![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Ші Дәріс. Динамикалық жүктемелерді қабылдайтын іргетастар және олардың сейсмикалық шарттары
Ғ имаратты жә не ғ имаратты жобалаң кезіндегі динамикалық жү ктеме ұ шырағ анда іргетастың ө лшемін жә не тұ рақ тылығ ын жиі анық тауғ а тура келеді. Тербелістің негізгі кө здері тең герілмеген машина немесе механизм бө лшектері сейсмикалық жер, жел, транспорт қ озғ алысы жә не т.б. Тербеліс кө зінің кө п бө лігі соғ у жерінен басты сипаттамасы болады. Тербелісті ерікті, еріксіз деп 2 тү рге ажыратады. Ү ймерет – топырақ қ а 1 рет соғ у ерікті тербелісті тудырады, ал периодты соғ у еріксіз тербеліспен сипатталады. Динамикалық ә сер кезінде топырақ тың сипаттама жұ мысы топырақ қ а динамикалық ә сер ету келесідей қ ұ былыстардың, жә не процесстердің тууына ә келіп соғ ады, тербеліс кө зі мен ө шуі бар толқ ындардан алыстан таралуы. Тербелістің жаралуы кезінде бойлық толқ ын толқ ынның таралу бағ ытына перпендикулярлы бө лшектің тербелуі ү стің гі толқ ын жердің жоғ ары қ абатында жаралуы. Басылу қ арқ ыны фактор тү ріне байланысты, соның ішінде топырақ тү ріне жә не алып табиғ и кү йіне қ ұ рғ ақ, аралығ ынды топырақ ты тербелістің басылу қ арқ ыны жылдамды болады су қ анық қ ан сазды – баяу, конструкция мен ғ имаратта резонанс қ ұ былысы еркін жә не еріксіз тербелістердің жиілігі сә йкес келсе, онда ағ засына қ ауіпті, байланыссыз топырақ тың нығ ыздалуы қ ызу, шиеленіскен жағ дайының ө згеруіне ә келдіретін тербеліс туады. Белгілі бір динамикалық қ ысымда қ ұ мды топырақ жылдам нығ ыздалады жә не іргетас мезгілінен қ осымша шө гуіне ә кеп соқ тырады. Топырақ тың шиеленіскен жағ дайын жә не статикалық жү ктеменің ө згеруіне, іргетастың жылжуына, қ осымша шө гуіне, суғ а қ анық қ ан қ ұ мның ыдырауына ә келдіреді. Бұ л тұ рақ тылық ты толық тай жоюғ а, ғ имаратты қ ұ лауғ а дейін шө гуге ә келдіреді. Қ азіргі уақ ытта ғ имаратқ а тербеліс кезінен таралғ ан динамикалық жерді жерлетудің ә дістерін ойлап шығ арылды. Олар спиралды қ ұ рамы бар дірілдеткіштер арқ ылы тербеліс кезінде шартты жақ сарту қ ұ ралы шаралар ө ткізу территорияны қ ұ рғ ату, арнайы кран қ ұ рылғ ылары, шлакпен толтыру т.б. конструктивті шаралар кодалы инструктивті ғ имарат сұ лбасын жасау ж.т.б. Қ НжЕ19-79-сә йкес топырақ тың серпімділік, су, бірқ алыпты ығ ысады жә не қ озғ алу серпімділгі Сх бір қ алыпсыз қ озғ алу серпімділігі
мұ нда: Во – коэффицент, Қ НжЕ қ абылданғ ан; Е – топырақ тың жалпы деформация модулі; Ao = 10 м2 , А – іргетас табанының ауданы; А> 100 м2 болатын іргетасқ а Сz – коэф/і А=200м2 іргетас қ абылданғ ан. Су Сх жә не Сz коэффицент мә нін Қ НжЕ-19-79 бойынша тә уелділік арқ ылы анық талады: Су = 2 Сz; Сх =0, 7; Сz = Сz (11. 2) Динамикалық нү ктемесі бар машина астынадғ ы іргетасын жобалау кезінде қ атаң дық негізінде коэффициент қ олданылады, ол серпімділік кезінде СНИП-19-ғ а бойынша анық талады. Бірқ алыпты қ ысылу (сығ ылу): Кz = Сz А (11.3) Бірқ алыпсыз қ ысылу (сығ ылу): Ку = Су I (11.4) мұ ндағ ы I – іргетас табанын инерция моменті; Бір қ алыпты қ озғ алыс: Кx = Сx Аx (11.5) Бірқ алыпсыз қ озғ алыста: Кx = Сx Ix (11.6) Демпфировандық сипаттамасының сапасы ретінде іргетастың тербелуі кезінде энергияны жұ туы, Қ НжЕ-19-79 ережеге сә йкес, сын кезінде анық талуғ а тиіс салыстырмалы тербелісті демпфирлеу коэффиценті
мұ нда: Рср – Қ НжЕ «Ғ имараттар негіздері» ұ сынысы бойынша анық талады. Орташа статистикалық қ ысым орнық сыз тербеліске горизонтальды
Қ аралғ ан коэффиценттер іргетас табанының ауырлық центірінен ө тетін
Динамикалық жү ктемесі бар машина астындағ ы іргетасты жобалау машина астындағ ы жобалауда келесі шарттар сақ талуы тиіс, беріктілік шартын қ анағ аттандыруы, тұ рақ тылық жә не экономдылық, іргетас тербелісінің қ ызметші персонғ а зиянды ә серін тигізбейді, технологиялық процесс, қ ұ рал жабдық тар жә не де ғ имарат қ ұ рылымына немесе бө лек элементтерге зиянды ә серін тигізбеуі керек. Іргетасқ а динамикалық жү ктеме тү сіретін барлық машиналар 2 тү рге бө лінеді. 1) периодты ә сер, яғ ни ең басты қ айтымды механизмі бар машина, электр қ озғ алыстар, турбоагрегаттар, поршенді қ озғ алтқ ыш, компрессор 2) бейпериодты қ озғ алыс яғ ни басты қ озғ алысы бірқ алыпсыз айналу немесе қ айтымды механизмі бар машина, жетекші қ озғ алтқ ыш жә не т.б. Іргетастың тү рі формасы ө лшемдері машинаның, есептеу нә тижесінде белгілі болады. Іргетастың мейілінше формасын қ арау жә не де конструкциясын бірың ғ айлығ ын, ә сіресе жиналмалы – монолитті, қ ұ растырмалы іргетасты қ олданғ анда. Динамикалық жү ктемесі бар машинағ а іргетасты жобалауда машина орнатылатын рамалық, кө лденең қ атардан тұ ратын рама, бойлық балканы жалғ астыратын тіреу қ абырғ алық, іргетас тақ тасынан тұ ратын бойлық жә не кө лденең қ абырғ а жә не жоғ ары кө леденең темірбетонды тақ татаста арматураланбағ ан немесе қ ұ рылымды арматураланғ ан бетонды тү рдегі массивте машинаны бекітуге арналғ ан ұ ң ғ ымалар, тетіктер болады. Айнымалы немесе қ айтымды кему механизмі бар машинағ а іргетасты келесідей есептейді. Ө шуін есептегенде еріксіз тік тербелістің амплитудасы мына формуламен анық талады.
мұ нда: Fz 0- тік кү шпен Fz біршама ү лкен мә ні; m - тербеліп тұ рғ ан іргетас немес машинаның массасы; ω - еріксіз тербелістің жиілігі – машинаның анализ жиілігі. Аласа іргетас болса, (B> 3h) мұ ндағ ы в- іргетас һ -биіктігі ұ зындығ ы, горизонтальды айнымалы қ озғ аоту кү шінің Fn елемеуге болады:
мұ нда: Fn0 – Fn кө лденең кү штің ү лкен мә ні. Биік іргетас болса, (B< 5h) іргетас табанының ауырлық центрінен ө тетін, айналуғ а перпендикуляр жазық тық та жататын осьпен салыстырғ анда айнымалыны тербелісте болғ ан жоғ ары іргетастың кө лденең жылынуының амплитудасы:
мұ нда: H – Fh - ә сер ету сызығ ынан іргетас табанына дейінгі ара қ ашық тық; Qo - Массасының инерция моменті. 5h< B< 3h - іргетас кимасындағ ы кө лденең тербелісті амплитудасы:
мұ нда: h1 – қ ондырғ ының ауырлық центірінен іргетас кимасына дейінгі ара қ ашық тық; ay, ax, - іргетастың ү стінгі кө лденең орын ауысуымен серпімділік қ озғ алысының амплитудасына сә йкес Қ НжЕ «Ғ имараттар негіздері» формуласы бойынша анық талады. 5 m 8 Tu - жиіліктегі тербелісте тербеліс амплитудасы 0, 15-0, 05 мл – ден аспауы керек. Тербеліс амплитудасын азайту ү шін тік қ озғ аушы кү шіне іргетасты максималды дамытылғ ан табан жә не аз массамен орындайды. Соқ қ ы ә сері бар машина астындағ ы іргетас тік тербелісті айтарлық тай ә сер етеді, қ айтымды кері маң ызды роль атқ армайды. Ө те қ атты соқ қ ы тө стің іргетасын бұ зуы мү мкін, оны ө те кү рделі конструкциялық мен алдын алуғ а болады. Іргетас шаботтан, шаботасты тө семнен еменнен жасалғ ан жә не шабот тасты қ абырғ а тақ тасынан тұ рады. Балғ а асты іргетасты есептеуді екі еркін дә реже жү йесімен жү ргізіледі. Алдын ала жуық тау ә сері мен іргетас ауданын а жә не оның салмағ ын
мұ нда:
U - соғ атын кездегі қ ұ лап келе жатқ ан балғ аның б-ғ ы; R - топырақ негізінен есептелген кедергісі; Co – қ ұ лап келе жатқ ан балғ аның есептеген мә ні; C1 - шабот шамамен алғ андағ ы салмағ ы тік тербелістің Қ НжЕ 19-79 бойынша амплитудағ ы:
мұ нда:
Барлық топырақ тү рлері ү шін, м мұ нан басқ а аz=12мм болып, қ абылданады. Табанның а1 мен қ анық қ ан қ ұ м дымқ ылдау, шамды, ұ сақ талып тұ нғ анда аz=0, 8 мм болады. Кейбір жағ дайларда табанды қ адаммен кү шейтеді, іргетас қ адамын орналастыру ү шін бұ рғ ылап тесіктер жасайды.
Негізгі ә дебиет: 1[255-261], 2[304-308] Бақ ылау сұ рақ тары: 1. Тербеліс кө зі қ андай тү рлерге бө лінеді? 2. Ерікті тербеліс қ ай жағ дайда болады? 3. Еріксіз тербеліс ше? 4. Іргетасқ а динамикалық жү ктеме тү сіретін машиналар қ андай тү рлерге бө лінеді? 5. Бұ л машиналарды сипаттап берің дер.
|