Адамның жүрегі мен қан тамырлар жүйесін физиологиялық және клиникалық әдістермен зерттеу.

а) Адамның жү рек циклының ұ зақ тығ ын анық тау.

Жұ мысты орындау: Қ алыпты жағ дайда зерттелушілер ә р қ айсысы ө здерінің немесе бір-бірінің бір минуттағ ы тамыр соғ у жиілігін санап, анық тайды. Сонан кейін 60 секундты, осы уақ ытқ а сә йкес саналғ ан жү ректің соғ у жиілігіне бө леді де, адамның қ алыпты жағ дайдағ ы жү рек циклының ұ зақ тығ ын шығ арады.Бұ л кө рсеткіш қ алыпты жағ дайда орташа шамамен 0, 8 с тең.

Осы тә жірибені организмге жасалғ ан жү ктемелік сынамадан (30 секундта 20 рет отырып тұ ру) кейін қ айталап, қ алыпты жағ дайдағ ы жү рек циклының ұ зақ тығ ымен салыстыру керек.

Бірнеше зерттелушілердің жү рек циклының ұ зақ тығ ы анық талып, қ орытынды жасалады.

б) Адамның электрокардиограммасын (ЭКГ) тіркеу жә не оны талдау.

Электрокардиография - жү рек етінің қ озуы кезінде пайда болатын электрлік қ ұ былыстарды тіркеп алу ә дісі. Жү ректің электрлік потенциалы бү кіл организмге таралатын болғ андық тан, оны дене бетінің белгілі бір жерлеріне қ ойылғ ан электродтар арқ ылы жазып алуғ а болады.

Медициналық практикада адамның ЭКГ-сын жазып алу ү шін бірнеше тіркеу ә дістері қ олданылады;

1.Қ олдар мен аяқ тар потенциал айырмашылығ ын ү ш стандартты биполярлық тіркеу (I - оң жә не сол қ ол; II - оң қ ол жә не сол аяқ; – III - сол қ ол жә не сол аяқ).

2.Аяқ -қ олдардан бір полюсті кү шейтілген тіркеу (оң қ олдан - aVR, сол қ олдан - aVL, сол аяқ тан - aVF).

3. Кеуде бетіндегі нақ ты нү ктелерден тіркеу (VI, V2,.. V7).

Жұ мысты орындау: Электрокардиографты токқ а қ осқ аннан кейін 10-15 минуттан соң адамның ЭКГ-сын жазуғ а дайын болады. Кушеткада жатқ ан зерттелушінің аяқ -қ олдарына стандартты тіркеу бойынша электродтар орналастырылады. Электрлік контакт жақ сы болу ү шін электрод пен терінің арасына 10%-тік NаСІ ерітіндісіне малынғ ан дә ке немесе фильтр қ ағ азы салынады. Прибордың лента тарту механизмін секундына 50 мм жылдамдық қ а қ ойып, калибрлеу сигналы белгіленеді (1 мв - 10 мм). Сонан кейін адамның ЭКГ-сын I, II, III стандартты тіркеу тү рлерін қ олданып, жазып алады (14-сурет). Жазылғ ан ЭКГ-ны кесіп алып, оның тісшелері мен интервалдарын тиісті латын ә ріптерімен белгілеу керек.

Бірнеше адамның ЭКГ-сын тіркеп алғ аннан кейін талдау жү ргізіледі.

ЭКГ- ны талдау принциптері: Адамның қ алыпты ЭКГ-сы негізгі бес тісшелерден тұ рады: P, Q, R, S, T, кейде тұ рақ сыз U тісшесі байқ алады.

Ү ш жоғ ары бағ ытталғ ан P, R, T - оң тісшелер, ал екі тө мен қ арай бағ ытталғ ан Q, S - теріс тісшелер деп саналады. ЭКГ-ның Р тісшесі екі жү рекшенің бір мезгілде қ озуынан пайда болады; Q, R, S, T - қ арыншалар потенциалдары, қ озу процесінің қ арынша еттеріне таралғ анын кө рсетеді.ЭКГ-да тісшелерден басқ а интервалдар (PQ - T, T-P, R-R) болады. P-Q интервалы - жү рекшелерден қ озудың қ арыншаларғ а ө ту уақ ытын, Q-T интервалы - қ озудың қ арыншалар арқ ылы ө ту уақ ытын кө рсетеді (бұ л интервал Q-S жә не S-T бө лімдерінен тұ рады). T-P интервалы жү ректің реполяризациясына сә йкес келеді. R-R интервалы жү рек циклының ұ зақ тығ ын кө рсетеді (қ алыпты жағ дайда ол 0, 8 с)

Жазылып алынғ ан ЭКГ-ны талдау II стандартты тіркеуде жаса-лады. Стандартты тіркеулердегі ЭКГ-ның қ алыпты шамалары кестеде кө рсетілген.

ЭКГ компоненттерінің қ алыпты кө рсеткіштері Кесте

ЭКГ-ны талдау принциптері:

ЭКГ-ның жазылу жылдамдығ ы жылжымалы лентаның жылдамдығ ы 50 мм/сек тең болса, 1 мм- 0, 02 сек, 25 мм/сек жылдамдық та- 0, 04 сек. Амплитудасы 10 мм-ге сә йкес болса, 1 мв – 10 мм, 0, 1 мв – 1 мм.

ЭКГ-ны талдау схемасы:

1) жү рек ритмінің пайда болу тегін бағ алау (синустық немесе синустық емес)

2) жү рек ритмінің тұ рақ тылығ ы (дұ рыс немесе дұ рыс емес)

3) жү рек жиырылу жиілігін

4) ө ткізгіштік қ ызметін бағ алау

5) жү ректің электр осінің орналасуы.

1) Қ озудың пайда болуын анық тау:

Дені сау адам жү регінің ритм жү ргізушісі (пейсмекер) синустық -жү рекшелік тү йін болып табылады. Оның ЭКГ-дағ ы белгісі: II стандартты тіркеуде оң бағ ытты, біркелкі Р тісшелері байқ алады жә не ол ә р уақ ытта QRS комплексінің алдында болады.

2) Жү ректің соғ у ритмінің дұ рыстығ ын (синустық ритм): бағ алау ү шін жазылғ ан ЭКГ-ның 4-5 R-R интервалының ұ зақ тығ ын ө лшеп, оның орташа шамасын есептеп шығ арады. Жү рек ритмі дұ рыс, бірқ алыпты, егер

R-R интервалы 10%-ғ а тең болғ ан жағ дайда, R-R интервалының шамасы 10%-дан артық болса – жү рек ритмі бірқ алыпты емес.

3) Жү ректің жиырылу жиілігін санау

Қ алыпты жағ дайда ересек адам жү регінің жиырылу жиілігі минутына 60-80 рет болады. ЖЖЖ=60/ R-R, егер ЖЖЖ 1 минутта 75-тен жоғ ары болса-тахикардия, егер 60-тан тө мен болса- брадикардия.

4) Жү ректің ө ткізгіштік қ ызметін талдау ү шін Р тісшенің, P-Q интервалының жә не QRS қ арынша комплексінің; SТ-сегментінің ұ зақ тығ ын ө лшеп, бағ алау қ ажет. Алынғ ан нә тижелерді қ алыпты кө рсеткіштермен салыстыру қ ажет. Олардың ұ зақ тығ ының артуы жү ректің ө ткізгіш жү йесінің кейбір бө лімдерінің ө ткізу қ асиетінің баяулағ анын (немесе бұ зылғ анын) кө рсетеді

5) Жү ректің электрлік осін анық тау: Ү ш стандартты тіркеудегі ЭКГ-ның R тісшелерінің биіктігі (амплитудасы) бойынша жү ректің электрлік осін анық тауғ а болады. Жү рек осінің қ алыпты орналасуында R тісшенің шамасы II стандартты тіркеуде жоғ ары болады. Жү рек осінің солғ а қ арай ауытқ уында (левограмма) R тісшесі I стандартты тіркеуде, ал оң ғ а қ арай ауытқ уында (правограмма) III стандартты тіркеуде жоғ ары болып байқ алады