Электрондық қасиеттерінің ерекшеліктері

Электрондық ө ткізгіштігіне ие кристалдық емес диэлектрлік орталар (КЕДО) кең аумақ ты материалдар болып табылады. Яғ ни, қ озғ алғ ыштық аймағ ы 1-эВ дейін жетеді. Бұ л мысалы, As₂Se_3, As₂S_3, кө пкомпонентті CdGeAs₂ жә не т.б сияқ ты жү йелер.

Қ ұ рамына байланысты кристалдық емес диэлектрлік орталар (КЕДО) ө ткізгіші ү лкен шекте ө згереді-10^-3 нен 10^-18 Ом ∙ см^-1 дейін. Бө лме температурасына жақ ын, тұ рақ ты тоқ та ө ткізгізгіштің температурасының тә уелділігі σ  =С·exp(-E/kT) қ атынасымен сипатталады. Шынытә різдес жартылай ө ткізгіштердің маң ызды ерекшеліктері болып бө лме температурасына, ө ткізгіштіктің активация энергиясының мә нінің екі еселенуі болып табылады. Бұ л тыйым салынғ ан зонаның оптикалық еніне тең болады.

Валенттік зона мен ө ткізгіштік зоналарының біркелкі емес кө мескі аймақ тарының садарынан, кристалдық емес диэлектрлік орталар (КЕДО)-да Ферми дең гейі тыйым салынғ ан зонаның ортасынан біршама тө менде жатыр. lgσ ~1/T координаттарында тұ рғ ызылғ ан, ө ткізгіштік пен температураның тә уелдік графигінде КЕББ-те (Кристаллдық емес беткі бө лікте) сынық тар байқ алмайды.

Кристаллдық жартылай ө ткізгішке қ арама-қ арсы, ~10^-6 атмосфера % қ оспа енгізгенде ө ткізгіштігі едә уір ө згереді жә не КЕББ-ң қ асиеті, оғ ан 0.1 атмосфера % қ оспа енгізгенде ө згереді. Жалпы айтқ анда, КЕДО-ң қ асиетіне қ оспалардың ә сері бар деген сұ рақ жай шешілмейді. КЕДО-ғ ы термо-ЭҚ К оң таң балы жә не оның мә ні КЕББ-ғ ы Ферми дең гейінің тыйым салынғ ан зонаның ортасына жақ ын маң айда орналасуына сә йкес келеді.

Термо-ЭҚ К-ң температуралық тә уелділігі ө зіндік жартылайө ткізгіштегі сияқ ты жә не электрондардың қ озғ алғ ыштығ ынан кемтіктерінің қ озғ алғ ыштығ ы артық болады. Заряд тасушылардың дрейфтік қ озқ ғ алғ ыштығ ын ө лшеу нә тижесінде, кө птеген Кедо - да бұ л шын мә нінде солай екеніне кө з жеткізуге болады. КЕДО дағ ы кемтіктердің дрейфтік қ озғ алғ ыштығ ы 0, 1 cм²/(B∙ c) аспайды, ал электрондардың қ озғ алғ ыштығ ы соншалық ты аз, оларды ө лшеу мү мкін емес.

Кристалдық емес диэлектрлік орталар (КЕДО)-ның энергетикалық спектрі локальдік кү йдің ү лкен тығ ыздығ ымен сипатталады. Олардың шынытә різдес жартылайө ткізгіште бар екенінің тікелей дә лелі болып, тепе тең сіз заряд тасушылардың тасымалдау уақ ытын ө лшеуден, кең істіктегі зарядтың шектелуімен термостимулирленген эффект жә не фотоэлектрлік сипаттамалардан байқ ауғ а болады. КЕДО-да заряд тасушылардың дрейфтік қ озғ алғ ыштығ ы дискретті қ ақ пандарда шектеледі, жә не кемтіктер ү шін концентрация 10¹⁷÷ 10¹⁸ см^-3, ал жататын энергетикалық терең дігі -0.17эВ болады. КЕДО-ғ ы Ферми дең гейінің маң ындағ ы бекітілген кү йдің концентрациясы 10¹⁶ см^-3∙ эВ мә нін береді. Жеткілікті ү лкен температуралық интервалда Ферми дең гейі, тиім салынғ ан зонаның ортасына жақ ын маң айда жоғ арғ ы тығ ыздық тағ ы локальданғ ан кү йді орнатады.КЕДО-ғ ы Холлдың ЭҚ Қ і ө те кіші, ал егер оны ө лшеу мү мкін болса, онда оның таң басы теріс болады. Кө птеген КЕДО жақ сы фотоө ткізгіштер болып табылады, бірақ кристаллдық жартылайө ткізгіштерге қ арағ анда КЕДО-дағ ы фотоө ткізгіштік айқ ын спектрлік тә уелділікпен сипатталады. КЕДО-ң жұ тылу коэффиценті, оптикалық жұ тылуының маң айында экспоненталды ө седі, жә не бұ л кезде фотонның энергиясы ~10³-10⁴ см^-1 дейін жоғ арылайды. Шынытә різдес халькогенидті жартылайө ткізгіштегі жұ тылу процессінің ерекшеліктеріне таң дау ережесінің жоқ тығ ы жатады.

Кристаллдық емес жартылайө ткізгіштерінің негізгі кү йде магнит моменті нө лге тең, сә йкесінше олар диамагниттер болып табылады. Кристаллдық емес жартылайө ткізгіштер кристаллды жартылайө ткізгішті маериалдағ ыдай кө птеген қ асиеттерге ие. Осымен қ атар олар спецификалық қ асиеттерге ие. Мысалы, тек КЕДО-да оптикалық, электрлік жә не фотоэлектрлік қ асиетінің фотоиндуцирленген ө згерістер байқ алады. Бұ л ө згерістерді негізінен фотоқ ұ рылымдық тү рленуімен байланыстырады.Кү шті электрлік ө рістерде(≥ 10⁴ В/см) КЕБ-ң ө ткізгіштігі кө р ретке жә не тез ө згеруі мү мкін(10^-4-10^-9 c уақ ыт аралығ ында). Бұ л қ ұ былысты Лебедев пен Овшинс байқ ағ ан жә не ол қ айтақ осу эффектісі деп аталғ ан. Реттелмеген қ ұ рылым теориясына сә йкес, осы жә не басқ а КЕДО­ ң спецификалық қ асиеті оның ө згеше қ ұ рылымдық дефектісінің болуында КЕБ те мұ ндай қ ұ рылымдық дефектінің болуының себебі, онда қ атқ ыл кристаллдық қ ұ рылымының болмауында.