушылық шаралары мен техникалық амалдары.

Ө ндірістік қ ауіпті фактор деп адамғ а теріс ә сер етіп, жарақ атқ а немесе кенеттен денсаулығ ының бұ зылуына ә келіп соғ атын факторды атайды.

Ең бек жағ дайы – бұ л ө ндіріс ортасындағ ы жұ мыс істеу қ абілетіне ә сер ететін ө ндіріс факторларының жиынтығ ы.

Ұ жымдық шарт – бұ л бір жағ ынан жұ мыс беруші жә не екінші жағ ынан қ ызметкерлер арасында ә леуметтік-экономикалық жә не кә сіптік қ атынастар саласында қ абылданғ ан шарттағ ы міндеттемелерді, талаптарды орындауғ а міндеттейтін жазбаша нысанды келісім.

Ең бекті қ орғ ау жү йелерінің жұ мыс істеуін қ амтамасыз ететін қ ұ рылымы. Бұ л қ ұ рылым мына тө мендегі негізгі бө ліктерден тұ рады:

1) заң шығ арушы;

2) ең бекті қ орғ ау қ ызметтері;

3) материалдар мен техникалармен қ амтамасыз ету;

4) санитарлық -гигиеналық кө мек кө рсету;

5) ең бек қ орғ аудың талаптарын сақ тау жө ніндегі қ адағ алаулар мен бақ ылаулар;

6) ең бек қ орғ ауды ғ ылыми тұ рғ ыдан қ амтамасыз ету.

Ең бекті қ орғ ау жө ніндегі нормалар мен ережелер жә не стандарттар

Бү гінгі таң да Қ азақ стан Республикасында ең бек қ орғ ау жө нінде кө птеген қ ұ жаттар жұ мыс істеп жатыр. Ол қ ұ жаттарды министрліктер Республиканың кә сіподақ федерациясымен келісе отырып жасайды. Нормалар мен ережелері:

· жалпығ а бірдей;

· сала аралық;

· салалық болып бө лінеді.

Ең бек қ орғ аудың жалпығ а бірдей ережелері шаруашылық тың барлық салаларына таралады, ал салааралық ережесі шаруашылық тың бірнеше салаларына жә не технологиялық жабдық тардың кейбір тү рлеріне (олар ү шін қ ауіпсіздігі мен ө ндірістік санитария ережелері жалпылама болса) таралады. Ең бек қ орғ аудың салалық ережесі тек кана шаруашылық тың кейбір салаларына ғ ана таралады.

1974 жылдан бастап ең бек қ орғ ау жө ніндегі нормалар мен ережелер қ ауіпсіздік жө ніндегі стандартқ а айнала бастады. Стандарттың ә р тү рі бар:

· МЕСТ (мемлекеттік стандарт);

· ОСТ (салалық стандарт);

· кә сіпорынның ө з стандарты.

Бү гін де жалпы жасалғ ан мемлекеттік стандарттың саны 100 ден асады. Олардың барлығ ы ө зінің мазмұ нына карай бірнеше топтарғ а бө лінген:

· негізге алынатын мемлекеттік стандарттар;

· қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторлар тү ріне қ ойылатын жалпы мемлекеттік талаптар мен мө лшер стандарттары;

· ө ндірістік жабдық тарғ а қ ойылатын қ ауіпсіздік талабының жалпы стандарты;

· ө ндірістік процесстерге қ ойылатын стандарттардың жалпы қ ауіпсіздік талабы;

· жұ мыскерлерді қ орғ айтын қ орғ ау қ ұ ралдарына қ ойылатын талап стандарттары;

· ғ имараттарғ а қ ойылғ ан қ ауіпсіздік стандарттар талабы.

Негізге алынатын мемлекеттік стандарттар:

· стандарттарды;

· оның қ ызметін, мазмұ нының жіктелуін;

· белгісін жә не оларды келістіруін;

· ең бек қ ауіпсіздігі облысындағ ы терминдерді;

· кауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторлардың жіктелмесін анық тайды.

Ө ндірістік жабдық тарғ а қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптарының жалпы стандарттары мына тө мендегі талаптарды қ ояды:

· техникалық жабдық тардың конструкциясына тү гелінен жә не олардың кейбір элементтеріне қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптары;

· қ ауіпсіздік талабының орындалуына қ ойылатын бақ ылау тә сілдері.

Қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторлар тү ріне қ ойылатын жалпы мемлекеттік талаптары мен мө лшер стандарттары мына тө мендегі талаптарды қ ояды:

· мө лшерленетін параметрлердің мейлінше шектелген мө лшеріне (МШМ);

· ө лшеу тә сілдеріне;

· қ ауіпті жә не зиянды қ асиеті бар заттармен жұ мыс
істегенде қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптарын қ ояды.

Ө ндірістік процесстерге қ ойылатын стандарттардың жалпы кауіпсіздік талабы мына тө мендегі талаптарды қ ояды:

· технологиялық жү йелердің элементтерінің орналастыруына қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптары;

· ө ндірістік жабдық тардың жұ мыс істеу режиміне қ ойылатын талаптар;

· жұ мыс істейтін персоналдардың, жұ мыс орнына жә не ең бек режиміне қ ойылатын талаптар;

· басқ ару жү йесіне қ ойылатын талаптар;

· жұ мысшылардың қ орғ ау қ ұ ралдарының қ олдануына қ ойылатын талаптар;

· қ ауіпсіздік талабының орындалуына қ ойылатын бақ ылау тә сілдерінің талаптары.

Жұ мысшыларды қ орғ айтын қ орғ аныс қ ұ ралдарына қ ойылатын талап стандарттары мына тө мендегі талаптарды қ ояды:

· конструкцияның негізгі параметрлеріне қ ойылатын талаптар;

· коллективтік жә не жеке қ орғ ау қ ұ ралдарының гигиеналық жә не пайдалану кө рсеткіштеріне қ ойылатын талаптар, олады сынау жә не оларғ а бағ а беру тә сілдері талаптары.

Техниканы қ ауіпсіздендіру тө мендегі мемлекеттік стандартқ а 12 деген шифр

берілген. Мысалы МЕСТ 12.0.002-80, мұ ндағ ы: 0 – жіктелу тобын кө рсетеді; 002 – стандарттың коды; 80 – стандарттың бекітілген жылы.

Классқ а жү йені қ ұ ру негізінің ұ йымдық, ә дістемелік
стандарттары кіреді. Кө бінесе бұ нда ең бек қ орғ ау жө ніндегі негізгі
мә ліметтер кіреді;

· 1 классқ а – қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік
факторлардың тү рлері бойынша қ ойылатын талаптар
стандарттары кіреді;

· 2 классқ а – ө ндірістік жабдық тарғ а қ ойылатын
кауіпсіздік талаптарының стандарттары кіреді;

· 3 классқ а – ө ндіріс процестеріне қ ойылатын қ ауіпсіздік
талаптарының стандарттары кіреді;

· 4 классқ а – жұ мысшылардың жеке қ орғ аныс қ ұ ралдарына
қ ойылатын талаптар стандарттары кіреді;

· 5 классқ а – ғ имараттарғ а қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптарының
стандарттары.