Дәріс тезистері. Гендер ұғымы қоғамның әйелдер мен еркектердің биологиялық жынысына байланысты таңатын әлеуметтік

Гендер ұ ғ ымы қ оғ амның ә йелдер мен еркектердің биологиялық жынысына байланысты таң атын ә леуметтік рө лдері арасындағ ы, ә рекет–қ ылық тарындағ ы жә не эмоционалдық сипаттамаларындағ ы айырмашылық тарды білдіреді. Гендерлік айырмашылық тардың иерархиясынның негізінде маскулиндік (еркек) ү стем, ал феминдік (ә йел) бағ ынышты деп белгіленеді. Нә тижесінде ә йелдер де, еркектер де гендерлік стереотиптерінің «қ ұ рбаны» болып қ алады.

Феминистік зерттеулердің кең ө ріс алғ ан кезі XX ғ асырдың 70-ші жылдарына келеді. Қ азір феминизм ескі жә не жаң а феминизмге бө лінеді. XVIII ғ асырда пайда болғ ан ескі феминизмде жаң а феминизмнен айырмашылығ ы ә йелдердің ә леуметтік тең дігі жайлы ұ ғ ымдары ө те тар болып келеді.«Қ азіргі заманғ ы философиялық сө здікте» феминизм екі дең гейде анық тауды талап ететін ұ ғ ым ретінде тү сіндіреді, ө йткені бір жағ ынан ү лкен қ оғ амдық қ озғ алыс болса, ал басқ а жағ ынан бұ л ә йелдердің қ оғ амдағ ы жағ дайын талдайтын ә леуметтік – философиялық, ә леуметтік, психологиялық культурологиялық теориялардың кешені

Адам жынысының ерекшеліктеріне жә не оның психологиялық айырмашылық тарына байланысты соң ғ ы уақ ытта қ оғ амда белсенді талқ ыланатын мә селелердің қ атарында. Себебі қ оғ амдық ортада ерлер жә не ә йелдер рө лі қ азір жеткілікті ө згерістерге ие болып отыр. Ерлер мен ә йелдер, ұ лдар мен қ ыздар ә р тү рлі параметрлер бойынша, яғ ни психофизиологиядан жә не нейропсихологиядан бастап психиканың ә леуметтік – психологиялық ерекшеліктеріне дейін салыстырылады.

Маскулинділік. Ә детте еркектік сипаттрағ а дә стү рлі тү рде келесі сипаттарды жатқ ызады: тә уелсіздік, қ айсарлық, доминанттылық, агрессивтілік, тә уекелге баруғ а бейімділік, ө зіне деген сенімділік жә не т.б. Арнайы зерттеулерде агрессивтілік андрогендердің кө лемімен арақ атынас орнататыны белгілі болғ ан. Тағ ы басқ а зерттеулерде маскулинді индивидтерде жалпы ө зін қ ұ рметтеу, академиялық жетістіктерде жә не ө зінің физикалық сыртқ ы бейнеі бойынша жоғ ары ө зін-ө зі бағ алау кө рінген.

Фемининділік. Дә стү рлі тү рде ә йелдік сипаттарғ а кө не білушілік, жұ мсақ тылық, сезгіштік, ұ ялшақ тық, нә зіктік жә не т.б. жатқ ызады. Фемининділіктің ә леуметтік стереотиптері тұ лғ аның жыныстық жақ тарына жә не мансаптағ ы жетістіктерге азырақ қ атысты, бірақ эмоционалды аспекттерге кө п мағ ына беріледі.

Андрогинділік. Бар тү сініктерге байланысты индивид анық кө рінетін тек психологиялық маскулинділік немесе тек фемининділікке ие болу міндетті емес. Андрогинде осы сипаттар ө те ү йлесімді жә не ө зара толық тыра отырып кө рінеді. Маскулинділік пен фемининділік сипаттарының мұ ндай ү йлесімді интеграциясы андрогинді типтің бейімділік мү мкіндіктерін жоғ арылатады.

Терман Майлз тесті, М-Ф ММРІ шкаласы, Гилфордтың маскулинділік шкаласы жә не т.б. Бұ л шкалалар индивидтің қ андай да норма шегінде маскулинділік жә не феминділік дә режесімен ерекшеленетінін болжайды. Бірақ та мұ ндағ ы маскулинділік жә не феминділік қ асиеттері альтернативті ө зара қ атынаспайтын кө рсетеді: маскулинділіктің жоғ ары кө рсеткіші тө менгі феминділікпен коррекцияланады, жә не керісінше. Мұ нда нормативті болып ер ү шін маскулинді қ асиеттердің жоғ арылығ ы, ал ә йел ү шін феминділіктің жоғ ары дең гейі. Ә р тү рлі шкалалар интеллект, эмоция, қ ызығ ушылық тар т.б бір бірімен сә йкес келмейді, белгілі бір кө рсеткіштері феминді болуы мү мкін. Жаң а жетілдірілген тесттер маскулинділік жә не феминділікті альтернатива ретінде емес, тә уелсіз автономды ө лшемдер ретінде қ арастырды. Бір индивидтің маскулинділік жә не феминділік шкалаларының кө рсеткіштерін салыстыру оның психологиялық андрогиниялық дә режесін анық тауғ а мү мкіндік береді. Андрогинді деп жыныстық рө лдік нормаларды қ атаң ұ станбауғ а мү мкіндік беретін, дә стү рлі деп саналатын ә йел жә не ер іс-ә рекеттерін еркін ауыстыруғ а мү мкіндік беретін бір мезгілде маскулинді жә не феминді қ асиеттері бар индивидті айтамыз. Мұ нда бағ дарлар мен реакциялардың жыныстық рө лдік таптаурынғ а сә йкес болуы, яғ ни ерлердегі жоғ ары маскулинділік, ал ә йелдердегі жоғ ары феминділік кө рсеткіштерінің болуы психикалық ү йлесімділіктің кепілі еместігі анық талды.

Альтруизм (лат. alter - ө зге, фр. altruisme) - басқ алардың мү ддесі жолында ө з мү ддесінен бас тартуғ а дайын моральдық принцип, басқ аларғ а риясыз қ ызмет етуге тырысу. Эгоизмге (лат. -ego - мен) қ арама-қ арсы жә не оны жаншып басуғ а бұ йырады; бір тү рдің қ имыл ә рекетімен басқ а тү рдің ө мір сү ру бейімділігінің артуы ал ө з бейімділігінің тө мендеуі. Ұ ғ ымды мораль теориясына енгізген француз философы ә рі ә леуметтанушысы О. Конт. Ол бойынша альтруизмнің - " басқ алар ү шін ө мір сү р" - қ ағ идасы қ оғ амды моральдық тұ рғ ыда жетілдіруге кө мектеседі. Альтруизм идеясы кө не- шығ ыс ө негелік ілімдерінде кө рініс тапқ ан. Жаң а заманда альтруизм жайлы толғ амдарды ағ ылшын философ-моральшысы А. Шефтсбери ө рбітті, этикалық ілімдердің негізгі бө лігі ретінде Ф.Хатчесонның, Адам Смиттің, Ж.Ж. Руссоның жә не басқ аларының этикалық ілімдерінің қ ұ рамдас бө лігі ретінде қ аралды. XIX ғ. басы XX ғ. ресейлік православиелік философиялық ой (К. Н. Леонтьев, Н. А. Бердяев) буржуазиялық -демократиялық моральды сынау барысында альтруизмді де сынғ а алды. П. А. Кропоткиннің этикасында альтруизм, басқ а да ө негелік сезімдер сияқ ты ө зін-ө зі қ орғ ауғ а жағ дай туғ ызады.

№9дә ріс Тақ ырыбы: Ер адамдар мен ә йел адамдардың келбетін қ абылдаудың гендерлік айырмашылық тары. (3сағ) Мақ саты: Ер адамдар мен ә йел адамдардың келбетін қ абылдаудың гендерлік айырмашылық тары туралы мағ лұ мат беру. Студенттердің пә нге қ ызығ ушылық тарын арттыра отырып, таным процестерін дамыту.

Жоспар:

1.Гендерлік айырмашылық тар мен ә леуметтену

2.Ә леуметтік норма жә не гендрлік айырмашылық

3.Нормативтік қ ысымның ә сері