Ерекше иъроб

Араб тіліндегі барлық сө здер не негізгі (أ َ ص ْ ل ِ ى), не ерекше (ف َ ر ْ ع ِ ى) иъробқ а ие болып келеді. Есімдер мен етістіктердің бір қ атар санаты ерекше иъробқ а ие. Олар тө менде келтірілген схемада кө рсетілген.

27- ا ل أ س م ا ء ا ل س ت ه و ه ى: أ َ ب ٌ ، أ َ خ ٌ ، ح َ م ٌ ، ه َ ن ٌ ، ف ُ و ، ذ ُ و. ت ُ ر ْ ف َ ع ُ ب ا ل و ا و ن ِ ي ِ ا ب ِ ة ً ع ن ا ل ض َ م ّ ة ، ت ُ ن ْ ص َ ب ُ ب ا ل أ ل ِ ف ِ ن ِ ي َ ا َ ب ة ً ع ِ ن ْ ا ل ف َ ت ْ ح َ ة ، و ت ُ ج َ ر ّ ُ ب ا ل ي ا ء ِ ن ي ا ب ة ع َ ن ِ ا ل ك َ س ْ ر َ ة ِ. ن ح و: ه َ ذ ا أ ب ُ و ك ، ر أ ي ت ُ أ ب َ ا ك ، س ل ّ َ م ْ ت ع ل ى أ ب ِ ي ك.

1. Алты есім - олар: أ َ ب ٌ «ә ке», أ َ خ ٌ «бауыр», ح َ م ٌ «қ айын ата», ه َ ن ٌ «мал-мү лік», ف ُ و «ауыз», ذ ُ و «иесі». Бұ л сө здер рафъ септігінде дамманың орнына و «ә л-уә у» белгісіне, нә сб септігінде «фатханың» орнына ا «ә л-алиф» белгісіне, ал жә рр септігінде «кә сраның» орнына – ي «ә л-йа» белгісіне ие. Мысалы:

1. ه َ ذ ا أ ب ُ و ك Есімді сө йлем -

«Бұ л – сенің ә кең»

2. ر أ ي ت ُ أ ب َ ا ك Етістікті сө йлем –

«Мен сенің ә кең ді кө рдім»

1. س ل ّ َ م ْ ت ع ل ى أ ب ِ ي ك. Етістікті сө йлем -

«Мен сенің ә кең мен сә лемдестім».

Осы алты сө зге жататын ә лдебір сө з ерекше иъробқ а ие болуы ү шін, келесідей шарттарғ а сә йкес болуы керек:

1) ол жекеше тү рде болуы қ ажет; أ ب ا ء أ خ و ة

2) изафеттік тіркесте болуы керек; أ ب و ك أ ب و خ ا ل د

3) изафеттік тіркесте бұ л сө зге бірінші жақ тың ى «йа» есімдігі («йа мутакаллим») қ осылмауы керек; أ َ ب ِ ى أ َ خ ِ ى

4) бұ л сө здер кішірейтіп еркелететін тү рде болмауы керек; أ ُ ب َ ي ّ ٌ أ ُ خ َ ي

5) «ف و» сө зі «م» жалғ ауынсыз болуы керек;

6) «ذ و» сө зі «ص ا ح ب», яғ ни «иесі» деген мағ ынағ а ие болуы қ ажет.

Мысалдар:

1 - أ ب و ك ج َ م ِ ي ل ٌ.

«Сенің ә кең кө рікті».

أ ب ُ و – م ب ت د أ ، م ر ف و ع ، و ع ل ا م ت ر ف ع ه ا ل و ا و ن ي ا ب ة ع ن ا ل ض م ّ ة.

ك َ – ض م ي ر ا ل ج ر ّ ، م ب ن ي ع ل ى ا ل ف ت ح ة ، ف ي م ح ل ّ ا ل ج ر ّ.

ج م ي ل – خ ب ر ، م ر ف و ع ، و ع ل ا م ة ر ف ع ه ا ل ض ّ م ّ ا ل ظ ّ ا ه ر ة.

2 – ر َ أ ي ْ ت ُ أ خ َ ا ك َ.

«Мен сенің ағ аң ды (бауырың ды) кө рдім».

ر أ ي – ف ع ل ا ل م ا ض ي ، م ب ن ي ع ل ى ا ل س ك و ن ، ل ا م ح ل ّ ل ه م ن ا ل إ ع ر ا ب.

ت ُ – ض م ي ر ا ل ر ف ع ا ل م ت ّ ص ل ، ف ا ع ل ، م ب ن ي ع ل ى ا ل ض ّ م ّ ، ف ي م ح ل ّ ا ل ر ّ ف ع.

أ خ ا – م ف ع و ل ب ه ، م ن ص و ب ، و ع ل ا م ة ن ص ب ه ا ل أ ل ف ن ي ا ب ة ع ن ا ل ف ت ح ة.

ك ِ – ض م ي ر ا ل ج ر ّ ، م ب ن ي ع ل ى ا ل ك س ر ة ، ف ي م ح ل ّ ا ل ج ر ّ.

3 – س ل ّ م ْ ت ُ ع ل ى ح م َ ي ه ِ.

«Мен оның қ айын атасымен сә лемдестім».

س ل ّ م ْ - ف ع ل ا ل م ا ض ي ، م ب ن ي ع ل ى ا ل س ك و ن ، ل ا م ح ل ّ ل ه م ن ا ل إ ع ر ا ب.

ت ُ – ض م ي ر ا ل ر ف ع ا ل م ت ّ ص ل ، ف ا ع ل ، م ب ن ي ع ل ى ا ل ض ّ م ّ ، ف ي م ح ل ّ ا ل ر ّ ف ع.

ع ل ى – ح ر ف ا ل ج ر ّ ، م ب ن ي ع ل ى ا ل س ك و ن ، ل ا م ح ل ّ ل ه م ن ا ل إ ع ر ا ب.

ح م ي – م ج ر و ر ، و ع ل ا م ة ج ر ّ ه ا ل ي ا ء ن ي ا ب ة ع ن ا ل ك س ر ة.

ه - ض م ي ر ا ل ج ر ّ ، م ب ن ي ع ل ى ا ل ك س ر ة ، ف ي م ح ل ّ ا ل ج ر ّ.

Ү й тапсырмасы:

1. Араб тіліндегі иъробтың тү рлері туралы баяндап берің із.

2. Ерекше иъробтың тү рлері туралы баяндап берің із.

3. Қ андай сө здер алты есімге жатады.

4. Алты есім ерекше иъробқ а ие болуы ү шін қ андай шарттарғ а сә йкес бо- луы керектігі туралы баяндап берің із.

5. Келесі сө лемдерге грамматикалық талдау жасаң ыз:

أ خ و ك ر ح ي م

أ ح ْ ب َ ب ْ ت ُ ح م ا ك

أ ع ْ ر َ ض ُ ت ُ ع ن أ خ ي ك