Allah qullarından istədiyinə qismətini artırar və ya azal­dar. Hə­qi­qətən, Allah hər şeydən agahdır”.

Gə r sə n soruş san ki: “Kim gö ydə n su nazil edir və torpaq ö l­dü kdə n sonra onu canlandı rı r? ” – onlar mü tlə q deyə cə klə r: “Allah”. De: “Hə md olsun Allaha! ” Lakin onları n ə ksə riyyə ti baş a dü ş mü r”.

Bu və bundan sonrakı ayə lə rdə Onu Vahid Rə bb və Xaliq qə bul et­mə kdə n irə li gə lə n tə k Allaha ibadə tin zə ruriliyi gö stə ril­miş dir. Hə tta mü ş ­riklə r də inanı r­lar ki, Allah Kainatda Vahid Rə bdir. Ə gə r sə n onlardan soruş san ki, gö ylə ri və yeri kim yaratmı ş dı r və kim gü nə ş i və ayı Ö z haki­miyyə tinə tabe etmiş dir, onlar deyə rlə r: “Allah”. Sə n onlardan soruş ­san ki, kim gö ydə n su yağ dı rı r və onunla cansı z torpağ ı hə yata qaytarı r, onda onlar deyə cə klə r: “Allah”. Ə gə r sə n onlardan soruş san ki, bü tü n varlı ğ ı idarə edə n kimdir, onda onlar hamı sı yenə də deyə ­cə klə r: “Allah”. Bununla onlar bü tlə rin, daş heykə llə rin və onları n ibadə t etdiklə ri bü tü n qalan mə xluqları n acizliyini etiraf etmiş olacaqlar.

Hə qiqə tə n də, gü csü zlü yü nə və acizliyinə ə min olduqları mə xluqlara ibadə t etmə yi ü stü n tutan insanları n azğ ı nlı ğ ı və saxtakarlı ğ ı necə də qə ribə dir! Bu adamlar ağ ı ldan və dü ş ü ncə də n mə hrum axmaqlardı r. Daş heykə llə rə və qə birlə rə etiqad etmə kdə n daha ağ ı lsı z ə mə l nə ola bilə r? Mü ş rik onları n yanı na gə lə rə k, ç ox gö zə l baş a dü ş ü r ki, onlar ona fayda vermə yə və ya ziyan vurmağ a, ə sə r yarat­mağ a və ya ona ruzi ə ta etmə yə qadir deyillə r. Lakin, buna baxmayaraq, mü ş rik sə mimi dualarla onlara mü raciə t edir və bununla da onları, xə lq edə n və ruzi verə n, nemə tlə r bə xş edə n və bə dbə xtlik gö ndə rə n Rə bbə bə rabə r tutur.

Ey Muhə mmə d! Ö z qulları na doğ ru yolu azğ ı nlı qdan fə rqlə ndirmə yi ö yrə ­də n və sadiq mö minlə rin ondan ç ə kinmə si ü ç ü n bü tpə rə stliyin ə sassı z­lı ğ ı nı ifş a edə n Allaha hə md et! Gö ylə rdə və yer ü zü ndə hə yatı yaradan və Ö z mə xluqla­rı nı n taleyini idarə edə n, bə zilə rinə bö yü k nemə tlə r ə ta edə n, digə rlə rinə isə cü zi bir qismə t nazil edə n Rə bbinə hə md et! Doğ rudan da, yalnı z Fö vqə lmü drik Allaha mə lumdur ki, Onun qulları nə yə mö htacdı r və onlara nə fayda gə tirə bilə r.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ

(29. 64) “Dü nya hə yatı oyun və ə ylə ncə də n baş qa bir ş ey deyil. Ə sil hə yat – Axirə t yurdundadı r. Ə gə r bilsə ydilə r! ”

Fö vqə luca bu ayə də dü nya və Axirə t hə yatı nı n gerç ə k də yə rlə rində n bə hs edir. Bununla yanaş ı O (Pak və Mü qə ddə s Olan), insanları dü nya ne­mə tlə rinə aldanmamağ a və Axirə t hə yatı nı n fü sunkarlı qları nı arzulamağ a ç ağ ı rı r. Dü nya hə yatı ö z mahiyyə ti etibarı ilə yalnı z ə ylə ncə və oyundur. İ nsanları n qə lbi dü nya zö vqlə rində n mə mnun qalı r, bə də nlə ri isə yer ü zü ­nü n ehtirasları ndan lə zzə t alı r. Bu ö tə ri gö zə lliklə r azmı ş ü rə klə ri ovsun­layı r, də rdsiz-qə msiz baxı ş lara sevinc gə tirir və insanları n ş ikə st qə lbini hə yə cana salı r. Lakin ç ox tezliklə dü nya zö vqlə ri sona yetir, onlara vurğ un olmuş gü nahkar isə peş man olmağ a baş layı r və ə ldə n ç ı xmı ş imkanlara gö rə acı -acı tə ə ssü flə nir.

Ə sil hə yat – ö lü mdə n sonrakı hə yatdı r! O – kamildir, ç ü nki hə r bir canlı ruha Axirə tdə gö rü nmə miş gü clü bə də n və ecazkar bacarı qlar ə ta edilə ­cə kdir [173]. İ nsan bə də nlə ri artı q ə bə di hə yat ü ç ü n yaradı lacaq və ə n mü kə m­mə l və kamil var­lı q ü ç ü n zə ruri olan hə r ş eyə malik olacaqdı r. Axirə tdə mö minlə rin ü rə yi sevinclə dolub-daş acaq, ö zlə ri isə gö rü nmə miş lə zzə tə malik yemə klə rdə n, tə ravə tli iç kilə r­də n, fü sunkar zö vcə lə rdə n və gö zlə rin gö rmə diyi, qulaqları n eş itmə diyi və insanı n xə yalı na belə gə tirmə diyi bir ç ox digə r ş eylə rdə n mə mnun qalacaqlar.

Ə gə r insanlar bu barə də bilsə ydilə r, onda onlar bu dü nya hə yatı na ü stü nlü k vermə zdilə r. Ə gə r onlar sağ lam dü ş ü ncə qabiliyyə tinə malik olsay­dı lar, onda on­lar ə bə di hə yatdan ü z dö ndə rmə z və oyun və ə ylə ncə yurduna bağ lanı b qalmaz­dı lar. Bu onu gö stə rir ki, dü nya və Axirə t hə yatla­rı nı n gerç ə k də yə rini bilə n hə r bir insan ö lü mdə n sonrakı hə yata ü stü nlü k vermə lidir.

ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ

Onlar gə miyə minə ndə, Allaha dua edə rə k, dini Ona mə x­sus sa­yı rlar. O, onları xilas edib quruya ç ı xartdı qda isə, onlar o saat ş ə rik qoş urlar”.

Bizim ə ta etdiklə rimiz, inkar etmə yinizə baxmayaraq, bir mü ddə t də fayda­lanmanı z ü ç ü ndü r, amma tezliklə bilə cə ksiniz”.

Fö vqə luca bu ayə lə rdə bildirir ki, mü ş riklə r ç ə tin və ziyyə tdə olanda sə mi­miy­yə tlə tə kcə Allaha ibadə t etmə yə baş layı rlar. Mü ş riklə r gə mi ilə də ­nizin orta­sı nda olarkə n, də niz coş mağ a baş layan kimi, onları ö lü m qorxusu bü rü yü r. Elə onda onlar ö z “ilahları nı ” unudur və Allaha ş ə rik qoş madan, yalnı z Ona ixlasla dua etmə yə baş layı rlar. Tufan sakitlə ş ə ndə, onlar xilas olmaları ü ç ü n dua etdiklə ri Allahı unudur və ç ə tin anda onlara kö mə k etmə yə qadir olmayan və onları fə la­kə tlə rdə n xilas edə bilmə yə n saxta ilah­lara ibadə t etmə yə baş layı rlar. Onlara hü zn və sevinc zamanı, sı naq və rifah dö vrlə rində tə k Allaha dua etmə yə maneə olan nə dir? Ə gə r onlar layiqincə davransaydı lar, Rə bbində n mü kafat alan və Onun cə zası ndan xilas olan hə qiqi mö min olardı lar. Ə ksinə, hə tta Rə bb onlara iltifat gö stə rib, labü d ö lü mdə n xilas etdikdə n sonra da mü ş riklə r ç oxallahlı ğ a etiqad etmə yi ü stü n tuturlar. Onlar Allaha onlara nazil etdiyi bol nemə tlə rə gö rə ş ü kü r etmə kdə n boyun qaç ı rı r və Allahı n mə rhə mə tinə cavab olaraq gü nah iş lə ­dirlə r. Lakin belə davranı ş nə ticə sində, onlar, ancaq ö z mə də sini doldur­maq və ehtirası nı qane etmə klə qayğ ı lanan heyvan kimi, yalnı z ç ox qı sa dü nya hə yatı ndan zö vq almaq imkanı na nail olurlar. Az mü ddə t keç dikdə n sonra, onlar bu dü nya hə ya­tı n­dan ayrı lmalı və Axirə t hə yatı na getmə li olacaqlar ki, orada onları bö yü k qə m-qü ssə və ş iddə tli ə zab-ə ziyyə t gö z­lə yir.

ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ

(29. 67) “Mə gə r onlar gö rmü rlə r ki, ə trafları ndakı insanları yaxala­dı qları halda, Biz onları n yurdunu tə hlü kə siz və toxunulmaz etmiş ik? Doğ ru­danmı onlar yalana inanı r və Allahı n nemə tini inkar edirlə r? ”

Rə bb Mə kkə mü ş riklə rinə xatı rladı r ki, onları n ş ə hə rini tə hlü kə siz və toxu­nulmaz yurda ç evirmiş dir. Onlar ə min-amanlı q iç ində yaş ayı r və ehti­yac duy­ma­dı qları halda, digə r ş ə hə rlə rin sakinlə ri daima qorxu iç ində yaş a­yı r və quldurları n basqı nı na mə ruz qalı rlar. Buna baxmayaraq, mü ş riklə r onlara ruzi ə ta edə n və qorxudan qurtaran Rə bbə ixlasla ibadə t etmə kdə n imtina edirlə r. Doğ rudanmı onlar yalana inanı r və Allahı n nemə tlə rini da­nı rlar? Onlar ş irkə etiqad edir, yalan nitqlə r sö ylə yir, yanlı ş ə mə llə rə yol verir və Fö vqə luca Allaha hə md etmə kdə n boyun qaç ı rı rlar. Onlar doğ ru yoldansa sapı qlı ğ ı, haqdansa yalanı və uğ urdansa bə dbə xtliyi ü stü n tutan­da nə barə də fikirlə ş irdilə r? Dü nyada ə n bö yü k gü nahkar­lar olmağ a razı ­laş ­dı qları zaman nə barə də dü ş ü nü rdü lə r?

ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ

(29. 68) “Allaha bö htan atandan və ya ona nazil edilə n haqqı yalan sayan­dan kim daha zalı m ola bilə r? Mə gə r kafirlə rin mə skə ni Cə hə nnə m olmaya­caqmı? ”

Onlar Allaha yalan iddialar və yanlı ş fikirlə r aid edir və eyni za­man­da ö zlə ri Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (ona Allahı n salavatı və salamı ol­sun!) gə tirdiyi haqqı inkar edirlə r. Lakin bu mü dhiş zalı mlı ğ ı n nə ticə si – alovpü s­kü rə n Cə hə nnə m olacaqdı r. Onlar tö rə tdiklə ri cinayə tlə rə gö rə ora­da hesa­bat verə cə k­ və rü svay edilə cə klə r. Cə hə nnə m mə skə ni onları n hə mi­ş ə lik və ə bə di sı ğ ı na­cağ ı olacaq və onlar heç vaxt oradan ç ı xa bilmə yə cə klə r.

ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ

(29. 69) “O kə slə r ki, Bizə gö rə cə hd gö stə rirlə r, Biz onları mü tlə q Ö z doğ ­ru yolumuza yö nə ldə rik. Hə qiqə tə n də, Allah – xeyrxahlarladı r! ”

Fö vqə luca Rə bbin yolunda hicrə t edə n, haqq dinin dü ş mə nlə ri ilə mü bari­zə yə və var gü cü ilə Allahı n mə rhə mə tini qazanmağ a can atan mö minlə rə gə l­dikdə isə, onlar Fö vqə luca Allaha aparan ç ə tin yolları keç ­mə yi bacaracaqlar. Onlar Onun rə hbə rliyinə layiq gö rü lə cə klə r, ç ü nki onlar xeyirxah iş lə r gö rmə yi sevirlə r, O (Pak və Mü qə ddə s Olan) isə belə insan­ları heç vaxt tə rk etmir. O (Pak və Mü ­qə d­də s Olan) onlara kö mə k gö stə rir və onları doğ ru yola yö nə ldir. Buradan isə aydı n olur ki, ə n lə yaqə tli və sadiq insanlar – mü sə lmanlardı r və onlar Allahı n yo­lunda mü barizə apa­rı rlar. Buradan hə mç inin belə bir nə ticə də ç ı xı r ki, ə gə r insan dinin hö km­lə rini nö qsansı z yerinə yetirirsə, onda Allah ona kö mə k gö stə rir və onun xoş bə xtliyə və xilas olmağ a doğ ru yolunu asanlaş dı rı r. Ə gə r insan ş ə riə t biliklə rini qavramaqda sə mimiyyə tlə cə hd gö stə rirsə, onda o, haqqı tap­ma­ğ a və qar­ş ı ya qoyduğ u mə qsə də ç atmağ a mü tlə q nail olur, hə mç inin Fö vqə luca Rə bb ona digə r insanları n imkanları ndan ü stü n olan imkanlar ə ta edir və ş ə riə t elmlə ­rini də rk etmə sini asanlaş dı rı r. Bunun belə olması – Allahı n dininin ö yrə nil­mə ­si­nin Allah yolunda mü barizə yə aid edilmə sin­də dir [174]. Mö min alimlə r kafirlə rə və mü nafiqlə rə qarş ı sö z və dillə mü barizə aparı rlar və belə tə fə kkü r savaş ları nda yalnı z seç ilmiş lə r iş tirak edirlə r. Onlar insanlara dinin tə lə blə rini ö yrə dir və haqqa mü qavimə t gö stə rə nlə rin yanlı ş baxı ş ları nı, hə tta bə zə n o baxı ş lar mü sə lmanları n bə zilə rinə mə xsus olsa da, rə dd edirlə r.

Z

R-RUM