Нв * Ксм * Д

Т – техника саны

Q – жұ мыс кө лемі, га

Нв – сменалық ең бек ө німділігі, га

Ксм – тракторды пайдаланудың сменалық коэффициенті

Д – жұ мыс мерзімі, кү н

Шаруашылық та шынжыр табанды тракторларының қ ажеттілігі ауыл шаруашылығ ының ең кү рделі кезең інде айдалатын егіс кө леміне, дө ң гелек доғ алақ ты тракторлар – егіс алқ абында қ атар аралық ө ң деу, пішен шабу жә не жинау кезең деріндегі жұ мыс кө лемдеріне сә йкес анық талады.

Кә сіпорынның машино-трактор паркінің қ ұ рамы календарлы жылда (қ аң тар мен желтоқ сан аралығ ында) машинаны пайдалану жоспар-ү рдісі арқ ылы дә лірек анық талады. Ү рдісті қ ұ ру ү шін трактордың ә р маркасы бойынша жұ мыс кө лемі, календарлық орындау мерзімі, технологиялық процессті орындауғ а қ ажетті жұ мыс кү ндерінің саны қ ажет. Ү рдіс миллиметрлік немесе тор сызық ты қ ағ азда жасалады, яғ ни ординат ө сінде трактор саны, ал абцисс ө сінде ә р айда, тоқ санда орындалатын жұ мыстың календарлық мерзімі кө рсетіледі.

Нә тижесінде тікбұ рыш формасындағ ы ү рдіс тиісті жұ мыс процессін сипаттайды, яғ ни тік сызық – жұ мыс процессін орындауғ а қ ажетті трактор санын, ал кө лденең сызық – календарлық мерзім мен жұ мыс кү нін кө рсетеді.

Ә р маркадағ ы трактор қ ажеттілігі ауыл шаруашылығ ы ө ндірісінің ерекшелігіне байланысты ә р кезең де ә р дең гейде болады. Кейбір кезең дердегі техника қ ажеттілігі «шың ы» ү рдісте тракторды пайдаланудың сменалық коэффициентін кө теру, кейбір жұ мыстарды басқ а маркалы тракторлармен орындау немесе кейбір жұ мыстардың календарлық орындау мерзімін дақ ыл ө німділігіне кері ә сер етпейтін жағ дайда ұ зарту арқ ылы тегістеледі.

Ү рдісте жоғ арыда кө рсетілгендей тү зетулерден кейін ә р маркадағ ы тракторлардың қ ажеттілігі анық талады.

Кә сіпорында комбайн қ ажеттілігі жұ мыс кө лемі, орындалу мерзімі, тә уліктік ө німділігі кө рсеткіштеріне жә не жұ мыс кезең іне сә йкес анық талады.

Тіркемелі жә не аспалы машиналар жә не қ ондырғ ылар саны жоспарлы жұ мыс кө леміне қ ажетті агрегат санына сә йкес анық талады.

Трактордың пайдалану дең гейін бағ алау, трактор қ ажеттілігін, жө ндеу аралық мерзімдерін жоспарлау, трактор жұ мысына қ ажетті жанармай жә не ө ндіріс шығ ындарын т.б. кө рсеткіштерді жоспарлау ү шін трактор жұ мысының кө лемі шартты эталонды гектарымен ө лшенеді.

Шартты эталонды гектар – айдалатын 1 га жердің эталонды жағ дайындағ ы жұ мыс кө леміне сә йкес келеді:

· агрегаттың 5 км/сағ жылдамдығ ында ү лесті тө зімділігі – 0, 50 кг/кв.см

· топырақ ты ө ң деу терең дігі – 20-22 см

· агрофоны – ылғ алдылығ ы 20-22% астық орылғ ан аң ыз

· рельефі – тегіс (бұ рышы 1 –қ а дейін)

· конфигурациясы – тікбұ рышты

· гон ұ зындығ ы – 800 м

· тең із дең гейінен биіктігі – 200 м

· тастақ сыз жер

Трактордың эталонды жағ дайындағ ы ө німділігі эталонды ө німділік деп аталады.

Кестеде негізгі трактор маркалары бойынша эталонды ө німділігі кө рсетіледі.

Ауыл шаруашылығ ы тракторларының эталонды ө німділігі

Шартты эталонды гектар бірлігіндегі тракторлық жұ мыс кө лемі тө мендегідей анық талады:

Q = W * к

W – жұ мыс кө лемі (га, т, ткм, куб.м т.б.)

к – эталонды гектар бірлігіне ауыстыру коэффициенті

Машиналарды пайдаланудың тиімділігі техника тү рінің жә не жұ мыс кү шінің мезгілсіз ауысу уақ ыттарын азайту, диспетчер қ ызметін енгізу, егістік жердлерді загондарғ а бө лу, техника қ озғ алысының тиімді ә дісін қ олдану, сағ аттық ү рдіс, маршрут жоспарларын қ ұ ру арқ ылы жетілдіріледі.

Техниканы пайдаланудың негізгі кө рсеткіштері тө мендегідей:

· жылдық, маусымдық, кү ндік жә не сменалық ө німділік

· бір машинаның орташа нақ тылы машин-смена саны

· сменалық коэффициент

· ә р марка бойынша жұ мыс бірлігіне шығ ындар

· қ ор қ айтарымдылығ ы

· қ айтарымдылық мерзімі

Тиімділік техниканы тиімді пайдаланудың экономикалық кө рсеткіштерімен анық талады:

· ө німділік

· жұ мыс бірлігіне эксплуатациялық шығ ындар мө лшерімен

· ү лестік кү рделі қ аражаттар

· қ айтарымдылық мерзімі

· метал сиымдылығ ы

· энергия сиымдылығ ы

· келтірілген (приведенные) шығ ындар

Ө ндірістік-қ аржылық немесе жұ мыс жоспарларының негізінде механикаландырылғ ан жұ мыстардың технологиясына байланысты жалпы кө лемі жә не орындалу мерзімі анық талады.

Алдымен дақ ылдардың, мал тү рлерінің ө німділігі, жалпы жә не тауарлы ө нім кө лемі, ең бек ө німділігі, сменалық коэффициент, жекелеген жұ мыстарды орындаудағ ы ә р типегі агрегаттардың тиімділігі кө рсеткіштері анық талады.

Мұ ндай жағ дайда егіс алқ аптары мен мал қ ораларын паспорттау нә тижелерін де ескеру қ ажет.