Бос уақыттың негізгі функциялары: пайдалану сипаты бойынша бос уақыттың бөлінуі.

Бос уақ ыттың негізгі екі функциясы бар: 1) адамның кү шін қ алпына келтіру функциясы; 2) физикалық жә не рухани даму функциясы. Қ алпына келтіру (психофизиологиялық) функциясына тамақ тану, ұ йқ ы, қ озғ алыс жатады. Даму (рухани-интеллектуалды) функциясына сауық тыру, танымдық, қ атынасу жатады. Пайдалану сипатына қ арай бос уақ ыт кү нделікті, апталық жә не жылсайынғ ы болып бө лінеді. Бос уақ ыттың осылай бө лінуі демалыс қ ұ рылымын зерттеу кезіндегі негізі болып табылады. Сондық тан бос уақ ыт рекреациялық іс-ә рекетті мерзімділік жә не территориялық белгісі бойынша қ арастыруғ а мү мкіндік береді. Кү нделікті бос уақ ытты пайдалану немесе кү нделікті рекреация қ ала ішіндегі кү нделікті демалыспен байланысады. Апталық рекреация қ ала маң ындағ ы рекреациялық объектілердің орналасуына байланысты болады. Ал жыл сайынғ ы рекреация негізінен курорттық рекреациялық объектілерімен байланысады.

6. Демалыс, рекреация, туризм тү сініктері:

Н.С. Мироненко мен И.Т. Твердохлебовтың айтуынша (1981), демалыс – бұ л кү нделікті қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а бағ ытталмағ ан қ андай да бір болмасын адамның іс-ә рекеті. Демалыс халық тың қ оғ амдық ө мірінің бір бө лігі, сондық тан ол ә леуметтік категорияғ а ие болады. Рекреация – бұ л халық тың тұ рақ ты жерінен тыс жердегі арнайы мамандандырылғ ан аумақ тарда тә уліктік, апталық жә не жылдық ө мір циклдеріндегі, адамның бос уақ ытын пайдалану кезінде іске асатын сауық тыру, танымдық, спорттық жә не мә дени-кө ң іл кө теру ү шін қ атынастар мен қ ұ былыстар жиынтығ ы. Туризм – (француз сө зі tuorіsme – серуендеу, саяхат жасау) – бос уақ ытты тұ рақ ты жерінен тыс жерде ө ткізудің бір тү рі. Рекреацияғ а немесе демалысқ а қ арағ анда, туризм – ө те тар тү сінік. Қ азіргі ғ ылыми ә дебиеттер бойынша " туризм" – бұ л адамдардың тұ рғ ылық ты жерінен тыс жерге саяхаттау жә не тұ рақ тау барысында пайда болатын қ атынастар мен қ ұ былыстар жиынтығ ы. Ә рине, егер де бұ л тұ рақ тау ұ зақ уақ ыттық қ оныстану немесе ақ ша табу мақ сатымен уақ ытша қ оныстануғ а айналып кетпесе. Сонымен, туризм – бұ л тұ рақ ты жерінен тыс жерде 24 сағ ат немесе одан артық уақ ыт ішінде болатын рекреацияның барлық тү рі.

7. Рекреациялық қ ажеттіліктер - рекреациялық іс- ә рекеттің ұ ғ ымы жә не негізі ретінде; қ оғ амдық, топтық жә не жеке дара рекреациялық қ ажеттіліктердің ө зара ә рекеттесуі. Рекреациялық қ ажеттіліктер адамның ө мір сү ру іс-ә рекеті кезіндегі жоғ алтатын физикалық жә не рухани кү шін, денсаулығ ын жә не ең бекке жарамдылығ ын қ алпына келтіру ү шін қ ажет. Рекреациялық кажеттіліктер қ оршағ ан ортаның факторларына байланысты болады. Рекреациялық кажеттіліктер – қ оғ амдық, топтық жә не жеке-дара болып бө лінеді Қ оғ амдық рекреациялық қ ажеттіліктер – қ оғ амның барлық мү шелерінің денсаулығ ын жә не ең бекке жарамдылығ ын, физикалық жә не рухани кү шін қ алпына келтіруін анық тайтын қ ажеттіліктер. Олар рекреациялық шаруашылық тың қ ұ рылымын, оның территориялық ұ йымдастыру тү рлерін анық тайды. Қ оғ амдық рекреациялық қ ажеттіліктер негізгі болып саналады. Топтық рекреациялық қ ажеттіліктер – белгілі бір топтың ә леуметтік- демографиялық, кә сіптік немесе белгілі бір жастағ ы топтың қ ажеттілігін, мә нін анық тайтын қ ажеттіліктер. Рекреациялық қ ызметтерді тұ тынатын арнайы тобына жанұ яны жатқ ызуғ а болады. Олар емдеу, сауық тыру жә не танымдық қ ызметтерді кең тү рде пайдаланады. Қ азіргі кезде жастар туризмі де ә леуметтік топ ретінде қ арқ ынды дамып келе жатыр. Жеке-дара рекреациялық кажеттіліктер – жеке адамның денсаулығ ын қ алпына келтіруге, танымдық, рухани дамуына арналғ ан рекреациялық шараларғ а сұ раныс туғ ызады. Қ оғ амдық, топтық жә не жеке-дара рекреациялық қ ажеттіліктер диалектикалық ө зара байланыста болады. Жеке- дара рекреациялық кажеттіліктер ә леуметтік топтың рекреациялық қ ажеттілік қ ұ рылымына ә сер етеді, олар арқ ылы жалпы қ оғ амдық қ ажеттіліктер іске асады.

11.Рекреациялық географияда пайдаланатын негізгі тү сініктер: бос уақ ыт, демалыс, рекреация, туризм, экскурсия. Бос уақ ыт адамның физикалық жә не рухани кү ш-қ уатын қ алпына келтіріп, дамытуғ а жұ мсалады. Бос уақ ыт, басқ аша айтқ анда, белсенді ә рекетке кетеді. Бос уақ ытты жұ мыстан тыс уақ ытпен шатастырмау керек. Бос уақ ыттың негізгі екі функциясы бар: 1) адамның кү шін қ алпына келтіру функциясы; 2) физикалық жә не рухани даму функциясы. Қ алпына келтіру (психофизиологиялық) функциясына тамақ тану, ұ йқ ы, қ озғ алыс жатады. Даму (рухани-интеллектуалды) функциясына сауық тыру, танымдық, қ атынасу жатады.

Демалыс – бұ л кү нделікті қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а бағ ытталмағ ан қ андай да бір болмасын адамның іс-ә рекеті.

Рекреация – бұ л халық тың тұ рақ ты жерінен тыс жердегі арнайы мамандандырылғ ан аумақ тарда тә уліктік, апталық жә не жылдық ө мір циклдеріндегі, адамның бос уақ ытын пайдалану кезінде іске асатын сауық тыру, танымдық, спорттық жә не мә дени-кө ң іл кө теру ү шін қ атынастар мен қ ұ былыстар жиынтығ ы.

Туризм – (француз сө зі tuorіsme – серуендеу, саяхат жасау) – бос уақ ытты тұ рақ ты жерінен тыс жерде ө ткізудің бір тү рі. Рекреацияғ а немесе демалысқ а қ арағ анда, туризм – ө те тар тү сінік. Қ азіргі ғ ылыми ә дебиеттер бойынша " туризм" – бұ л адамдардың тұ рғ ылық ты жерінен тыс жерге саяхаттау жә не тұ рақ тау барысында пайда болатын қ атынастар мен қ ұ былыстар жиынтығ ы. Ә рине, егер де бұ л тұ рақ тау ұ зақ уақ ыттық қ оныстану немесе ақ ша табу мақ сатымен уақ ытша қ оныстануғ а айналып кетпесе. Сонымен, туризм – бұ л тұ рақ ты жерінен тыс жерде 24 сағ ат немесе одан артық уақ ыт ішінде болатын рекреацияның барлық тү рі.

Экскурсия – бұ л танымдық, ағ артушылық, ғ ылыми, спорттық немесе ойын-сауық мақ сатты кө здейтін, 24 сағ аттан аспайтын жә не тү неуге тоқ тамай саяхаттау немесе серуендеу.