Дәріс №13

Тақ ырыбы: Газ-ауа шығ арылуларын биологиялық тазарту ә дістері

Жоспары:

1.Ауаны биологиялық тазартуғ а арналғ ан қ ондырғ ылардың типтері

2. Биофилтрациялық қ ондырғ ылар

Дә ріс мақ саты: Газ-ауа шығ арылуларын биологиялық тазарту ә дістерін қ арастыру

Арта тү скен технологиялық іс-ә рекет жағ дайларында ауа бассейнінің ластануымен кү ресу мә селесі кү н ө ткен сайын кө бірек ө зектілікке ие бола бастауда. Ү лкен ө неркә сіпті қ алалардың ауасында зиянды заттардың орасан зор мө лшері кездеседі. Бұ л ретте кө птеген токсиканттардың концентрациясы жол берілетін дең гейлерден асып тү суде.

Атмосфераның ластауына негізгі ү лесін мұ най ө ң деу, химия, тамақ жә не ө ң деу ө неркә сібінің кә сіпорындары, сондай-ақ ү лкен ауылшаруашылық кешендері, тұ ндырғ ыштар, қ алдық тарды зарарсыздандыратын қ ондырғ ылар қ осуда. Осы заттардың арасында - органикалық (ароматикалық жә не шексіз кө мірсутектер, қ ұ рамында азот, оттегі, кү кірт жә не галогендер бар қ осылыстар) жә не неорганикалық (кү кіртті газ, кө мірсутек, кө міртегінің асқ ын тотық тары, аммиак, хлорсутек, галогендер) заттар бар. Ү лкен ө неркә сіпті қ ала- лардың ауа бассейндерінде ондағ ан ә ртү рлі қ осылыстар, оның ішінде нашар иіс шығ аратын, тіптен шагын концентрацияларда денсаулық ү шін қ ауіпқ атер тө ндіруге, сондай-ақ адамдарда жайсыздық сезімін шақ ыруғ а қ абілетті қ осылыстар кездесіп отырады.

Ауаны тазарту ү шін ә ртү рлі - физикалық, химиялық жә не биологиялық ә дістерді қ олданады, алайда оларды қ олдану дең гейі мен ауқ ымдары қ азіргі уақ ытта қ ажетті дең гей мен ауқ ымдардан ө те алыс жатыр.

Қ олданылатын физикалық ә дістердің арасында - қ оспаларды белсенді етілген кө мірде жэне басқ а да сің іргіштерде абсорбциялау, сұ йық тық тармен абсорбциялау бар. Ауаны тазартудың ең кең таралғ ан химиялық ә дістері озондау, қ ыздыру, катализдік жағ у, хлорлау болып табылады.

Газ-ауа шығ арылуларын тазартудың биологиялық ә дістері жуырда ғ ана жә не ә зірге шектеулі ауқ ымдарда қ олданыла бастады, алайда оларды іс-тә жірибеде қ олдануды келешегі мол екендігі бұ лардың қ олжетімділігімен, арзандығ ымен, тиімділігімен жә не экологиялылығ ымен расталып отыр. Сондай-ақ, ауаны тазартудың биологиялық ә дістерінің артық шылығ ы ү дерістің эдеттегі температура (10-40°С), қ алыпты атмосфералық қ ысым кезінде жү ргізілуі жә не қ ондырғ ы корпусын регенерациялау қ ажет еместігі болып табылады.

Ауаны биологиялық тазарту ә дістері микроорганизмдердің аэробты жағ дайларда заттар мен қ осылыстардың кең спектрін ақ ырғ ы ө німдерге, СО, жә не Н₂0 дейін ыдыратуғ а қ абілеттігіне негізделеді.

Уландыратын атмосфераны ластаушылардың басым саны микроорганизмдердің монокултураларымен бұ зылуы мү мкін, бірақ ү лкен катализдеу потенциалына ие аралас култураларды пайдаланғ ан тиімдірек. Қ иын ыдыратылатын қ осылыстарды деструкциялау ү шін бірқ атар жағ дайларда микроорганизмдерді осындай субстраттарғ а бейімдеп барып, тек осыдан кейін ғ ана оларды жұ мыс істеп тұ рғ ан қ ондырғ ыларғ а енгізген мақ сатқ а лайық ты болып келеді.

Нақ тылы жағ дайларда шығ арылатын газдардың ластаушы қ ұ рамдас бө ліктерін ыдырататын микроорганизмдер популяциясы шығ арылатын газдардан немесе арнайы қ осылатын белсенді лайдан бейімделген микроорганизмдерді іріктеп алу арқ ылы ауаны тазартуғ а арналғ ан қ ондырғ ының жұ мыс кө лемінде қ алыптасады. Деструктор- микроорганизмдердің популяциясын қ алыптастырудың мұ ндай тә сілі бактериялар оң ай ыдырататын қ осылыстарды кетіру қ ажет болғ ан кезде айтарлық тай тиімді.

Ыдыратуғ а тө зімді заттарды деградациялату ү шін кей жағ дайларда ауаны тазартудың жоғ ары тимділігін қ амтамасыз ету ү шін қ ондырғ ыларғ а микроорганизмдердің осы қ осылыстарда ө суге бейімделген монокултураларын немесе аралас култураларын енгізіп отыру қ ажет.