Ақуыздардың атқаратын қызметі

Тірі организмде атқ аратын қ ызметіне қ арай ақ уыздар келесі ьпртарғ а бө лінеді:

Ақ уыздардың катализдік қ ызметі, яғ ни толып жатқ ан ферменттер атқ арады.(ақ уыздардың ең ү лкен тобы). Анық талғ ан биологиялық катализаторлардың барлығ ы дерлік ферменттер болып табылады. 1978 жылдан бері 2000 жуық ферменттер бө лініп алынғ ан. Ақ уыздардың мұ ндай қ ызметі басқ а полимерлік молекулаларғ а тә н емес.

Транспорттық қ ызметі – молекулалық оттегін, липидтерді ә р тү рлі тө менгі молекулалы органикалық заттарды, металл иондарын ауыстырып, жеткізіп беру қ ызметін атайды. Бұ л қ ызметті қ ан гемоглбині, бұ лшық ет миоглобині атқ арады. Олар молекулалық оттегін, липопротеиндерді, металлопротеиндерді жә не басқ а да ақ уыздарды тасымалдап жеткізеді.

Ақ уыздардың гормондық қ ызметі. Ағ зада ә ртү рлі механизмдердің кө мегімен заттар алмасуы реттеліп отырады. Ішкі секреция бездерінен бө лінетін гормондар заттар алмасуының реттелуін жү зеге асырып отырады. Гормондардың бірқ атары (инсулин, гипофиздің гормондары, вазопрессин, окситоцин).

Жиырылғ ыштық қ ызметі (бұ лшық еттің актомиозині). - организмге ү йлестірілген қ озғ алыс мү мкіндігін береді. Мысалы, бұ лшық еттің жиырылып-созылуын актин, миозин, тропомиозин сияқ ты ақ уыздардан қ ұ рылғ ан арнаулы жү йе жү зеге асырады, кірпіктегі тубулин деген ақ уыз кірпіктің қ имылына катысады.
Ерекше ақ уыздардан қ ұ рылғ ан қ ұ рылымдар микроскоптық дең гейдегі қ озғ алысқ а жауапты, мысалы, митоз уақ ытындағ ы хромосомалардың бө лінуі ерекше ақ уыздардың қ атысуымен жү зеге асады.

Иммундық ақ уыздар (антиденешіктер, қ анның.ү -глобулиндері) – қ орғ аныш қ ызметін атқ арады, бө тен молеккулаларды таниды да, байланыстырады.

Қ ұ рылымдық қ ызметі – клетка мембраналарының, дә некер ұ лпаның орналасуын реттейді. Мұ ндағ ы ақ уыздардың қ ұ рамына: сү йектің жә не сің ірдің қ ұ рылымдық ақ уызы – коллаген; жү ннің, тұ яқ пен мү йіздің қ ұ рылымдық негізі болып табылатын ақ уыз – кератин; буын байланыстары қ ұ рылымында екі ө лшемдік бағ ытта созыла алатын эластин кіреді.

Қ оректік қ ызметі – қ оректік ақ уыздар атқ арады. Оғ ан негізгі азық – тү лік ө німдері болып табылатын жануарлар мен ө сімдіктердегі альбумин, глобулин, казеин, глиадин, гордеин, зеин жә не басқ а қ оректік ақ уыздар жатады.

Реттегіш қ ызметі – жеке клеткалардағ ыжә не тұ тас организмдегі зат алмасуын реттейді, оның ү деуіне жағ дай жасайды. Мұ ндай ақ уыздарғ а инсулин гормоны, гипофиз гормондары жә не басқ алары жатады.

Рецепторлық қ ызметі – клетка мембранасына орналасқ ан ә р тү рлі ақ уыздар атқ арады. Ол ақ уыздар клетка мембранасының беткі жағ ында белгілі бір қ осылыстармен (гормондар, медиаторлар, циклды нуклеотидтермен)ә рекеттескеннен кейін клетканың ішіне хабар беріп тұ рады.

Қ орғ аныс қ ызметі – генетикалық тұ рғ ыдан алғ анда табиғ аты жатақ уыздарды зиянсыздандырады, организмдерді вирус жә не микроб инфекцияларынан қ орғ айды. Мұ ндай ақ уыздарғ а иммуноглобулин (антидене), интерферон, комплемент жатады. Фиброноген жә не тромбин сияқ ты ақ уыздар қ ан ұ йытуғ а қ атысады, сө йтіп қ ан тамырлары зақ ымданғ ан жағ дайда кө п ағ уынан сақ тайды.