Ысқаша дәрістер жазбасы

1-тақ ырып. Сенімділік теориясының негізгі анық тамалары мен ережелері. Машиналар сенімділігін есептеу жә не талдау кезінде негіізгі тү сініктер мен терминдерге МЕСТ 21623-76, МЕСТ 18322-78, МЕСТ 16504-81 жә не МЕСТ 27.002-83 кездесетін терминдерді жатқ ызады. Техникалық объект (объект) — оның функционалдық тағ айындалу тиімділігін қ амтама-сыз ету мақ сатында оны жобалау, жасау, қ олдану, техникалық қ ызмет кө рсе-ту, жө ндеу, сақ тау жә не тасымалдау процесінде есептеуге, талдауғ а, сынауғ а жә не зерттеуге тиесілі зат. Механикалық жү йе (жү йе) - функционалдық ө зара байланысқ ан жә не белгілі тә ртіпте орналасқ ан объектілердің жиынтығ ын білдіретін кү рделі объект. Механикалық жү йелер (МЖ) машиналар, агрегаттар, қ ұ рама бірліктер болуы мү мкін, олар зерттеу мақ сатына байланысты оның қ осалқ ы жү йесі ретінде немесе элементі ретінде аса кү рделі МЖ кіре алады. Элемент (механикалық жү йенің) – нақ ты қ арастырылатын зерттеудегі МЖ бір бө лігін білдіретін объект. Механикалық жү йе элементтері (МЖЭ) егер берілген есептеуде (зерттеуде) ішкі қ ұ рамын ашпай ө здерінің сыртқ ы параметрлерімен (сипаттамаларымен, белгілерімен) ғ ана берілсе, олар тетіктер ғ ана емес, сонымен қ ұ рама бірліктер, агрегаттар жә не тіпті машиналар да болуы мү мкін. Мысалы, бульдозер жер қ азатын машина ретінде тө рт элемен­ттен: трактордан, қ айырмадан, итергіш кесектерден (немес рамадан) жә не қ айырманы басқ ару жү йесінен тұ ратын МЖ ретінде қ арастырылуы мү мкін. Ө з кезегінде, егер оны жеке қ арастырса, аталғ ан элементтердің ә рқ айсысы МЖ білдіреді; ал трактор объектілер, сондай-ақ жеке алғ анда ме­ханикалық жү йелер болып табылатын объектілер жиынтығ ынан тұ ратын базалық машинаның (бульдо-зердің) МЖ болып табылады.

Сонымен, жү йе жә не жү йе элементі ұ ғ ымдары тұ тас жә не нақ ты зерттеудегі бір бө лік ретінде қ арастырылуы керек, жә не сондық тан бұ л ұ ғ ымдар салыстырмалы. Қ арастырғ ан кезде бө ліктің жү йесі болғ ан, тұ тасты қ арастырғ ан кезде элемен­т болады. Сенімділік – объектінің берілген қ олдану, техникалық қ ызмет кө рсету, жө ндеу, сақ тау жә не тасымалдау ре­жимдері мен шарттарында оғ ан берілген ­функцияларды орындау жә не уақ ытта сақ тау қ асиеті. Сенімділік объектінің ішкі қ асиеті болып табы-лады. Ол осы объектінің МЖ ішіндегі басқ а объектілермен, сондай-ақ оның тағ айындалуына сә йкес онымен МЖ ө зі ө зара ә рекеттесетін объект болып табылатын сыртқ ы ортамен ө зара ә рекеттесуден айқ ындалады. Бұ л қ асиет ө зінің кө рсеткіштері арқ ылы МЖ уақ ытта жұ мыс істеу тиімділігін анық тайды. Кешенді қ асиеті болып табылып, объектінің сенімділігі (оның тағ айындалуы мен пайдалану шарттарына байланысты) жеке алғ анда немесе белгілі ү йлесімде жеке қ асиеттерінің кө рсеткіштері (істен шық паушылық, ұ зақ мерзімділік, жө ндеуге жарамдылық жә не сақ талғ ыштық) арқ ылы бағ аланады.

Жыл бойы қ олданылатын машиналардың басым кө пшілігі, тә ртіп бойынша ү ш қ асиеттің - істен шық паушылық тың, ұ зақ мерзімділіктің, жө н-деуге жарамдылық тың кө рсеткіштерімен бағ аланады. Маусымдық қ олданы-латын ма­шиналар (ауыл шаруашылығ ы астығ ын жинау техникасы, кейбір коммуналдық машиналар, қ ататын ө зендерде жү зетін ө зен кемелері), сондай-ақ ө зінің тағ айындалуы бойынша жұ мысты кү ту режимінде ұ зақ уақ ыт бо-латын, қ иын жағ дайларды (ө ртке қ арсы жә не қ ұ тқ ару жабдық тары) жоюғ а арналғ ан машиналар мен жабдық тар, барлық тө рт қ асиеттің кө рсеткіште-рімен бағ алануы керек. Резина-­техникалық бұ йымдар (кө мкермелер, тығ ыз-дауыштар) ұ зақ мерзімділік жә не сақ талғ ыштық кө рсеткіштерімен бағ ала-нады.