Элементтер есебi

Орталық тан тыс созылғ ан жә не сығ ылғ ан элементтерде кү ш кө лденең қ иманың центрден тыс жерiне қ адалады. Мұ ндай жағ дайдағ ы элементке созушы кү ш пен иiлу моментi ә сер етедi. Орталық тан тыс созылғ ан жә не сығ ылғ ан қ ысқ а қ атты элементтердiң шектiк жағ дайы олардың кө тергiштiк қ абiлетiнің жойылуы берiктiгiнiң кемуiне, ал иiлгiш ұ зын элементтер ү шiн орнық тылығ ын жоюына байланысты.

Ө стiк кү ш пен иiлу моментi ә сер ететiн ақ қ ыштық шегi 580 МПа-ғ а дейiн жететiн болат элементтердiң есебi,

. (13.13)

тү рiнде жү ргiзiледi.

(13.13) формуласындағ ы - элементтiң кө лденең қ имасының тү рiне, полкасы мен қ абырғ асының қ атынасына байланысты алынатын коэффициенттер; - бойлық кү ш жә не жә не ө стерi бойынша иілу моменттерi; - элемент кө лденең қ имасының ауданы жә не ө стерi бойынша ең аз кедергi моменттерi.

Орталық тан тыс сығ ылғ ан элементтердiң орнық тылық есебi моменттiң ә сер ету жазық тығ ында жә не одан тыс жазық тық та да жү ргiзiледi (моменттiң ә сер ету жазық тығ ында элемент сол жазық тық бойынша орнық тылық ты жояды, ал одан тыс жазық тық та элементте бұ рылып-иiлу сияқ ты орнық тылық ты жою байқ алады).

Моменттiң ә сер ету жазық тығ ында орнық тылық есебi

, (13.14)

формуласымен жү ргiзiледi, мұ ндағ ы - орталық тан тыс сығ ылғ ан элементтерде кернеудiң азаюын, - шартты иiлгiштiк пен - келтiрiлген салыстырмалы эксцентриситетi ә серiн ескеретiн кестелiк коэффициент.

(13.15)

мұ ндағ ы, ; ; ; - эксцентриситет, - салыстырмалы эксцентриситет; - сығ ылғ ан бө лiктiң кедергi моментi.

Қ МжЕ бойынша егер болса, орнық тылық есебiн жү ргiзбеуге болады.

Орталық тан тыс сығ ылғ ан элементтердiң момент ә сер етпейтiн жазық тық тағ ы орнық тылық есебі, оның ең ү лкен қ аттылық ты жазық тығ ын орналасуына байланысты.

Егер элементтің ең қ атты жазық тық моменттiң ә сер ету жазық тығ ымен сә йкес келетiн болса , онда орнық тылығ ын сол жазық тық қ а перпендикуляр жазық тық та жоғ алтады. Есеп

(13.16)

формуласымен жү ргiзiледi, мұ ндағ ы - момент ә серiнен пластикалық деформациядан қ иманың ә лсiреуiн ескеретiн коэффициент; - орталық сығ ылудағ ы бойлық иiлу коэффициентi.

Егер моменттiң ә сер ету жазық тығ ы элементтің қ аттылығ ы аз жазық тық пен сә йкес келетiн болса, болғ анда, есеп

, (13.17)

формуласымен жү ргiзiледi, мұ ндағ ы - орталық сығ ылудағ ы бойлық иiлу коэффициентi.