Уйылдан олатай

Аҡ ҡ ағ ыҙ ҙ ы алдыма һ алып, уйҙ арымды кү ел тө пкө лө ндә һ аҡ ланып ятҡ ан хә тирә гә йү нә лттем. Ө лкә н быуын кешелә ре аша ишетеп, ә сә йемдә р һ ө йлә ү е буйынса иҫ тә ҡ алғ ан беҙ ҙ ең ө сә н оло шә хес булғ ан олатайым Уйылдан Ғ илә ж улы Ишбулатов хаҡ ында бә йә н итмә ксемен.

Уйылдан олатай Бө рйә н райо­ны Иҫ ке Тарауыл ауылында урта хә лле ғ аилә лә 1904 йылда тыуғ ан. Ә ммә уғ а ә сә ҡ уйынында оҙ ак наҙ ланырғ а яҙ май, бә лә кә с Уйылданды ҡ алдырып, ә сә һ е йә шлә й генә баҡ ыйлыҡ ҡ а кү сә. Тормош дауам итә, ир уртаһ ына ла етмә гә н Ғ илә ж олатай яң ынан ғ аилә ҡ ороу тураһ ында уйлай. Ә тек ауылында йә шә ү се Мә ймү нә исемле ҡ ыҙ ғ а яусы ебә рә. Ҡ ыҙ яусыны кире ҡ аҡ май, кейә ү гә сығ ырғ а риза була.

Ү гә й ә сә ҡ ыйырһ ытмаһ а ла, етемлек ү ҙ ен һ иҙ ҙ ермә й ҡ алмай - Уйылдан йә шлә й генә ҡ ара эшкә егелә. Етем бала моң ло була, тип бушҡ а ғ ына ә йтмә йҙ ә рҙ ер - сослоғ о булып, ҡ урай уйнарғ а ө йрә нә. Уҡ ыу, яҙ ыуғ а барымы шә п була. Тик олатайыма яҙ мыш тағ ы ҙ ур, аяуһ ыҙ һ ынауын ебә рә. Кө ҙ гө кө ндө. Тарауыл яланына мал эҙ лә ргә бә рғ анында, кө н кискә ауышҡ ас, ул эргә лә торғ ан кә бә н башына менеп йоҡ ларғ а ята. Их, шул мә лдә генә ауылғ а ә йлә неп ҡ айтҡ ан булһ а... аяҡ тарынан яҙ маҫ ине. Халыҡ тың " Маң лайың а ни яҙ ылғ ан, шуны кү рә һ ең ", тигә н мә ҡ ә ле бар бит. Иртә н уянғ анда Уйылдандың ике аяғ ы ла хә рә кә тһ еҙ була.Һ ау-сә лә мә т булып, мал эҙ лә ргә генә сыҡ ҡ ан 12 йә шлек малайҙ ы ярты

кә ү ҙ ә һ е хә рә кә тһ еҙ килеш табып алалар. Ул дә ү ерҙ ә кем генә тө пкө л ауылдан больницағ а алып йө рө һ ө н инде. Мә лендә медицина ярҙ амы кү рһ ә телһ ә, бә лки, атлар ҙ а ине.

Кө слө рухлы Уйылдан тө шө нкө лө ккә бирелмә й. Атаһ ы уғ а ҡ ул менә н этеп йө рө рлө к коляска һ ымаҡ нә мә эшлә п бирә. Дә ртле егет, ҡ урайын алып, халыҡ менә н бергә йө рө й. Тиҙ ҙ ә н активист, уҡ ыуғ а, яҙ ыуғ а маһ ир Уй­ылдан Ғ илә ж улын яҡ таштары ауыл етә ксеһ е итеп ҡ уялар. Кү ң елен биреп халҡ ына, ауылдаштарына хеҙ мә т итә ул. Йә йгеһ ен бесә н мә лендә, кө ҙ ө н ураҡ ваҡ ытында ҡ ырҙ а ҡ ыуыш ҡ ороп ятып эшлә йҙ ә р. Иртә нсә к олатайым эшселә рен ҡ урай уйнап уятыр булғ ан. Планды һ ә р ваҡ ыт ү тә п барғ андар. Ул йылдарҙ а репрессия шауҡ ымы тө пкө л Тарауыл ауылын да урап ү тмә й. Ошаҡ сылар, олатайыма нахаҡ бә лә яғ ып, район етә кселә ренә еткерә лә р. Ү ҙ аяғ ы менә н атлай ҙ а алмағ ан кешене Белорет тө рмә һ енә алып барып ябалар. Бер нисә ай ултырғ андан һ уң аҡ лайҙ ар. Аҡ ланғ ас, ауылдаштары олатайымды кү тә реп алып ҡ айтҡ андар.

Илем, ерем, ауылдаштарым тип янып йө рө гә н етә ксене яҡ таштары хө рмә т иткә н. Отчет бирергә Ә тек ауылына барырғ а булһ а, атын егеп, ү ҙ ен арбағ а кү тә реп ултыртып ебә ргә ндә р.

Репрессия елдә ре тө н уртаһ ында ә ҙ ҡ апҡ аларҙ ы -ҡ аҡ мағ ан. Ө лә сә йебеҙ Мә хмү ҙ ә нең дә йортон урап ү тмә й ул. Балаларын етем ҡ алдырып, тә ү ге ирен тө рмә гә алып китә лә р. Яң ғ ыҙ ә сә гә ике батаны аяҡ ҡ а баҫ тырыу, ай-һ ай, ең ел булмағ андыр. Иренә н хә бә р-хә тер булмағ ас, ө лә сә йем менә н олатайым сә стә рен-сә скә бә йлә йҙ ә р. Йә милә, Фә ғ илә инә йҙ ә рҙ ә н тыш, уларҙ ың матур-матур ө с балалары була - Арыҫ лан бабай, Миң лебикә инә й һ ә м ә сә йем Нә зилә. 18 йә шлек Арыҫ ландың бесә нгә киткә н еренә н ү ле кә ү ҙ ә һ ен алып ҡ айталар. Миң лебикә инә й ҙ ә йә шлә й был донъянан баҡ ыйлыҡ ҡ а кү сә. Кү ҙ гә кү ренеп буй еткергә н балаларын юғ алтыуҙ ы ауыр кисерә олатайым. Йө рә к ү ҙ ен белдерә баш­лай. Дарыуҙ ар менә н дауаланмағ ан ул, ү ҙ енә кө с ө ҫ тә р ө сө н ҡ оротҡ а ҡ ара борос, аҡ май һ алып эсер булғ ан. Кеҫ ә һ ендә һ ә р ваҡ ыт ҡ орот, борос йө рө ткә н.

1969 йылда йө рә к сиренә н ү леп ҡ ала Уйылдан олатай. Ул мә рхү м булғ андан һ уң, һ ү нгә н шә мдә й, ауыл да бө тә башлай. Шаулап торғ ан бер урамлы ауыл етмешенсе йылдарҙ а юҡ ҡ а сығ а. Олатайымдың алты мө йө шлө ө йө н Ә тектә н Фә рит ағ ай Сә лихов һ атып алғ ан. Ул йорт бө гө н дә бар.

Ү ҙ е кеше кө нлө булһ а ла, рухы кө слө булғ ан олатайымдың. Уны бө гө н дә иҫ кә алып һ ө йлә йҙ ә р. Мин дә олатайым менә н бик ғ орурланам. Уның кеү ек шә хестә рҙ ә н фә һ ем алып йә шә ргә кә рә к.

Рузалиә Ҡ АҺ АРМАНОВА.

Яң ы Усман ауылы.

Таң 12, 31 ғ инуар 2013 йыл.