Сублимация 8 страница

Басында психотрапевт клиенттің мә селесімен танысу отбасы отбасымен т.б. мен байланысты оның эмоционалды уайымдарын кө кейкестіру, клиент кү нделікті ө мірде кездесетін фрустрациялардың жиынтығ ы кө руді беру керек. психотерапевтің одан кейінгі міндеті - клиентте отбасы психотерапиясы оның мә селелерін шешуін табуғ а кө мектесетін тү сінігін қ ұ ру. Психотерапевт клиенттің кө ң іл –кү йін психотерапияғ а қ атысуғ а мотивін қ ұ ру, сонымен қ атар, аз емес маң ызды қ атысуғ а қ арсы тұ ратын мотивтерді ө ң деу, болашақ қ иындық тарды кө ру мә селесі шешудің жолдарын табу ү шін қ олдануы керек. Бұ л кездесудің тағ ы бір маң ызды аспектісі – клиент психотерапевтен кө мекті енжар кү тетін болашақ жағ дайды болдыртпау ү шін онда психотерапевтикалық іс-ә рекеттің мазмұ нына белсенді қ ызығ ушылық ты қ алыптастыру. Оның орнында ол психотерапевтің кө мегімен ө зінің отбасы мә селелерді шешуді белсенді істеуге бағ ытталады. Отбасы психотерапевт ө зінің жұ мысын ұ йымдастыруда тү рлі тү рдегі мә селелерді шешуге тура келеді.Отбасылық дискуссия ә дісі – отбасы психотерапия тә жірибесінде кең қ олданылады. Оны ө ткізу уақ тысында отбасы мү шелері олардың ө міріне қ атысты мә селелердің кең шең бері жә не тү рлі отбасылық сұ рақ тарды шешу жолдары талқ ыланады. Дискуссия кө птеген мақ саттарды анық тауы мү мкін: мысалы, отбасылық ә рекеттестік жайындағ ы қ ате тү сініктерді жө ндеу немесе отбасы мү шелерін дискуссия ә дістеріне ү йрету. Дискуссияны басқ ару психотерапевт пен қ ажетті іскерлікті талап етеді. Отбасы дискуссияларын ө ткізуде қ олданылатын негізгі амалдардың қ атарынаү ндемеуді тиімді пайдалану, тың дай алу қ абілеті, сұ рақ тардың кө мегімен оқ ыту, қ айталау, талдап қ орыту, нақ ты пірікмен конфронтация жә не т.б.

Соң ында сә тті отбасылық ө мірге қ ажетті іскерлікер мен дағ дылар отбасы мү шелерінде жеткіліксіз екендігі анық талады; отбасы психотерапия барысында бұ л жетпейтін дағ дылар тү рлі психотерапивтикалық техникалар, арнайы жаттығ улар мен тренировкалардың кө мегімен қ алыптасады. Олардың жалпы принципі отбасы мү шесінің алдында нақ ты міндет тұ рады, мысалы, ол қ алыптастыруы керек, іскерлік пен дағ ды тү рінде, жә не тапсырманы орындай алғ ан, алмағ аны жайында сынауғ а болатын критерий айтылады. Отбасылық психоаналитикалық терапия: Психоаналитикалық отбасының терапияның қ атысушыларының тұ рғ асының (қ азіргі шындық негізінде) бұ рынғ ы бейсаналы қ атынастар негізінде емес, толық қ анды сау тұ лғ алар ретінде ә рекеттесуге дайын болатындай етіп ө згеруі болып табылады. Психоаналитиктер бақ ылау мен тың дауды таң дап, бос талқ ылауды кенет сұ рақ тармен тоқ татады.Отбасы жү йелі психотерапия: Қ азіргі уақ ытта жү йелі бағ ытталу ең кең ұ сынылғ ан перспективті, экономикалық мақ сатқ а бағ ытталғ ан жә не терапевтикалық тиімді отбасы терапия бағ ыты болып есептеледі. Жү йелі отбасы психотерапиясында отбасы қ ұ рылғ ан байланыстарды сақ тау мен эволюцияғ а талпынатын бү тіндік жү йе ретінде қ арастырылады. Отбасының пайда болуы дамудың заң дылық ты дағ дарысынан ө теді (некеге тұ ру, ата-ана отбасынан айырылуы, жү ктілік бланың туылуы, баланың мектепке дейінгі / мектеп мекемелеріне тү суі, олардың мектепті бітіруі жә не ө зінің ө мір жолын таң дауы, ата-аналардан ажырау, ата – анасының зейнетақ ығ а шығ уы жә не т.б.) ә сіресе осы тіршілігінің бө лігінде отбасы бұ рынғ ы тә сілдер мен жаң а мә селелерді шешуге қ абілетсіз болғ андық тан ө здерінің бейімделуіне реакцияларын кү рделендіру қ ажеттілігінің алдында тұ рады.

Жаң а отбасы психотерапиясының негізгі қ адамдары келесідей:

1. Психотерапевті отбасымен бітіру;

2. Психотерапевтикалық сұ ранысты тұ жырымдап айту;

3. Отбасылық қ атынастарды реконструкциялау;

4. Психотерапияның аяқ талуы мен бө лінуі.

Бағ дарламалық отбасылық психотерапия.

Бұ л отбасылық психотерапияның ә дісі " мә селені шешуші” деп аталады. Ө з жұ мысында бұ л бағ ыттың психотерапевтері отбасы мү шелерінің жекелік ерекшелігіне шоғ ырланбайды. Бұ л ың ғ ай белгі бө ліктері мен отбасығ а аз қ ызығ ушылық қ а шектен тыс зейінмен сипатталады. Бағ дарламалық бағ ыттың мә ні мә селені шешу ү шін бағ дарламаны ө ң деу болып табылады, себебі отбасындағ ы ө згеріс бұ зылыстың себептерін тү сіну отбасында маң ызды. Жанұ яның имплицитті теориясы: Жанұ яны ә ртү рлі тұ рғ ыдан қ арстыру немесе кең ес беруде жанұ яның ә ртү рлі теориялық моделіне сү йенеді. Дегенменде, бұ л модельдер ашы тү рде кө рініп, тұ рмайды, бірақ ауытқ уы мен қ алыптылық осыларғ а байланысты болады. Л. Г. Люсик жанұ ялық терапияғ а ә ртү рлі жол табатын " Жанұ ялық теория” мақ сатында ү лкен зерттеу жү ргізілді.

Жанұ яны зерттеушінің қ ұ рғ ан кең есі немесе болжамы жанұ ялық теориялық моделінен ғ ана емес, ондағ ы қ алыптасқ ан жанұ яның имплицитті моделіне де байланысты. Бұ л психотерапияның тиімділігі бұ л мақ саттар мен интерпритациялар клиенттер ү шін қ аншалық ты қ алыпты болып саналады соғ ан байланысты. Бірақ та вербальді дең гейде біз ө зіндік мақ саттың, стереотиптің, клиенттің тұ лғ а екендігінде деген сыйластық тың жоқ тығ ын, сонымен қ оса ө мірлік тә жірибесі бар, ө з мақ саты мен қ ұ ндылық тарын ә рқ ашанда ұ ғ ына бермейтін тірі одан болып қ ала береді. Жанұ яны қ атаң ғ ылым объектісі ретінде қ арастыратын ә леуметтанушылардың ө здері де " жанұ ялық ө мірдегі тұ лғ алық тә жірибе сыналушылардың шынайы еместігі мен ө з ө зін қ оғ ауы жанұ ялық қ арым-қ атынасты зерттеуге қ ұ лшыныс білдіруге кедергі жасайды " деп айта кетеді.

Психолог – кең есінің жұ мысы жемісті болу ү шін ә рбір жанұ ядағ ы жанұ ялық теорияны ондағ ы бағ ытты, жұ мыс техникасын ө зінше жорамалдап қ оймай жанұ яның ө зіндік концепциясын ұ ғ ынып, ө зі жұ мыс істейтін жанұ яда қ андай мә дениеттің басымырақ екенін тү сінуі қ ажет. Жанұ яғ а еніп кеткен мә дениет екінші бір тері сияқ ты: біз онда дағ дылы тү рде ө семіз де оның бар екендігін байқ амай да қ аламыз. Дегенменде оның біздің мінез-қ ұ лқ ымызғ а ә сері кө п екеніне таң қ алмауғ а да болады.

1. Денелік бағ дарлы терапия - Психологиялық – денелік кедергілерді жоюғ а мү мкіндік беретін терапия. Денеге бағ ытталғ ан терапияның негізін салушы В.Райх. Денеге бағ ытталан психотерапияда Райхтың «биоэнергетикалық» ә дісі Лоуэн ә дісі, Фельденкрайс қ олданылады. Мақ саты дене бұ лшық етіне тү скен психологиялық кү штенуді дене жаттығ улары арқ ылы шығ ару. Денелік – бағ дарлы психотерапиядағ ы негізгі ұ ғ ым - Бұ лшық ет сауыты. Денелік терапияның шаралары- денелік жағ дайды бағ алау, тыныс алу. Денелік – бағ дарлы психотерапияда «алғ ашқ ы терапия» ұ ғ ымын енгізген ғ алым - Артур Янов. Кө ң іл-кү йге ә сер ететін химиялық жә не электрлік алмасулардың жиынтығ ы - биоэнергетикалық мұ хит деп аталады.

Мақ саты: биоэнергетикалық терапияда тынысалу жаттығ уы тү рінде қ олданылады. Қ атынасушылар энергиялық балансын толық тырады жә не ө зіндік денесін сезінуді кү шейтеді.

Қ ажетті уақ ыт: 15 минут.

Жү ру барысы; Тынысалу топта синхронды, энергиямен жә не энтузиазмамен басталу керек. Біріншіден қ атынасушылар шең берге тұ рады. Аяқ тарың ызды 1 -метр алшақ ұ стап ауырлық кү шің ізді аяғ ың ыздың алдың ғ ы жағ ына тү сірің із. Тізең ізді кішкене бү гіп, ал денең ізді бос ұ стаң ыз. Қ олың ызды ішің ізге қ ойып қ арсы тұ рғ ан адамның кө зіне қ арап

визуальды контакт жасаң ыз. Ауыз арқ ылы демалың ыз, демің ізді ішке жинаң ыз.Содан кейін демің ізді сыртқ а шығ арың ыз, ол дыбыс аяқ талғ анғ а дейін созылуы керек. Қ айтадан жай демалың ыз.Осылай 16-рет терең жә не жай демаласыз. Асығ уғ а болмайды онда басың ыз айналуы мү мкін. Сіз дем алғ анда не кедергі келтіреді, бә ріне кө ң іл аударың ыз.

Жаттығ уды аяқ тағ аннан кейін сілкінің із, қ олың ызды тө мен тү сіріп тү зең ізді бү гіп жазың ыз. Осыдан кейін тұ рғ ан орның ызда бірнеше рет секірің із. Секіру жоғ ары емес. Сә л ғ ана еденнен кө терілуі тиіс. Шаршағ анша секірің із, сосын тізең ізді жазып демалың ыз.

Ұ йқ ыдағ ы ару.

Бұ л қ атысушылардың дені қ ыз бала болғ анда жү зеге асқ аны абзал. Бір қ атарғ а тұ рып, аттарын айтады да, қ олдарын кеудесіне қ ойып, кө здерін жұ мады. Жү ргізушінің бұ йрығ ы бойынша қ атынасушылар ә р жерге бытырап кетеді. Қ атынасушының біреуін тү ртіп, атын айтады. Ал ол осы ә рекетті жалғ астырады.Аты бір рет аталғ ан ойыншы қ айтадан аталмауы керек.Ойын қ ызық ты болуы ү шін уақ ыт белгілеуге болады.

Арттерапия -ө нер терапия б.с. Бұ л қ олданбалы ө нер тү рінде жиі қ олданылады. Арттерапия сабақ тары 2 тү рлі вариантнегізінде жү зеге асады:

1. Белгілі тақ ырып бойынша тапсырмаларды орындау.

2. Ерікті тақ ырып бойынша жұ мыстану. Мұ нда клиент ө зі тақ ырыпты таң дайды. Еркін тү рде тоқ тағ ан тақ ырыбына сә йкес қ ұ ралдарды материалдарды іріктейді.

Сабақ сонында тақ ырыпты талқ ылау орындау икемділігі жә не т.б. қ амтылады. Психотерапевт жұ мысында арттерапия арқ ылы клиенттің ішкі жан дү ниесіне ә сер ете отырып оның белсенді жағ дайда сабақ қ а қ атысуына ық пал етеді ә рі клиенттің қ ызығ ушылығ ының пайда болуына нә тижелі шығ уына қ уануына жә не ө здігінен дербес жағ дайда ө зіндік шығ армашылық дамуына жол ашады. Бұ л ә дістік бірнеше варианттары бар:

1.Емдеуге арналғ ан ө нер шығ армалары арқ ылы талдау, клиентпен интерпритациясын шығ ару.

2.Пациентті ө зіндік шығ армашылық бағ ытқ а қ арай ұ мтылуына ә рекет ету.

3.Ө нер шығ армаларын жә не ө зіндік туынды шығ армаларды қ олдану

Психотерапевт тарапынан шығ армашылық кө рсету –мұ нда мү сіндеу, суретжә не басқ аларын клиентпен бірлесе отырып бағ ытталады.

Ә дебиеттер

1. Малкина-Пых Г. Семейная терапия. Изд-во ЭКСМО, 2006.

2.Эриксон Э. Детство и общество/ Пер. с англ.-СПб.: Речь, 2000.-416с.

3. Асмолов А.Г. Психология личности.- М.: Изд-во Моск.ун-та, 1990.-367б.

4. Ковалев С.В. Психология современной семьи. -М., 1999.

5. Домбровский А., Велента Т. Кризис семьи // Семейная психология и семейная терапия. 2005.№3.

№23 дә ріс

Тақ ырып: Кә сіби психологтың этикалық нормалары

1.Психолог қ ызметінің принциптері жә не ережелері

2. Кә сіби компетенция принципі

3.Зерттедеушіге зақ ым келтірмеу принципі

4. Ақ параттық келісімшарт принципі

1. психологқ а қ ойылатын талаптар мен жалпы ережелер

Жоғ ары психологиялық білімі бар адамдар ғ ана психологиялық іс ә рекетті жү зеге асыруғ а қ ұ қ ығ ы бар.

Психолог қ ызметң қ оғ амның жә не жекелеген адамдардың мү ддесіне бағ ытталуы тиіс.

2. Жауапкершілік.

Психолог жү ргізген жұ мысының алгоритімін ә дістемелерді, техниканы, техналогияларды, пә нді, обьектіні таң дауына жауап береді.

Психолог жұ мыстың тиімділігін тү сіруге ә келетін психологиялық ақ паратты жасырғ аны ү шін жауап береді.

Бұ қ аралық ақ парат жә не басқ а ақ парат кө здерін алатын қ ұ ралдарды қ олдана отырып, психолог адамдарды қ ұ зұ рлығ ы тө мен адамдардың кө мегіне жү гінгенде, мү мкін болатын кері салдары туралы ескерту керек жә не оларғ а психологиялық кө мекті қ айдан жә не қ алай алуғ а болатыны туралы бағ ыт беруге міндетті.

Дерексіз ү міттердің алдын алу мақ сатында психолог психология ғ ылымының мү мкіндіктерін тү сіндіру қ ажет.

Кім кімге болмасын қ ұ зырлығ ы жетпейтін адамдардың психологиялық қ ызмет ә дістерін пайдалануына болмайды.

Психолог адамдарғ а жү ргізетін психологиялық ағ арту шараларына жауап береді.

3. Қ ұ зырлылық.

Психолог ү немі ө зінің кә сіби қ ұ зырлылығ ы дең гейін арттырады, ғ ылымның жаң а жетістіктері мен психологиялық практика жетістіктерінен хабардар болу керек.

Психолог тұ рғ ындарғ а қ ызмет кө рсетуге байланысты заң актілерін білуге жә не оғ ан сү йенуге міндетті.

Психолог алдындағ ы міндеттеріне орай ө з мү мкіндіктерінің шегін жә не біліктілігінің дең гейін нақ ты бағ алай білу керек.

Психолог білімі мен біліктілігі жететін қ ызметтерді ғ ана кө рсете алады.

Психолог кә сіби мең гермеген арнайы працедуралар мен ә дістерді ұ сына алмайды.

Психолог клиентке психологиялық процедураларды ө ткізудің нақ ты мақ саттары туралы аө паратты, егерде осы мақ сатқ а жетудің басқ а жолы болмағ ан жағ дайда ғ ана айтпауына болады. Барлық жұ мысқ а қ амтылғ ан жасырын мақ саттар жұ мыс аяқ талғ анғ а дейін ашылуғ а тиісті.

Егерде психолог апробациадан ө тпеген жә не ғ ылыми стандартқ а жауап бермитін психодиагностикалық жә не психотерапиялық ә дістерді амалсыз қ олданатын болса, психолог қ ызығ ушылық танытқ ан адамдарғ а ескертуге тиісті жә не ө з қ орытындылары мен ұ сынылымдарын естіртуде ө те сақ болу керек.

Психолог психотерапия курсынан ө туі керек жә не 2-3 жылда кем дегенде бір рет ә дістемелік психологиялық кө мек алу керек.

4. Қ ұ пиялылық.

Жұ мысты ө ткізу барысында алынғ ан ақ парат саналы жә не кездейсоқ таратуғ а болмайды. Жұ мысты жү ргізу барысында алынғ ан ақ паратты саналы немесе кездейсоқ жариялауғ а болмайды, егерде ө те қ ажет болса клиенттің мү ддесіне қ арсы қ олданбайтындай формада ұ сынылуы керек.

Психологиялық зерттеулерге, тренингтерге жә не басқ а да шараларғ а қ атысушы адам басқ а адамдармен мекемелерге айтылуы мү мкін ақ параттың кө лемі мен сипаты туралы хабардар болуы керек. Психологиялық процедураларғ а ата-аналардың, педагогтардың, оқ ушылармен қ атысуы (диагностикағ а, кең еске, тү зетуге, психотерапияғ а жә не т.б.) саналы жә не ерікті болу керек. 14 жасқ а толмағ ан балалармен жұ мыстанғ анда ата-анасының немесе қ амқ оршысының келісімі керек.

Клиент туралы ақ паратты психолог ө зі жұ мыс жасайтын мекеменің ерекшелігі жә не оның жоспарында белгіленген міндеттерді шешуге қ ажетті ғ ана ақ паратты жинайды жә не қ олданады.

Егерде сараптамашылар клиенттен алынғ ан ақ паратты сұ райтын болса (аттестация уақ ытында психологтың қ ұ зырлығ ына қ атысты сұ рақ ты шешу ү шін), оны сарапшылар клиенттің жеке тұ лғ асын айқ ындай алмайтын формада жасақ талуы тиіс.

Диагностика жә не кең ес уақ ытында ү шінші адамның қ атысуы алдын-ала клиенттің немесе олар ү шін жауап беретін адамдардың (егер 14 жасқ а толмағ ан болса) келісімі қ ажет.

Егер білім беру ұ йымының ә кімшілігі тапсырмамен психологиялық тексеру жү ргізіліп жатса, олар кә сіби қ ұ пияны сақ тау міндеті туралы хабардар болу керек. Зерттеудің қ орытындыларын ә кімшілікке мә ліметтенгенде психолог клиентке зиян келтіретін жә не сол жағ даятқ а қ атысы жоқ мә ліметтерді хабарламау керек.

5.Клиентке қ атысты психологтың тә ртібі

Психолгиялық кө мек клиенттің келісімінсіз кү штеніп кө рсетілуге болмайды.

Психолог клиентті тұ лғ а ретінде оның қ асиеттері мен қ ұ қ ық тарын сө зсіз қ абылдайды жә не сыйлайды.

Психолог ө з іс-ә рекетінде адал жә не оғ ан кө рсетілген сенімді ақ тауы қ ажет.

Психологтың клиентпен жеке қ атынастарғ а тү суге жә не жеке мү ддесіне қ арай ө зара іс-арекет етуге қ ұ қ ы жоқ.

Психолог клиенттің тілеген, қ ажеттілігін жә не мү мкіндігін ескеру керек7

Психолог пен клиенттің қ арым-қ атынасы ө зара сенім негізінде қ ұ рылады, егерде сенім негізінде қ ұ рылады, қ арай ө зара іс-ә рекет етуге қ ұ қ ы жоқ.

Психолог ө з қ ызметінің адамдарғ а ә сер ететінің тү сіну керек, ол адамдардың, қ оғ амның мү ддесін қ орғ ауғ а, адамның қ ұ қ ық тары мен абыройын сыйлауғ а тиісті.

Психолог клиентке жұ мыс барысындағ ы барлық маң ызды адамдар туралы айтып отруғ а міндетті.

Психолог клиенттің тілегі бойынша ү шінші адамды тарту туралы ө тінішін егерде оның жұ мысының тиімділігін тө мендетіп немесе теріс нә тижеге ә келетін болса, қ абылдамауына болады.

Егерде психолог зерттелуші медициналық немесе басқ а кө мекті қ ажет ететінін байқ аса, ол клиентке қ ажетті мекемеге қ аралуы керектігін айту керек.

Психолог клиентті осы кодекске сә йкес оның қ ұ қ ық тарымен таныстыруғ а тиісті.

Психологқ а да, клиентке де психологиялық ү рдіс жұ мысы туралы ақ паратты, тек ү шінші адамғ а амалсыз айту қ ажет жағ даяттан басқ а уақ ытта, қ ұ пия сақ тау жауапкершілігі артылады.

Клиент егерде басқ а психологтың кең есіне жү гінетін болса, алдын ала ө зімен жұ мыстанып жү рген психологқ а ескертуі тиіс.

Кө рсетілетін қ ызмет тізімі жә не ө ту жағ дайы мен мерзімі туралы мә селелер жұ мыс басталғ анғ а дейін келң сілуі керек.

6.Ә ріптестері мен басқ а мамандық иелерімен қ атынысындағ ы психологтың тә ртіп ережелері.

Психолог ө з ә ріптестерін сыйлайды жә не олардың ә рекеттерін обьективсіз сынауғ а тиісті емес.

Психолог ө з ә ріптестерінің кә сіби қ ұ зырлығ ын, міндеттерін, жауапкершіліктерін жә не басқ а мамандық ө кілдерін сыйлайды. Ә ріптестерінің қ ызметі туралы психолог клиентпен талқ ылануына болмайды.

Психологтардың ө те кү рделі жағ даяттарды шешуде немесе ауқ ымды қ ызмет кө рсетуде бірігулеріне болады. Бұ л жағ дайда ә рқ айсысының нақ ты міндеттері жә не ә рқ айсысының кә сіби қ ызметі сфересы шектелуі керек. Келісімшарт жазба тү рінде жасалады.

7. Психологтың ә кімшілікпен қ атынасы.

Ә кімшілік психологтың қ ызметін жү зеге асыру ү шін оптималды жағ дай жасауғ а есептеседі.
Психологтың қ ызметі кә сіби тә елсіздік негізінде жә не автономды қ ұ рылады.Кә сіби психологиялық сипаттағ ы сұ рақ тар бойынша оның шешімі соң ғ ы шешім болып табылады жә не тек психолог сарапшы немесе психологиялық консилиумнан басқ а ешкімнің оны ө згертуге қ ұ қ ы жоқ.
Психолог ә кімшіліктің тапсырмаларын заң ды болса жә не осы кодекстың ережелеріне қ арсы келмеген жағ дайда орындайды.
Психолог ә кімшілікті жұ мысты орындау барысында осы кодекстың сақ талуына кепілдік болмаса, ө зінің кә сіби мү мкіндіктеріне қ арай жұ мысқ а кіріспейтіні туралы хабардар ету керек.
Жұ мысқ а қ абылданар алдында психолог осы кодекстің мә тінімен жұ мысқ а алушыны таныстырады, ол ө з қ ұ зыреттілігі жететін жұ мысты атқ аратыны жә не кә сіби қ ұ пияны сақ тайтындығ ын ескертеді.
Психолог талапқ а орай осы кодекске сә йкес жұ мыс қ ажеттілігіне орай, оқ у–тә рбие ү рдісіне қ атысушыларғ а объективті мінездеме беруге міндетті.

8. Психологтың кә сіби ә рекетінің моральды позитивті нә тижесі.

8.1. Психологиялық технологиялар мен қ ұ ралдарды адекватты қ олдану мү мкін емес немесе оларды қ олдануғ а лайық ты шектеулер қ ойылу керек жағ даяттарды анық тауда психолог барлық мү мкіндігін пайдалану тиіс. Бұ л психологиялық қ ұ ралдарды маман емес адамдарда қ олданғ анда да немесе зерттеу мынадай жеке ерекшеліктерді жасы, жынысы, ұ лты, руы, діни нанымы, сексуалды бағ ыттылығ ы, дене жә не психикалық ауытқ ушылығ ы, тілі, ә леуметтік, экономикалық мә ртебесін қ озғ ағ анда ауыр тиетін болса шектеу қ ойылу керек.
8.2. Бұ қ каралық ақ парат қ ұ ралдарында сө з сө йлегенде психология ғ ылымы мен практикасының нақ ты жетістіктеріне негізделген пікірлерді айтуы қ ажет.Сө здің мазмұ ны қ оғ амдық пікірдің позитивтіге ауысуына немесе адресаттың эмоционалды кү йінің ауысуына бағ ытталуына тиіс.
8.3. Психолог нә тижесінде психолгияны ғ ылым ретінде жоқ қ а шығ аруы мү мкін
іс–ә ректтерге қ атыспауы тиіс.

9 Педагог-психолог маманының лауазымдық нұ сқ ауы

Лауазымдық нұ сқ аулар басқ ару жү йесіндегі қ ызметкерді тағ айындау жә не оның орнын, функционалдық міндеттерін, қ ұ қ ық тарын жә не ынталандыру формаларын реттеуші негізі қ ұ жат болып табылады

9.1 Педагог-психологтың функционалды міндеттері:

1.1 Мектеп психологы ә дістемелік ұ сынылымда кө рсетілген нормативтік қ ұ қ ық тық қ ұ жаттарды басшылық қ а алады.

1.2 Мектеп психологы нормативтік қ ұ жаттар негізінде жасақ талатын мектептегі психологиялық қ ызмет бағ дарламасы аясында оқ ушыларды психологиялық суйемелдеу стратегиясын жү зеге асырады.

1.3 Психологиялық қ ызмет бағ дарламасының мақ саты, міндеттері, мазмұ ны туралы мектеп ә кімшілігін жә не педагогикалық кең есті ақ параттандыру.

1.4 Ө з жұ мысында жаң а заманғ ы диагностика, дамыту, психокоррекция жә не психопрофилактикалық психологиялық ә дістерін ғ ана қ олданады.

1.5 Педагогикалық ұ жымғ а, ата-аналарғ а, оқ ушыларғ а оқ у-тә рбие ү рдісін жә не кә сіби қ ызметті ұ йымдастыру сұ рақ тары бойынша педагог-психолог жұ мысының бағ дарламасы аясында педагогикалық -психологиялық кө мек кө рсетеді.

1.6. Қ атаң ө з кә сіби қ ұ зыреттілігі аясындағ ы сұ рақ тарды қ арап жә не шешім қ абылдайды.Педагог-психолог қ ұ зіреттілігіне кірмейтін белгілі кө рсеткіштерді байқ аса, сә йкесінше қ ұ зырлы мекемелерге жолдайды.

1.7. Медициналық біліктілікті талап ететін ә дістерді (гипноз, фармакологиялық қ ұ ралдары жә нет.б) қ олданбайды.

1.8 Бү гінгі психология ғ ылымының жағ дайы тұ рғ ысынан алғ анда орындалуы мү мкін емес, сонымен бірге басқ а мамандардың қ ұ зіреттілігіндегі сұ рақ тарды шешуді мойнына алмайды.

1.9. Жаң а жалпы психология ғ ылымының жетістіктерін біледі, прогрессивті формалар мен ә дістерді қ олдану негізінде жә не практикалық психология саласындағ ы озық тә жірибелерді тарату арқ ылы жұ мысын ұ йымдастырады.

1.10 Педагогикалық ұ жымғ а кә сіби жә не тұ лғ алық дамуы ү шін жә не инициатившілдіктің жә не қ ызметкерлердің іскерлік белсенділіктерін дамуына бағ ытталғ ан жұ мысты жү ргізеді.

1.11. Аттестациядан ө тетін қ ызметкерлердің потенциалды мү мкіндіктері мен педагогикалық іс-ә рекеттерінің психологиялық анализін аттестациялық комиссияғ а ұ сынады.

1.12. Қ ызметкерге динамикалық психологиялық бақ ылау ұ йымдастырады (жү йелі қ айталап тесті ө ткізу, тұ рмыстағ ы жә не жұ мыстағ ы мінез-қ ұ лқ ын талдау жә не т.б) жә не қ ызметкердің жеке карточкасына осы бақ ылаудың нә тижесін жазады.