Николай Пирогов

Николай Пирогов (1810-1881 жж.) - орыс анатомы, хирург. " Артерия дің інің хирургиялық анатомиясы" деген кітабында " Адам денесінің қ олданбалы анатомиясының толық курсын" жария етті. Біраздан кейін Пироговтың " Топографиялық анатомия" атты ә лемге ә йгілі ең бегі жарық кө рді. Ол алғ аш рет эфирлі наркозды, сү йек сынғ анда гипс таң ғ ышты, жара ірің дегенде спирт пен йодты пайдаланғ ан болатын. Сонымен қ атар ол ота жасаудың жолдарын ұ сынып, іс жү зінде тә жірибелер жасады. Қ азіргі таң да ғ алымның ү йінде мұ ражай ұ йымдастырылды.

Халел Досмұ хамедов

Халел Досмұ хамедов (1883-1939 жж.) - біздің республикамызда медицина ғ ылымының қ алыптасу кезең інде ө мір сү рді. Оның " Қ ырғ ыз аймағ ындағ ы халық тар арасында обамен қ алай кү ресу керек? ", " Табиғ аттану", " Адамның тіршілік ә рекеттері", " Адам анатомиясы мен физиологиясы" жә не тағ ы да басқ а медицина саласына жазғ ан ең бектері бар.

1.Сө здікпен жұ мыс

қ абырғ а- ребра омыртқ а-позвоночник

бұ лшық ет- мыщцы зерттеген ғ алым-исследовавший ученый

сү йек сынғ анда-перелом костей

гипс таң ғ ыш-загипсованный

қ ан тамырларының қ ұ рылысын-строение артерия крови

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Медицина саласының ұ лы ғ алымдарын атаң ыз.

Гиппократтың медицинағ а сің ірген ең бегі.

Клавдий Гален кім, қ андай сала бойынша зерттеді?

Ә бу Ә ли ибн Сина (Авиценна) ең бектері.

Николай Пирогов алғ ашқ ы рет медицина саласында нелерді пайдаланды?

Халел Досмұ хамедовтың ең бектері.

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер(диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Гиппократ адам денесіне кө птеген бақ ылаулар жасап, бір жү йеге келтірген.

Ә л- Фарабидің ең бектерінен оның медициналық білімі болғ андығ ын дә лелдейді.

.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

Медициналық этика

Медициналық этика немесе медициналық деонтология яғ ни бұ л –медициналық қ ызметкерлердің кә сіби міндеттерін орындау барысындағ ы этикалық нормалар мен қ ағ идаттар жиынтығ ы.

Медициналық деонтология дегеніміз - медицина қ ызметкерлерінің адам баласы алдындағ ы, қ оғ ам алдындағ ы атқ аруғ а тиіс кә сіптік парызы мен ө теуге тиіс борышын оқ ытатын ілім. Тө рт этикалық қ ағ идаттар: қ айырымдылық, автономия, ә ділеттілік жә не жә не толық қ анды медициналық кө мек.

Осы қ ағ идат денсаулық сақ тау саласына қ атысты барлық заң намалық нормалардың сақ талуын, сонымен қ атар этикалық кодекстің барлық ережелерінің сақ талуын талап етеді

Деонтологияның негізгі принципі - адам жеке басының қ амын ойламай, ө з мү ддесін халық пен қ оғ амның қ ажеттілігіне саналы тү рде бағ ындыра отырып, жеке басының мү ддесін қ оғ амдық мү ддемен гармониялық тү рде ү йлестіре алуында.

1.Сө здікпен жұ мыс

адам баласы алдындағ ы- перед человеком

қ айырымдылық -милосердие

қ оғ ам алдындағ ы- в обществе

ө теуге тиіс борышы-долг который должен выполнить

атқ аруғ а тиіс- обьязан выполнять

кә сіптік парызы –профессиональный долг

Тө рт этикалық қ ағ идаттар –четыре этических принципа

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Медициналық деонтология деген ұ ғ ымғ а анық тама берің із.

Медициналық этика деген ұ ғ ымғ а анық тама берің із.

Деонтологияның негізгі принципін айтың ыз.

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

ипаттама бергеніміз жө н болар.

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Гиппократ адам денесіне кө птеген бақ ылаулар жасап, бір жү йеге келтірген.

Ә л- Фарабидің ең бектерінен оның медициналық білімі болғ андығ ын дә лелдейді.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

Мейірбикенің міндеттері.

Мақ саттары мен міндеттері.

Мақ саты:

Қ ажет кө лемде сапалы, қ олжетімді жә не қ ауіпсіз медициналық кө мекпен қ амтамасыз ету

Міндеттері:

1)қ ызмет кө рсетілетін ауданның тұ рғ ындарына тікелей емханада жә не ү йде білікті кө мек кө рсету;

2)бекітілген тұ рғ ындар, мектеп, колледж жә не ЖОО оқ ушылары мен студенттері арасында профилактикалық шараларды ұ йымдастыру жә не ө ткізу;

3)науқ астардың, экстрагенитальді патологиясы бар фертильді жастағ ы ә йелдердің диспансерлеуін ұ йымдастыру жә не жү зеге асыру;

4)жіті жә не кенеттен ауырғ анда, жарақ аттарда, улану жә не басқ а да жазатайым жағ дайларда науқ астарғ а алғ ашқ ы жә не жедел кө мек кө рсету;

5)аурудың бейініне қ арай науқ асты алдын- ала тексеріп, стационарлық емдеуге жататын тұ лғ аларды уақ ытылы ауруханағ а жатқ ызу;

6)профилактикалық тексерістердің барлық тү рлері (жұ мысқ а орналасуда алдын ала тексерістен ө ту, мерзімді, мақ сатты жә не басқ а), соның ішінде ақ ылы;

7)тұ рғ ындарды диспансеризациялау, соның ішінде динамикалық бақ ылауғ а жататын тұ лғ аларды іріктеу;

8)эпидемияғ а қ арсы шаралар: егулер, жұ қ палы ауруларды анық тау, «ошақ тарда» бақ ылау;

9)уақ ытша жә не тұ рақ ты ең бекке жарамсыздық тың сараптамасы;

10) ең бек қ абілетінен тұ рақ ты айырылу белгілері бар тұ лғ аларды медициналық -ә леуметтік сараптау комиссиясына жолдау.

1.Сө здікпен жұ мыс

қ ауіпсіз медициналық кө мекпен- безопасной медицинской помощью

уақ ытша жә не тұ рақ ты ең бекке- временно и постоянному труду

тұ рғ ындарды диспансеризациялау-диспансеризировать жителей

ең бек қ абілетінен тұ рақ ты айырылу-терять постоянную работоспособность

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Мейірбикенің негізгі мақ саты.

Мейірбикенің емдеу мекемесіндегі міндеті. сараптамасы; ә леуметтік сараптау

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Мейірбикенің негізгі мақ саты қ ажет кө лемде сапалы, қ олжетімді жә не қ ауіпсіз медициналық кө мекпен қ амтамасыз ету.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

Емдеу мекемелеріндегі мейірбикелердің міндеттері

Емдеу мекемелеріндегі мейірбикелердің міндеттері: 1. Зақ ымданушылар мен науқ астарды кү ту, емдеу жұ мыстарын атқ ару.2.Науқ астарды қ абылдап, оларды аурухана бө лімшелеріне орналастыру.3.Дә рі беріп оларды дұ рыс ішуді қ адағ алау.4.Ауыр науқ астарды тамақ тандырып, сусын беру, компресс, оң қ а қ ою, жә не қ ышқ ағ аз жапсыру.5.Дер кезінде кіші дә рет, ү лкен дә ретке отыруын қ адағ алау, науқ астарды операцияғ а дайындау, оттегін беру.6.Сондай –ақ тө сек қ асындағ ы тумбочканың тазалығ ын тексеру де (қ абылданбағ ан дә рі дә рмектер мен желінбеген тамақ қ алдық тары болмау керек, бұ дан науқ астың улануы мү мкін).7.Палатаны жинастырып, желдету де кезекші мейірбикенің міндеті болып есептеледі.Палатаны жинастырып, желдеткенде салқ ын тиіп қ алмау ү шін науқ асты жақ сылап қ ымтап қ ою керек Жазда палата торланғ ан болса, ө тпежел болмайтындай етіп, терезені тә улік бойы ашық қ алдыруғ а болады 8.Палатада ауа таза, ал температура -20-22 С аралығ ында тұ рақ ты болуы тиіс.

1.Сө здікпен жұ мыс

Науқ ас-больной

Аурухана-больница

Торланғ ан болса-если установлена сетка

Ө тпе жел-сквозняк

Желдету-проветривать

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Емдеу мекемелеріндегі мейірбикелердің міндеттері.

Палатаны қ алай жинастыру керек?

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз. Ауыр науқ астарды тамақ тандырып, сусын беру, компресс, оң қ а қ ою, жә не қ ышқ ағ аз жапсыру

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

Созылмалы панкреатит – ұ йқ ы безінің созылмалы қ абынуы.

Созылмалы панкреатит – бұ л – ұ йқ ы безінің созылмалы қ абынуы. Ә детте орта жастағ ы жә не қ арт адамдарда, кө бінесе ә йелдерде кездеседі. Ұ йқ ы безі қ абынуының ұ зақ қ а созылғ ан тү рі оның созылмалы ауыр тү ріне айналып кетуі ә бден мү мкін. Алайда, ол кө бінесе ө т қ алтаның созылмалы қ абынуынан, ө т жолына тас байлану сырқ атынан немесе ретсіз тамақ танудың ә серінен, тым ащы жә не майлы тамақ тарды кө п жеуден, ә сіресе тамақ қ ұ рамында нә руыз бен дә румендердер тапшы кездегі созылмалы алкоголизмнің салдарынан болады.Сырқ аттың белгілері: сырқ ат адам сол жақ қ абырғ аларының астының ауырып тұ ратынына, тоя тамақ танғ анда немесе майлы тамақ ішкен кезде оның бұ рынғ ыдан да кү шейе тү сетініне, асқ азанының жоғ арғ ы жағ ының ауырсынып тұ ратынына шағ ымданады. Ә лсін-ә лсін лоқ сиды, ауыз ішінде жағ ымсыз ащы дә м пайда болады.
Ұ йқ ы безінің қ абынуы кезіндегі ем-дә м: Ұ йқ ы безінің қ абынуымен сырқ аттанатын адамдар алкогольді ішімдіктерден, майлы, қ уырылғ ан, тұ здалғ ан жә не бұ рышталғ ан, қ ақ талғ ан тамақ тардан, кофеден, шоколадтан, аулақ болуы керек. Олардың тамақ тарының қ ұ рамында кө кө ністен жасалғ ан кө желердің, суғ а пісірілген кө кө ністердің, ботқ алардың, балық пен еттің майсыз сорттарының, суғ а пісірілген макарон тағ амдарының, жеміс-жидектердің кө бірек болғ аны жө н

1.Сө здікпен жұ мыс

ащы дә м- острая пища ұ йқ ы безі- панкреатит

алкогольді ішімдік-алкогольные напитки газдалғ ан-газированные

майлы тамақ - жирная еда саң ырауқ ұ лақ -гриб

созылмалы қ абынуы-продолжительные отеки сусын-напиток

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Созылмалы панкреатит қ андай ауру?

Созылмалы панкреатиттің себептерін анық таң ыз?

Сырқ аттың белгілері қ андай?

Ұ йқ ы безінің қ абынуы кезіндегі емдә мді жазып шығ ың ыз

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Ұ йқ ы безінің қ абынуымен сырқ аттанатын адамдар алкогольді ішімдіктерден, майлы, қ уырылғ ан, тұ здалғ ан жә не бұ рышталғ ан, қ ақ талғ ан тамақ тардан, жаң адан пісірілген ақ наннан, газдалғ ан сусындардан, кофеден, шоколадтан, саң ырауқ ұ лақ тан жасалғ ан кө желерден аулақ болуы керек

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із

Суғ а бату кезінде кө рсетілетін кө мек

Алғ ашқ ы кө мек кө рсету: 1.Зардап шеккенге алғ ашқ ы кө мекті судан кө теріп, жағ ағ а немесе катерге жеткізу, жағ дайын толық білу қ ажет.

2.Есі болса, ү стін қ ұ рғ атып сү ртіп, жылы жерге ә келіп, ыстық шай, кофе немесе шарап беру керек.

3.Ал егер, зардап шеккен адам кө п уақ ыт бойы су астында қ алып, ессіз жатса, егер ол тұ ншығ ып (асфиксия) немесе клиникалық ө лім жағ дайында болса, дереу дә рігер шақ ыру керек.

Дә рігер келгенше жасалатын алғ ашқ ы кө мек

1.Зардап шеккен адамды шешіндіріп, оның ауыз-мұ рнын лай-қ ұ мнан тазартың ыз.

2.Таза орамалдан істелген білекше немесе кесек ағ аш салу керек;

3.Тез арада ө кпеге жасанды дем беруге кірісу керек.

4. Зардап шеккенді етбетінен жатқ ызып, аяқ тарын иіп, кеудені қ ырынан қ ысып (10-15 секунд ішінде) осыдан кейін зардап шеккенді арқ асына аударады.

5.Егер тістерін аша алмаса, ауызын қ олмен ашып, арнаулы «Ауыздан мұ рынғ а» ә дісімен жасанды дем береді.

«Ауыздан ауызғ а» жасанды дем беру техникасы.

1. Зардап шеккеннің қ аптал жағ ынан тұ ру керек;

2.Бір қ олды зардап шеккеннің маң дайына, екінші қ олды иегіне қ ойып, басын шалқ айтып, тө менгі жақ ты жоғ арғ ы жақ қ а кө теріп, қ ысу керек.

3. Саусақ тармен иегін ұ стап, тө менгі ерінді қ ысып зардап шеккеннің ауызын жабу керек;

4. Ауаны терең алып зардап шеккеннің мұ рнын ауызбен жауып «ауа шық пайтын кү мбез» жасау қ ажет;

5.Зардап шеккеннің мұ рнына қ атты дем жіберу керек.

Адамның аузын саусақ қ а мата орап алып тазалайды. Ашу қ иындаса, тө мендегі жақ ты басу керек. Тыныс жолдарын судан тазалау ү шін арнаулы сорғ ыш қ олданылады..

1.Сө здікпен жұ мыс

зардап шеккен-потерпевший ауыздан мұ рынғ а ә дісі-из рта в рот

тұ ншығ ып- задахнувшись арнаулы сорғ ыш-специальная

иегін ұ стап- держа подбородок ө кпе ісігі-рак легких

лай-қ ұ мнан –из песков и грязи

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із.

Суғ а бату кезінде кө рсетілетін кө мек

Дә рігер келгенше жасалатын алғ ашқ ы кө мек

«Ауыздан ауызғ а» жасанды дем беру техникасы.

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз.

Зардап шеккеннің мұ рнына қ атты дем жіберу керек.

Адамның аузын саусақ қ а мата орап алып тазалайды. Ашу қ иындаса, тө мендегі жақ ты басу керек.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

Ү сіген кезде кө рсетілетін алғ ашқ ы жә рдем.

Тері ү сіген кезде теріде ақ дақ тар пайда болады, тері еш нә рсені сезбейді. Мұ рын, қ ұ лақ, бет ү сігенде жұ мсақ матамен ептеп ысқ ылайды. Ү сіген жерді қ армен ысқ ылауғ а болмайды, ө йткені қ ар тү йіршіктері ү сіген теріні жарақ аттап жіберуі мү мкін. Ү сіген жердің сезімталдығ ы қ алпына келмесе, тез арада қ аралу қ ажет. Қ олы немесе аяғ ы қ атты ү сіген адамды жылы бө лмеге жатқ ызып, ү сіген жерді жылы затпен орап тастау керек. Ү сіген жердің жайлап жылығ аны пайдалы. Терісі ү сіген адамғ а жылытатын сусындар ішкізу керек.

1.Сө здікпен жұ мыс

тері - кожа орап тастау-укутывать

мұ рын-нос қ ұ лақ -уха

ішкізу керек – дать выпить бет-лицо

ү сіген жердің - место обморожения

жылытатын сусындар- напитки, которые утепляют

2. Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Ү сіген кезде кө рсетілетін алғ ашқ ы жә рдем.

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Ү сіген жердің жайлап жылығ аны пайдалы. Терісі ү сіген адамғ а жылытатын сусындар ішкізу керек.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із

Жіті панкратит- ұ йқ ы безінің қ ауіпті сырқ аты.

Жіті панкреатит - ұ йқ ы безінің ұ лғ аюымен, ісінуімен қ атар жү ретін ауыр қ абыну сырқ аты. Кейде ұ йқ ы безінің белгілі бө ліктері зақ ымданып, сол жерлерде жұ қ па пайда болып, кейін ол ағ задан тыс жерлерге де жайылуы мү мкін. Ұ йқ ы безі ауруларына соқ тыратын себептер – алкогольдік ішімдікке ү йірлік жә не ө ттасы ауруы. Ішімдіктен болғ ан панкреатит аурулардың 25-60%-да, негізінен ер адамдарда кездеседі. Ө т қ абы ауруларынан туындағ ан панкреатиттер 25-40% жағ дайда, кө біне ә йелдерде ұ шырасады. Аталғ ан екі топқ а тағ ы ү шінші топ - ұ лтабардың аурулары қ осылады, ал тө ртінші топқ а бұ дан басқ а ә ртү рлі себептер жатады. Соң ғ ы топқ а жарақ аттар, уытты дә рі-дә рмектер қ абылдау, В жә не С гепатиттерін, паротитті қ осқ анда тү рлі жұ қ палар, қ анда майдың шамадан тыс кө п болуы жатады. Созылмалы панкреатит қ антты диабет кезінде пайда болуы мү мкін.

Жіті панкреатит белгілері байқ алса, не істеу керек? Шұ ғ ыл дә рігерге барың ыз. Сізді міндетті тү рде ауруханағ а жатқ ызу керек. Ол жерде ауырсыздандыру шаралары жасалып, ағ заны тазартатын қ арқ ынды ем жү ргізіледі. Егер ұ йқ ы безінде бү ліну ошақ тары болса, оталау қ ажет.

1.Сө здікпен жұ мыс

жіті панкреатит- зоркий панкреатит зақ ымдану-повреждение

ұ лтабар- желудок ағ за-организм

бү ліну ошақ тары- очаги того, что испортится

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Созылмалы панкреатит қ ай кезде пайда болуы мү мкін?

Ұ йқ ы безі ауруларына соқ тыратын себептерді атаң ыз?

Егер ұ йқ ы безінде бү ліну ошақ тары болса не істеу керек?

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер (диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Жіті панкреатит - ұ йқ ы безінің ұ лғ аюымен, ісінуімен қ атар жү ретін ауыр қ абыну сырқ аты.

Аталғ ан екі топқ а тағ ы ү шінші топ - ұ лтабардың аурулары қ осылады, ал тө ртінші топқ а бұ дан басқ а ә ртү рлі себептер жатады.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із