Дәріс. Технологиялық қондырғылардың классификациясы.

Темiржол кө лiгi ө ндiрiстiк қ ызметiнiң сипаты, ұ йымдас­тырыл­уы жә не басқ арылуы жө нiнен басқ а салаларғ а ұ қ са­майтын бiрқ атар ө зiндiк ерекше­лiктерi бар ү лкен ә рi кү рделi шаруашылық болып саналады. Мұ ндай ерекшелiк­терге мыналар жата­ды:

1. Темiржол кө лiгi бө лiмшелерiнiң кө птiгi жә не олардың аумақ тарғ а шашыраң қ ы орналасуы.

2. Темiржол кө лiгi бө лiмшелерi жұ мысының ө зара тығ ыз байланыстылығ ы мен ө зара тә уелдiлiгi. Бұ л тасымалдау проце­сiне қ атысатын барлық бө лімшелер жұ мысының техноло­гиялық ү йлесiмдiлiгiн талап етедi.

3. Темiржол жұ мысының толассыздығ ы мен ырғ ақ тылығ ы. Бұ л, станция­лардың, деполар мен телiмдердiң барлық элемент­терiнiң барынша ө ткiзу жә не ө ң деу қ абiлетiн жү зеге асыру ү шiн кө лiк техникалық қ ұ ралдарын толығ ымен пайдалану ү шiн қ ажет болады.

Темiржол кө лiгiнiң аталғ ан ерекшелiктерi темiржол жұ мысын ұ йымдас­тыруғ а жә не пойыздар жү рiсiн басқ аруғ а мына­дай айрық ша талаптар қ ояды:

· тө менгi бө лiмшелерге алда тұ рғ ан мiндеттердi орындауда барынша мол дербестiк бере отырып, пайдалану жұ мысына басшылық етудi орталық тандыру жә не пойыздар жү рiсiне жоғ арыдан тө менге дейiн басшылық жасаудың бiртұ тастығ ы принципiн қ атаң сақ тау;

· тасымалдау процесiн қ амтамасыз етуде технологиялық жағ ынан байланысқ ан барлық қ ызметкерлердiң қ атаң тә ртiп сақ тауы мен жұ мыстағ ы дә лдiгi.

Тасымалдауды ұ йымдастыру жә не техникалық қ ұ ралдар мен жылжымалы қ ұ рамды кү тiп-баптау жө нiндегi бiрың ғ ай талаптарды мыналар реттейдi:

1. Темiржолды техникалық пайдалану ережелерi (ТПЕ);

2. Темiржолдағ ы пойыздар жү рiсi мен маневр жұ мысы жө нiндегi нұ сқ ама (ПЖН);

3. Темiржолдағ ы сигнализация жө нiндегi нұ сқ ама (СН).

Тасымалдау технологиясында мынадай негiзгi ұ ғ ымдар мен анық тамалар пайдаланылады:

1. Жұ п жә не тақ бағ ытты жү рiс. Бұ лар координаталық осьтер жү йесiнде белгiлердi ө згерту принципi бойынша барлық темiржол бағ ыттарына арналады: Солтү стiктен – Оң тү стiкке жә не Шығ ыстан – Батысқ а тақ бағ ытты, ал Оң тү стiктен – Солтү стiкке жә не Батыстан–Шығ ысқ а – жұ п бағ ытты кө рсетедi.

2. Тартым иiнi – локомотивтердiң айналу телiмi.

3. Жү к тиелген жә не жү ксiз бос бағ ыттар. Жү к тиелген бағ ыттар – жү к тиелген пойыздардың саны басым бағ ыттар, жү ксiз бағ ыттар – жү к тиелмеген бос пойыздардың саны басым бағ ыттар.

4. Басым жә не керi бағ ыттар. Басым бағ ыт – жү к пойыздарының саны кө п бағ ыт (жолаушылар жү рiс саны – жұ п).

5. Маневрлер. Пойыздарды, жү ктердi, тиеу-тү сiру орындарын жә не т.с.с. ө ң деу мақ сатында вагондар мен локомотивтердiң станция жолдарымен ә рi-берi жү руi.

6. Пойыздардың жү рiс графигi. Пойыздардың бө лiм бекеттерi (станциялар) арасында жү руiнiң графиктiк бейнеленуi.

7. Пойыздарды қ ұ растыру жоспары. Бұ л вагон ағ ын­дарынан пойыз қ ұ растыру жоспары: пойыздар қ ай станцияда қ ұ растырылады, қ андай станция­ларғ а барады, қ ай станцияларда таратылады жә не осы пойыздарғ а баратын станцияларына қ арай қ андай вагондар қ осылады.

8. Теміржол желiсінiң ө ткiзу қ абiлетi. Бұ л тұ рақ ты қ ұ рылғ ылардың бар-жоқ тығ ына, локомотивтердiң, вагондардың тү рлерiне жә не пойыздар жү рісін ұ йымдастырудың қ абылданғ ан технологиясына қ арай тә улiктiк (сағ ат) iшiнде игеруге болатын пойыздардағ ы ең ү лкен ө лшем.

9. Темiржол желiсiнiң тасымалдау қ абiлетi. Бұ л қ абылданғ ан тасымалдау технологиясы бойынша желi арқ ылы жылына тасып ө ткiзуге болатын жү к мө лшерi, млн. т.

10. Вагондардың жұ мыс паркi. Бұ л тасымалдау ү шiн пайдаланылатын вагондар саны. Қ осалқ ы парк – жө ндеуде, резервте тұ рғ ан вагондар. Жалпы парк – бұ л қ олда бар (инвентарлық) парк. Бұ л ұ ғ ымдардың локомотивтерге де қ атысы бар.

11. Бө лiм бекеттерi. Бұ лар даражолды желiлерде – айырық тар, қ ос жолды желiлерде – озба бекеттері жә не кез келген желiлерде – станциялар. Станция­­лар сұ рыптау, телiмдiк, жү к, жолаушылар жә не аралық станциялар болып бө лiнедi.

12. Темiржол желiсiнiң пайдалану ұ зындығ ы. Бұ л бү кiл желiнiң километрмен алынғ ан «бiр желiлi» ұ зақ тығ ы.

13. Теміржолдың жазылма ұ зындығ ы – желінің пайдалану ұ зындығ ы мен станция жолдарының ұ зындығ ының қ осындысы.

Темiржол желiсi жолдарғ а (3-10 мың км) жә не жол бө лiмшелерiне бө лiнедi; жол бө лiмшелерiне желiлiк кә сiпорындар (станциялар, деполар, дистанциялар жә не т.с.с.) кiредi.

Диспетчерлiк аппараттар барлық дең гейде пойыздар жү рiсiн жедел бақ ылап, басқ арып отырады. Бө лiмшедегi пойыз диспетчерi (ДНЦ) кезекшiлiк кезiнде пойыз жү рiсiнiң жеке-дара басшысы болады, оғ ан телiмдегi (диспетчер теліміндегі) пойыздар жү рiсiн ұ йымдастыруғ а жауапты барлық буындардың қ ызметкерлерi бағ ынады.

1.2. Темiржол станцияларының жұ мыс технологиясы

1.2.1. Станциялар мен олардың технологиялық ү рдістерi туралы жалпы мә лiметтер

Телiм арқ ылы қ ажеттi пойыздар мө лшерiн ө ткiзу жә не олардың жү рiс қ ауiпсiздiгiн қ амтамасыз ету мақ сатында, сондай-ақ вагондарды тiркеп-ағ ыту ү шiн темiржол желiлерi аралық тарғ а – бiр-бiрiнен бө лiм бекеттерi мен ажыратылатын жол телiмдерiне бө лiнедi.

Бө лiм бекеттерi тарам жолсыз жә не тарам жолды бө лiм бекеттерi болып бө лiнедi. Мұ ның алғ ашқ ысына автоблоктаудағ ы жол қ осындары мен ө тпелi бағ даршамдарды, ал екiн­шiсiне – айырық тарды, басып озба бекеттері мен станция­ларды жатқ ызады. Тарам жолды бө лiм бекеттерi темiржол желiсiн аралық тарғ а бө ледi. Тарам жолсыз бө лiм бекеттерi аралық тарды осы телiмдердегi жү рiстерге рұ қ сат беретiн немесе тыйым салатын бағ даршамдармен шектелетiн телiм­дерге бө лiнедi.

Жартылай автоматты блоктауда мұ ндай телiмдердi қ осынаралық телiмдер деп, ал автоблоктауда – блок-аралық тар деп атайды.

1.2.1-сурет. Даражолды жә не қ осжолды желiлерде орналасқ ан тарам жолсыз бө лiм бекеттерiнiң сызбалары:

а, б – блок-қ осындар; в, г – ө тпелі бағ даршамдар (1, 2, 3, 4, 5, 6 – олардың нө мiрлерi).

А жә не б станцияларының арасындағ ы жартылай автоматты блокировкамен жабдық талғ ан даражолды аралық та блок-қ осын кездесетiн жағ дайда бiр бағ ытта жү ретiн (ә рбiр қ осын аралығ ында бір-бiрден) екi пойыз болуы мү мкiн (1.2.1, а-сурет). Егер аралық қ осжолды болса, онда ә рбiр қ осын аралығ ында ә р бағ ытта жү ретiн екi пойыз (1.2.1, б-сурет) болуы мү мкiн. Егер аралық ү ш мә ндi сигнал беруі бар автоблоктаумен жабдық талса (1.2.1, в, г-сурет), онда даражолды аралық та немесе қ осжолды аралық тың ә рбiр жолында бiр бағ ытта жү ретiн пойыздардың саны қ алыпты жағ дайда, яғ ни жасыл жарық қ а жү ргенде қ озғ алатын пойыздардың саны қ алыпты жағ дайда, яғ ни жасыл жарық қ а жү ргенде ү шке бө лiнген блок-аралық тардың санына тең болуы мү мкін (пойыздар арасында кемінде бос екi блок-аралық болуы тиiс).

Тарам жолсыз бө лiм бекеттерi, сондай-ақ айырық тар мен озба бекеттері желi арқ ылы ә рбiр бағ ытта ө туге тиiстi пойыздар санын жө нелтiп отыруғ а арналғ ан.

Негiзiнен, қ арсы келе жатқ ан пойыздар айырық тарда айырылысады, ал озба бекеттерде – бiрiн-бiрi басып озады. Айы­рылым бекеттерi – бұ лар даражолды, ал озба бекеттері – қ осжолды телiмдерде орналасады.

Жү ктердi қ абылдау-тапсыру, жолаушыларғ а қ ызмет кө р­сету операциялары, пойыздарды қ абылдау-жө нелту, тоғ ыс­тыру жә не басып озу операцияларын, ал тарам жолдары дамы­ғ ан бө лiм бекеттерiнде – пойыздарды сұ рыптау-қ ұ растыру секiлдi маневр жұ мыстарын, вагондар тобымен жә не жеке вагондармен техникалық операцияларды жү зеге асыруғ а мү мкiндiк беретiн қ ұ рылғ ылары бар тарам жолды бө лiм беке­тi темiржол станциясы деп аталады.

Станциялар дегенiмiз – темiржолдың тұ тынушыларымен тiкелей байланысты жү зеге асыратын аса маң ызды ө ндiрiстiк-шаруашылық бiрлiктер. Тасымалдау процесiнiң бастапқ ы жә не ақ ырғ ы операциялары, пойыздар жү рiсiн қ амтамасыз ететiн қ ыруар жұ мыстар станцияларда атқ арылады.

Станция жолдарының жалпы ұ зындығ ы темiржол желiлерiнiң жазылма ұ зын­дығ ы­ның шамамен 60 пайызын қ ұ райды. Ө неркә сiп орындарының кө птеген кiрме жолдары, тас жолдар, су қ атынасы жолдары станцияларғ а келiп тiреледi.

Станцияларда техникалық операциялар, жү к жә не коммерциялық жұ мыстар орындалады, жолаушылар тасымалына қ атысты операциялар атқ арылады. Пойыздарды қ абылдау, жө нелту жә не кiдiрiссiз ө ткiзу, вагондарды техникалық кү ту жә не жө ндеу, оларды жү к тиеуге дайындау; локомотивтердi немесе локомотив бригадаларын ауыстыру; вагондар қ ұ рамымен жә не тобымен маневр жұ мыстарын жү ргiзу техникалық операцияларғ а жатады. Жү кжө нелтушiлерден жү ктердi қ абылдау, тасымал тө лемiн ресiмдеу, жү ктердi тиеп-тү сiру, сақ тау жә не тапсыру, қ айта тиеу, сұ рыптау жә не т.с.с. жү к жә не коммерциялық операцияларғ а жатады. Жолаушыларды отырғ ызу жә не тү сiру, жол билеттерiн сату, тең деме жү ктер мен қ ол жү ктерiн қ абылдау, беру жә не т.с.с. жолаушылар тасымалына байланысты операциялар жолаушылар операция­ларына жатады. Станцияларда жоғ арыда аталғ ан операция­лардың барлығ ы немесе бiр бө лiгi атқ арылуы мү мкiн.

Жұ мыстың кө лемi мен сипатына қ арай станцияларда мыналар болады:

· пойыздарды қ абылдап жө нелтуге, маневр жұ мыстарын, жү к операция­ларын атқ аруғ а арналғ ан тарам жолдар;

· сұ рыптағ ыш қ ұ рылғ ылар (сұ рыптағ ыш дө ң естер, шағ ын дө ң естер, тартым жолдары); станция жолдары жә не вагондар мен локомотивтердi тексе­руге, жарақ тандыруғ а, жө ндеуге арналғ ан қ ұ рылғ ылар;

· СОБ жә не байланыс қ ұ рылғ ылары;

· қ ызметтік-техникалық ғ имараттар мен ү й-жайлары, жолау­шы­лар ғ имараттары мен платформалар, билет жә не қ ол жү гi касса­лары; тең деме жү к пен қ ол жү ктерiн қ абылдау, сақ тау, беру орындары;

· жү к сақ тау орындары (жабық қ оймалар, ашық алаң дар, плат­формалар, вагон таразылары, контейнер алаң дары);

· жарық беру, ө рт қ ауiпсiздiгi жә не сумен қ амтамасыз ету қ ұ рылғ ылары.

Аталғ ан қ ұ рылғ ылар белгiленген пойыздар санын ө ң деу жә не ө ткiзу мү мкiндiгiн, пойыздар қ ұ рамын, вагондарды, локомотивтердi ө ң деу, жү ктердi тиеп-тү сiру, жолаушыларғ а қ ызмет кө рсету жө нiндегi тү рлi операцияларғ а жұ мсалатын есептелген уақ ыт нормаларының орындалуын қ амтамасыз етуi тиiс.

Станцияларда ә р тү рлi қ ұ рылғ ыларды жол бойына орналастыру, сондай-ақ атқ ару қ ызметі ә р тү рлi жол осьтерiнiң арақ ашық тығ ы қ ұ рылыстар мен жылжымалы қ ұ рамның жақ ындау габариттерiмен анық талады.

Темiржол табаны басты, станциялық жә не арнайы қ ызметтік жолдарғ а бө лiнедi.

Аралық жолдың бө лiм бекетi шегiндегi жалғ асы басты жол деп аталады.

Қ абылдау-жө нелту, сұ рыптау, тартым, тиеу-тү сiру жолдары, локомотив пен вагон шаруашылығ ының жолдары, локомотив­тердің деподан станцияғ а кiретiн жү рiс жолдары жә не қ ызметі ө здерiнiң атқ аратын операцияларына қ арай анық талатын басқ а да жолдар станциялық жолдарғ а жатады.

Арнайы жолдар – кә сiпорындарғ а, қ оймалар мен карьерлерге баратын кiрме жолдар мен тү рлі жол тарамдары; жү рiс қ ауiпсiздiгiн қ амтамасыз ету ү шiн салынатын (сақ тандырғ ыш жә не тұ тқ ыш) тұ йық тар. Сақ тандырғ ыш тұ йық – жылжы­малы қ ұ рамды пойыздардың жү ру бағ ытына шығ ып кетуден сақ тандыратын тұ йық жолдар. Тұ тқ ыр тұ йық – басқ арудан айырылғ ан кезде тiк ең iстiктен тү сіп келе жатқ ан пойызды немесе оның бiр бө лiгiн тоқ татуғ а арналғ ан тұ йық.

1.2.2-сурет. Станцияның бағ ыттамалар алқ ымының сызбасы

Пойыздармен белгiлi бiр операцияларды атқ аруғ а арналғ ан жолдарды: қ абылдау жә не жө нелту, сұ рыптау, транзиттiк, бiрiккен қ абылдау-жө нелту жә не т.с.с. парктерге бiрiктiредi.

Бiрiнен соң бiрi тармақ талатын қ атар жолдарғ а бағ ыттайтын бағ ыттамалы бұ рмалар орнатылғ ан жол бағ ыттамалар кө шелері деп аталады. Қ осылғ ан бағ ыттамалар орнатылғ ан жол бағ ыттамалар кө шелері деп аталады. Қ осылғ ан жолдар шоғ ырланғ ан жердi станция алқ ымы деп атайды.

Станция алқ ымының қ ұ рылысы оның қ ажеттi ө ткiзу мү мкiндiгiн қ амтамасыз етуi тиiс. Бұ л ү шiн оны жобалауда алқ ым арқ ылы пойыздар мен маневрлiк локомотивтердiң бiр мезгiлде ө ту мү мкiндiгiн кө здейдi. 1.2.2-суретте бағ ыттама алқ ымының сызбасы келтiрiлген, ол бiр мезгiлде I басты жол (1-бағ ыт) арқ ылы пойыз­дарды қ абылдауғ а, II басты жол (2-бағ ыт) арқ ылы пойыздарды жө нелтуге жә не осымен қ атар бір мезгілде 4-, 6-, 8- жә не 9- жол­дарда – маневрлер жасауғ а (3-бағ ыт) мү мкiндiк бередi. Бағ ыттамалардың сандары олардың нө мiрлерiн бiлдiредi.

Жолдың толық жә не пайдалы ұ зындығ ын ажыратады. Ө тпелі жолғ а кіргізетін бағ ыттамалы бұ рмалар ү шкiрлерiнің арақ ашық тығ ын оның толық ұ зындығ ы, ал тұ йық жолдың толық ұ зындығ ына бағ ыттама ү шкiрiнен оның тiреуіне дейiнгi қ ашық тық ты есептейдi. Жолдың пайдалы ұ зындығ ы дегенiмiз – бұ л жылжымалы қ ұ рам кө ршi қ атар жолдағ ы жү рiс қ ауiп­сiздiгiн бұ збастан орналаса алатын жолдың толық ұ зынды­ғ ының бiр бө лiгi. Жолдың пайдалы ұ зындығ ын шектегiш қ ада мен шығ ар сигнал шектеп тұ рады. Шектегiш қ аданы бағ ыттамалы бұ рмадан кейiн, айырыласатын жолдар осьтерiнiң ара­қ ашық ­тығ ы кемiнде 4, 1 м болатын тұ стағ ы жол аралығ ының ортасына орнатады. Жолдың стандартты пайдалы ұ зындығ ы 1250, 1050 жә не 850 м болып қ абылданғ ан. Тіркес жә не ұ зартылғ ан пойыздар пайдала­нылатын бағ ыттарда жолдың ұ зындығ ын техникалық -экономикалық есептеулер арқ ылы белгiлейдi.

Шығ ар сигналын оның қ атысы бар жолдың оң жағ ы­на орналастыралады. Кiрер сигналды жү рiс бағ ыты­мен бiрiншi қ арсы бағ ыттамалы бұ рманың ү шкiрiнен немесе бiрiншi бағ ыттамалы бұ рма бағ ыттас болса, шектегiш қ ададан тепло­воз тартымында кемiнде 50 м, электр тартымында – 300 м қ ашық тық қ а орнатады. Кiрер сигналдары даражолды желi­лерде станцияның шекарасын бiлдiредi. Қ осжолды желiде станцияның шекарасын ә рбiр басты жол ү шiн жеке белгiлейдi.

1.2.3-сурет. Жолдың толық жә не пайдалы ұ зындығ ының мысалдары:

lтұ – жолдың толық ұ зындығ ы (1 жә не 4); lпұ – жолдың пайдалы ұ зындығ ы (1, 2, 3, 4, 5)

Ә рбiр жолғ а жә не бағ ыттамалы бұ рмағ а белгілі нө мiр берiледi. Басты жолдар рим цифрларымен, қ алғ ан жолдар – келесi араб цифрларымен нө мiрленедi. Бағ ыттамалы бұ рмалар тақ пойыздар келетiн жақ тан тақ цифрлармен, жұ п пойыздар келетiн жақ тан – тиiсiнше жұ п цифрлармен нө мiрленедi (1.2.3- су­рет). Жолаушылар ғ имаратының немесе жол паркiнің немесе станцияның жол бағ ытына перпендикуляр осi бағ ыт­тама­лардың жұ п жә не тақ нө мiрлерi арсындағ ы шекара болып табылады. Жолдың пайдалы lпұ жә не толық ұ зындығ ы lтұ 1.2.3-суретте кө рсетiлген, мұ нда сондай-ақ бағ ыттамалардың нө мiр­лерi мен сигналдардың белгiлерi – жұ п жә не тақ бұ рмалар ө з нө мiр­лерiмен келтiрiлген.

1.2.2. Бө лiм бекеттерiнiң қ ызметі жә не жiктелуi

Арналуы мен жұ мыс сипатына қ арай станциялар аралық (оның iшiне айырық тар мен озба бекеттерi кіреді), телiмдiк, сұ рыптау, жү к жә не жолаушылар станциялары деп бө лiнедi.

Пойыздарды қ абылдап, жө нелтіп жә не ө ткiзетiн, сондай-ақ шағ ын кө лемде жү к жә не коммерциялық операциялар жү р­гiзетiндерін аралық станцияларғ а жатқ ызады. Кейбiр аралық станцияда жө нелтушілер пойыздары қ ұ растырылады, қ ала ­маң ындағ ы пойыздар айналымы (зоналық станциялар) жү зеге асырылады, локомотив бригадалары ауыстырылады. Аралық станциялар, ә детте, телiмдiк станциялар аралығ ында немесе телiм­дiк жә не сұ рыптау станциялары аралығ ында орналасады. Олардың телiмдерде орналасуы елдi мекендерге жү к жә не жо­лаушылар тасымалы жө нiнен қ ызмет кө рсетуге байланысты, орта есеппен алғ анда олар 15-25 км қ ашық тық та орналасқ ан.

Негiзiнен алғ анда, транзиттiк пойыздармен айналысатын (вагондарды тексеру, локомотивтердi, бригадаларды ауыстыру) станциялар телiмдiк станцияларғ а жатады. Мұ ндай станция­лардағ ы сұ рыптау жұ мыстарының кө лемi аса ү лкен емес – олар негiзiнен телiмдiк, қ ұ рама жә не жақ ынаралық пойыздарды сұ рыптау жә не қ ұ растырумен айналысады. Телiмдiк станциялар, ә детте, жү к пойыздарының локомотивтерi айналатын телiм­дердiң шекараларын қ амтиды. Олардың арақ ашық тығ ы локомотивтер (тартым иiндерi) айналатын телiмдердiң ұ зын­дығ ына, сондай-ақ жү к вагондарының техникалық кү тудi қ ажет етпей ө тетін қ ашық тығ ына байланысты.

Пойыздар жаппай сұ рыпталатын жә не қ ұ растырылатын станциялар сұ рыптау станцияларына жатады. Олар вагон ағ ындарының жаппай жиналатын жә не жаппай таратылатын бекеттерде (iрi ө неркә сiп орталық тарына, ө зен жә не тең iз порттарына кiреберiсте) орналасқ ан.

Телiмдік жә не сұ рыптау станцияларында, негiзiнен алғ анда, техникалық операциялар атқ арылатындық тан, бұ лар техни­калық станциялар деп аталады.

Жү к станцияларында мынадай операциялар атқ арылады: жү ктердi қ абылдау, ө лшеу, сақ тау жә не иесіне беру, тиеу жә не тү сіру, тасымалдау қ ұ жаттарын ресiмдеу, кiрме жолдарғ а қ ызмет кө рсету. Мұ ндай станцияларда сонымен қ атар жү ктер кө лiктiң бiр тү рiнен екiншi тү рiне, жолтабанының ені ә р тү рлі вагондардан бір-біріне (мысалы, шекаралық станция­ларда) тиеледi. Оларда жү к операцияларын атқ аруғ а арналғ ан вагондар қ ұ растырылады жә не сұ рыпталады. Жү к операциялары жалпы пайдаланылатын жерлерде де, сондай-ақ кә сiп­орындардың кiрме жолдарында да атқ арыл­ады.

Жолаушылар жә не жолаушылар пойыздарына қ ызмет кө рсетумен айналысатын станциялар жолаушылар станция­ларына жатады. Оларда жолаушылар пойыздарының қ ұ рам­дарымен iстелетiн операциялар (қ арауғ а берілетін қ ұ рамдарды техникалық тексеру жә не жарақ тандыру, ақ ырғ ы бекетке келген қ ұ рамдарды қ ұ растыру жә не рейске дайындау); жолаушылар­ды отырғ ызу жә не тү сiру; тең деме жү ктер мен қ ол жү ктерiн қ абылдау жә не беру; жол жү ру билеттерiн сату; пошта опера­циялары атқ арылады.

Жолаушылар пойыздарын сұ рыптап-қ ұ растыратын жә не оларды жарақ тайтын жолаушылар станциялары техникалық -жолаушылар станциялары (жү к пойыздары жү рісінің техникалық станцияларынан айрық шылығ ы) деп аталады.

Атқ аратын жұ мысының кө лемi мен кү рделiлiгiне қ арай станциялар кластан жоғ ары жә не I – V класс станцияларына бө лiнедi. Станциялардың класын олардың атқ аратын жұ мыста­рын баллмен бағ алау арқ ылы анық тайды.

Станция жұ мысын реттейтiн негiзгi қ ұ жаттарғ а:

Теміржол станциялары туралы ереже;

Станцияның техникалық -жарлық актiсi (ТЖА);

Станцияның технологиялық жұ мыс ү рдісі (ТЖҮ) жатады.

1.2.3. Айырық тар мен озба бекеттерінiң жұ мыс тех­но­ло­гиясы

Негiзiнен қ арама-қ арсы бағ ытта жү ретiн пойыздарды айрылыс­тырып жіберу жә не бiр бағ ытта ә р тү рлi жылдамдық пен жү ретiн пойыздардың бірін-бірі басып озу ү шiн даражолды желiлерде айырық тар (разъездер) салады. Кейбiр айырық тарда шағ ын кө лемдегi жү к операциялары атқ а­рылады. Ол ү шiн, басты жолдан басқ а, тағ ы бiр-екi жол салы­нады. Айырық тарда қ ызметтік-техникалық (кейде жолау­шы­лар) ғ имаратын (ЖҒ), жолаушылар платформасын салады, СОБ жә не байланыс, электрмен қ амтамасыз ету жә не т.с.с қ ұ рылғ ыларды қ ұ растырады.

Жү рiс мө лшері мен жергiлiктi жағ дайғ а қ арай айырық тарды қ абылдау-жө нелту жолдары ығ ыспа (1.2.4, а-сурет), жартылай ығ ыспа (1.2.4, б-сурет) жә не қ атарлас (параллель) (1.2.4, в-сурет) тү рде орналастырып жобалайды.

Бұ л сызбалардың ә рқ айсысының ө зiндiк артық ­шылық ­тары мен кемшiлiк­терi бар. Қ атарлас тү рдегі сызбамен салыс­тырғ анда ығ ыспа тү рдегі сызбаның негiзгi артық ­шылығ ы – мұ нда телiмнiң ө ткiзу мү мкiндiгi едә уiр жоғ ары болады. Қ арама-қ арсы бағ ыттар­дағ ы пойыздарды бiр мезетте жақ сы қ абылдау жағ дайы, ал ұ зындығ ы жеткiлiктi болатын телiм­дерде – оларды кiдiрiссiз ө ткiзуi; қ абылдау жә не жө нелту марш­руттарындағ ы бағ ыттамалар санының аздығ ынан дайындауғ а уақ ыттың аз жұ мсалуы; екi бағ ыттағ ы пойыз­дар­дың локомо­тив­терi жолаушылар ғ имаратына жақ ын келiп тоқ тайтын­дық тан, станция кезекшiсiнiң бригадалармен байла­нысының жең iлдеуi телiмнiң ө ткiзу мү мкiндiгiн жақ сартады. Ығ ыспа тү рдегі сызбаның кемшiлiктерi – станция алаң ының ұ зын болуында, демек, қ ұ рылыс шығ ындарының да артуында.

Айырық тардың жартылый ығ ыспа сызбасының ығ ыспа сыз­басынан айырмашылығ ы – бұ ларда жолдар толық ығ ыс­пайды, олардан сә л кем тү седi, бiрақ қ атарлас жолды сызбамен салыстыр­ғ анда ө ткiзу мү мкiндiгi айтарлық тай жоғ ары бола­ды.

Жү к жә не жолаушылар жү рiсiнiң кө лемi аса ү лкен болмайтын желiде жолдары қ атарлас орналасқ ан сызба пайдала­нылады.

1.2.4-сурет. Айырық тар сызбалары:

а – ығ ыспа жолды; б – жартылай ығ ыспа жолды; в – қ атарлас жолды

Қ осжолды желiлерде негiзiнен пойыздардың бірін бірі басып озуы ү шiн, ал кейбiр жағ дайда – шағ ын кө лемдi жү к операция­ларын атқ ару ү шiн озба бекеттері салынады.

Негізгі станциялар қ арастырылғ ан жағ дайда телiмнiң жер­гiлiктi жұ мысына қ ызмет кө рсету сызбасы ө згередi. Қ ұ рама пойыздарғ а вагондарды тiркеу жә не ағ ыту опера­цияларын, ә дет­те, негізгі станция­ларда ғ ана жү ргiзедi. Мұ нда негізгі станция­лардың атына келген жү к тиелген вагондар да, сондай-ақ негізгі станцияларғ а бекітілген, жү к операцияларын жү ргiзу­ге ашық кө ршiлес аралық станцияларғ а арналғ ан вагондар да ағ ыт­ыл­ады. Жү к тиелген жә не жү гi тү сiрiлген вагондар ә кетiледi. Негізгі станциясының маневр локомотивтерi немесе телiмнiң жергiлiктi жұ мыстарын ұ йымдастыру ү шiн бө лiнген диспет­черлiк локомотивтер вагондарды бекiтiлген станция­ларына таратады.

1.2.5. Телiмдiк станциялардың жұ мыс технологиясы

Телiмдiк станцияларда олардан ө ң деусiз жә не iшiнара ө ң деу арқ ылы ө тетiн пойыздармен (топтық пойыздар жә не массасы ө згертiлетiн пойыздар) ө ң деу операцияларын жү ргiзедi, телiм­дiк, қ ұ рама жә не жақ ынаралық пойыздарды қ ұ растырады жә не сұ рыптайды. Бұ лардан басқ а, жү к жә не жолаушыларғ а қ ызмет кө рсету операциялары орындалады.

Телiмдiк станциялардың мынадай жол тарамдары болады: бiр немесе екi қ абылдау-жө нелту паркi (Қ ЖП), сұ рыптау паркi (СП), вагондарды сұ рыптауғ а арналғ ан тартымдық жолдар (ТЖ) (кейбiр станцияларғ а қ уаты шағ ын сұ рыптау дө ң естерi), жолаушылар пойыздарын ө ткiзуге жә не кү тiп-баптауғ а, жергiлiктi жолаушылар пойыздарының тұ руына арналғ ан жолдар. Телiмдiк станцияларда жү к ауданы (ЖА), локомотив шаруашылығ ы (ЛШ), вагон шаруашылығ ы (ВШ) болады. Телiмдiк станцияғ а, ә детте, ө неркә сiптік кә сіпорындарының кiрме жол­дары енiп тұ рады.

Жол парктерiнiң ө зара орналасуына қ арай телiмдiк станциялардың қ атарлас, ығ ыспа жә не жартылай ығ ыспа тү рдегі сызба­лары (1.2.9, а, б, в-сурет) қ арастырылады.

Парктері қ атарлас ү лгідегі станция даражолды желiлер ү шiн негiзгi ү лгі болып табылады (1.2.9-сурет).

Осындай станцияғ а келетiн барлық транзиттiк пойыздар қ абыл­дау-жө нелту паркінің бейімделген (дұ рыс) жолдарына қ абылданады.

Локомотивтерi ауыстырылмайтын транзиттiк пойыздарды ө ң деудiң ү лгi графигi 1.2.10-суретте, ал локомотивтерi ауыс­тырылатын транзиттiк пойыздарды ө ң деудің ү лгi графигi – 1.2.11-суретте келтiрілген.

Ө ң деудi қ ажет ететiн пойыздарды сондай-ақ Қ ЖП-ның мамандан­дырыл­ғ ан жолдарына қ абылдайды. Пойыз локомотивi депоғ а жіберіледі, одан кейін қ ұ рамды сұ рыптауғ а қ атысты операциялар жү ргізіледі. Содан соң маневр локомотиві қ ұ рамды сұ рыптауғ а кіріседі. 1.2.9, а-суретте келтiрiл­ген сызбағ а қ атысты сұ рыптау жұ мысы сұ рыптау паркiнiң сол жағ ындағ ы тартымдық жолында атқ арылады.

1.2.10-сурет. Локомотиві ауыстырылмайтын транзиттiк пойызды ө ң деу графигi

1.2.11-сурет. Локомотивi ауыстырылатын транзиттiк пойызды ө ң деу графигi

Бұ л жағ дайда маневрлер пойыздарды қ абылдау жә не жө нелту маршруттарынан, сондай-ақ вагондарды жү к тиеу-тү сiру аудан­дарына, жө ндеу жә не басқ а жолдарғ а беруден жә не олардан ә келу­ден толығ ымен оқ шауланғ ан. Сызбадан кө рiнiп тұ рғ андай, оң жақ тағ ы тартымдық жолдар да қ абылдау жә не жө нелту маршруттары­нан оқ шауланғ ан жә не жергiлiктi вагондармен маневрлер жасалмайтын кезде пойыздарды қ ұ растыру жә не сұ рыптау ү шiн пайдаланылуы мү мкiн.

Пойыздарды сұ рыптауда вагондардың баратын станцияларына қ арай сұ рыптау паркiнiң мамандандырылғ ан арнайы жолдарына таратады. Вагондарды жинақ тау ү рдісi осында ө тедi. Жинақ тау процесi аяқ талғ ан соң қ ұ рамды қ ұ растырады немесе оны қ ұ растыруды аяқ тайды да, қ абылдау-жө нелту паркiндегi арнайы жө нелту жолына шығ арады. Жө нелту паркiн­де (ЖП) олармен жө нелту операцияларын атқ арады (немесе аяқ тайды), олар аяқ талғ аннан соң пойыз жө нелтiледi.

Осы станцияғ а жү к тиеу немесе тү сiру ү шiн келген жергiлiктi, ә рі жө н­деудi қ ажет ететiн вагондарды, қ ұ рамды тарату кезiнде сұ рыптау паркiндегі олар ү шiн бө лiнген жолғ а жiбередi, мұ нда олар ә кетуді кү тедi. Жү ктеу операциялары орындалғ аннан соң бұ л вагондар да сұ рыптау жолдарына жинақ талуғ а тү седі. Кейін олармен де транзиттік вагондармен жасалатын опера­циялар орындалады.

Станция парктерiндегi жолдардың саны олардағ ы жү рiс мө лшеріне байланысты. Ол қ абылдау-жө нелту паркiнде ү ш-алты жол, кейде (жү рiс саны артқ анда) одан да кө п болады. Сұ рыптау паркiндегi жолдардың саны станцияда қ ұ растырылғ ан пойыздардың баратын станция санына байланысты. Қ ұ растыру жоспары бойынша ә рбiр баратын станцияғ а ә детте бiр жолдан бө лiнедi. Егер бiр станцияғ а баратын вагондар саны тә улiгiне 200-ден асатын болса, оғ ан екi сұ рыптау жолы бө лiнедi, ө йткенi мұ ндай ү лгiдегi телiмдiк станция, ә детте, тек телiмдiк жә не қ ұ рама пойыздарды тү зедi. Жергiлiктi вагондарғ а бiр жол бө лі­неді. Телімдік станцияда сұ рыптау жол­­дары­ның жалпы саны тө рт-алтығ а тең болады. Жолаушы­лар пойыздарын ө ткiзе­тiн жолдар да қ арастырылады.

1.2.6. Сұ рыптау станцияларының жұ мыс технологиясы

Сұ рыптау станцияларында пойыздарды сұ рыптау жә не қ ұ растыру секiлдi негiзгi жұ мыстармен қ атар, транзиттiк пойыздар да ө ң деуден ө тедi. Жү к тиеу-тү сiру жә не жолаушыларғ а қ ызмет кө рсету операциялары, ә детте, шағ ын кө лемде атқ арыл­ады. Мұ ның себебi, сұ рыптау станциялары кө бiне жү к жә не жолаушылар станциялары бар тораптарда орналасады.

Сұ рыптау станциялары ә детте вагон ағ ындары жаппай пайда болатын жә не таратылатын аудандарда, iрi темiржол торап­тары мен ө неркә сiп аудандарында орналасады.

Сұ рыптау станцияларында бiрнеше жол парктерi (iрi станцияларда жол саны 100-ден асады), механикаландыру жә не автоматтандыру қ ұ ралдарымен жарақ тандырылғ ан қ уатты сұ рыптау қ ұ рылғ ылары болады. Тиiмдi басқ ару ү шiн iрi сұ рыптау станцияларында ЭЕМ орнатылғ ан. Қ абылдау паркiн, дө ң естi, сұ рыптау паркiн, тартымдық жолдарды, жө нелту паркiн қ амтитын қ ұ рылғ ылар кешенiн сұ рып­тау кешені немесе сұ рыптау жү йесi деп атайды.

Сұ рыптау станцияларын былайша жiктейдi:

· сұ рыптау қ ұ рылғ ыларының тү рлерiне қ арай – дө ң естi жә не дө ң ессіз сұ рыптау станциясы;

· сұ рыптау кешенінің санына қ арай – жұ п жә не тақ бағ ыт­тағ ы вагондарды ө ң деуге арналғ ан бiр кешенді немесе бiржақ ты сұ рыптау станциясы жә не ә р бағ ытқ а маманданғ ан екi кешенді немесе екi жақ ты сұ рыптау станциясы (1.2.12, а-, б-суреттер). Бiр­жақ ты станциядағ ы сұ рып­тау бағ ыты жұ п жә не тақ бағ ыт­тар­дағ ы ө ң деу жұ мысының кө лемiне байланысты;

· Қ П, СП жә не ЖП-ның ө зара орналасуына қ арай – барлық парктері параллель орналасқ ан сұ рыптау станциясы; бірізді – парк­терiнiң барлығ ы бірінен кейін бірі орналасқ ан сұ рыптау станциясы; қ иысымды – егер бір паркі - қ абылдау немесе жө нел­ту паркі сұ рыптау паркімен бірізді, ал екiншiсi оғ ан параллель орналасқ ан сұ рыптау станциясы;

· басты жолдарының орналасуына қ арай – айналымды жә не бiржақ ты сұ рыптау станциясы.

Жаң а сұ рыптау станцияларын, ә детте, бiржақ ты етiп, ал олардағ ы қ абылдау жә не жө нелту парктерiн қ арама-қ арсы бағ ыттар ү шiн бiрiктiрiп жобалайды. 1.2.12, а-суретте басым бағ ыт ретiнде, яғ ни ө ң деуге келетiн вагондардың кө пшілігі тақ бағ ыттан келетіндіктен, басым бағ ытқ а тақ бағ ыт қ абылданғ ан. Тақ бағ ыттан ө ң деуге келетiн пойыздарды қ абылдау Қ 1 паркiнiң жоғ арғ ы бө лігіне қ абылдайды да, дө ң естен сұ рыптау паркiнiң СП жоғ арғ ы жолда­рына таратады (1.2.12, а-сурет). Тақ пойыздардың қ ұ растырылғ ан қ ұ рамдарын жө нелту паркiнiң Ж1 бө лігіне шығ арады. Жұ п бағ ыттан келетiн жұ п пойыздарды II басты жол арқ ылы қ абылдау паркiнiң Қ 2 бө лігінің жолдарына қ абылдайды да, дө ң естен сұ рыптау паркiнiң тө менгi жолдарына таратады.

Қ ұ растырылғ ан жұ п пойыздарды жө нелту паркiнiң Ж2 бө лігіне шығ арады. Станцияның сұ рыптау дө ң естерi, ша­ғ ын дө ң естер, арнайы пішінді тартым жолдары мен жазық тартым жолдары вагондарды сұ рыптауғ а арналғ ан.

Сұ рыптау дө ң есінің қ уатына қ арай ү лкен, орташа жә не шағ ын дө ң ес деп ажыратады (1.2.13-сурет).

Қ уаты ү лкен дө ң естi тә улiгiне орташа есеппен кемiнде 5000 ва­гон ө ң делетiн жә не сұ рыптау паркiндегi жолдың саны 30-дан асатын iрi сұ рыптауды станцияда жасайды.

Қ уаты орташа дө ң естi тә улiгiне орта есеппен 2000-5000 вагон ө ң дейтiн жә не сұ рыптау паркiндегi жолдың саны 17-30 болатын; қ уаты шағ ын дө ң естi – тә улiгiне орта есеппен 250-2000 вагон ө ң дейтiн жә не сұ рыптау жолының саны 16-ғ а дейiнгi станцияда тұ рғ ызады. Сұ рыптау паркiндегi жолдар­дың саны 10-ғ а жетпейтiн жә не тә улiгiне орта есеппен 250-ге дейiн вагон ө ң дейтiн станцияда арнайы пішінді тартым жолдар немесе шағ ын дө ң естер салынады. Тә улiгiне орта есеппен 100-125 вагон ө ң делетiн маневр аумағ ында бағ ыт­тамалар алқ ы­мына ең істік жасап, тартымдық жол салу қ ажет болады.

Вагондар ауырлық кү шiнiң ә серiмен дө ң естен сұ рыптау паркіне қ арай сырғ иды. Шағ ын дө ң естерден жә не арнайы пішінді тартым жолдардан вагондар ауырлық кү шiнiң ә серi­мен қ оса локомотивтiң итеруiмен сырғ иды. Бағ ыттама алқ ым­дары ең істікте орналасқ ан парктерде вагондарды негiзiнен итермелеп сұ рыптайды.

1.2.13-сурет. Сұ рыптау дө ң есі: а – жоспар-жобасы, б – пішіні

Сұ рыптау дө ң есi (1.2.13-сурет) итерме жә не сырғ ыма бө лiк­терінен тұ рады.

Техникалық жарақ тандырылуына қ арай сұ рыптау дө ң естері механикалан­дырылмағ ан, механикаландырылғ ан жә не авто­мат­тандырыл­ғ ан сұ рыптау дө ң естері деп бө лінеді.

1.2.14-сурет. Дө ң естік технология элементтерінің сызбасы

Қ ұ рамды тарату кезіндегі дө ң естік технология элементтері 1.2.14-су­ретте кө рсетілген. Таратуғ а дайындалғ ан қ ұ рамды қ абылдау паркінен вагондарын алдына қ ойғ ан кү йде дө ң ес тө бе­сіне қ арай итереді. Дө ң естен тө мен қ арай сырғ ығ ан вагон­дар сұ рыптау паркінің жолдарына тү седі. Вагондардың жү ріс бө лшектерінің сапасы тү рліше болғ андық тан, ағ ытпа­лардың (баратын станциясы бір вагондардың) сырғ у жылдам­дығ ын реттеу қ ажет.

Механикаландырылмағ ан дө ң есте тежеуді тежегіш табандық тардың (башмактардың) кө мегімен ү ш тежеу шебінде қ олмен атқ арады: біріншісі – айырғ ыш бағ ыттама алдында, екіншісі – бағ ыттама аумағ ы­ның орта тұ сында жә не ү шіншісі – сұ рыптау паркінің жолдарында. Бірінші жә не екінші шебінде ағ ытпаларды олардың арақ ашық тығ ын сақ тау ү шін тежейді, ү шіншісінде – жолдарда тұ рғ ан вагондармен рұ қ сат етілген соқ тығ ысу жылдам­дығ ын сақ тау ү шін нысаналы тежеу қ олданылады.

Механикаландырылғ ан дө ң естерде вагон баяулатқ ыштар­дың кө мегімен вагондардың сырғ уын реттейді. Бағ ыттамалар­дың бұ рылуын автоматтандыру ү шін механикаландырылғ ан дө ң естерді дө ң естік автоматты орталық тан­дырумен (ДАО) жабдық тайды. Ағ ытпаның сипаттамаларына қ арай тежеу уақ ыты мен кү шін реттейтін дө ң ес операторлары дө ң ес баяу­латқ ыштарына басшылық етеді.

Автоматтандырылғ ан дө ң есте вагон баяулатқ ыштарын бас­қ ару автоматтандырылғ ан. Сонымен қ атар, дө ң естің ең іс бө лігінде вагондардың жылдамдығ ын автоматты реттеу жү йесі (ЖАР), қ ұ рам­дарды тарату жылдамдығ ын автоматты белгілеу жү йесі (ТЖАБ) жә не дө ң естік локомотивті теле­басқ ару (ДЛТ) қ олда­нылуы мү мкін.

1.2.7. Сұ рыптау жә не жө нелту паркінің жұ мысы

Қ ұ рамдарды дө ң естен сұ рыптау нә тижесінде вагондар қ ұ растыру жоспарында жә не ТПЕ-де кө зделген тә ртіппен сұ рыптау жолдарына тү седі. Ол ү шін сұ рыптау жолдарын былайша мамандандырады:

· пойыздарды қ ұ растыру жоспарында белгіленген пойыздардың баратын станциясына қ арай;

· станциялар ішіндегі бару орындарына қ арай (жү к тү сіруге, сұ рыптау платформасына, ө лшеуге, жө ндеуге);

· екі сұ рыптау жү йесі бар станцияларда – қ айырылма вагон ағ ындары ү шін.

Қ ұ растыру жоспарындағ ы ә р станцияғ а баратын вагондар ү шін арналғ ан жолдардың саны вагон ағ ындарының мө лшеріне жә не сұ рыптау жолдарының жалпы санына байланысты болады.

Біртопты пойыздардың ә р барар станциясы ү шін, сондай-ақ қ ұ рама пойыздар ү шін кемінде бір сұ рыптау жолы, ал вагон ағ ындары қ уатты болса – екі жол бө лінеді. Топтық пойыз­дарды қ ұ рас­тыруда вагондардың ә рбір тобы ү шін бір тартым жолы­на шығ атын сұ рыптау жолдарын бө леді. Жергілікті вагондар ү шін жеке жолдар бө лінеді. Егер сұ рыптау станция­сында жергілікті вагондарғ а арналғ ан қ уаты шағ ын дө ң есі бар (осы вагондар қ айта ө ң делетін) арнайы парк болса, сұ рыптау паркінде бір жолдың болуы жеткілікті. Кейбір станцияларда тарату барысында баратын станциясына қ арай мамандан­дырылғ ан жолдарғ а жө нелту тиімсіз болатын вагондар ү шін, мысалы қ ұ рамдарды қ атар таратуда қ айырыл­малы вагондар ү шін бір-екі екшеме жол бө леді. Егер арнайыекшеме жол бө луге мү мкіндік болмаса, сұ рыптау жолдары­ның (дө ң ес жағ ындағ ы) бос жерлерін пайдаланады.

Қ ұ растырылатын пойыздардың қ ұ рамын тү зу ү рдісі жинақ ­тау деп аталады. Вагондарды қ ұ рамғ а толық жинақ тау уақ ыты – жинақ тау периоды деп аталады. Келген вагондардың бірінші тобы бү кіл жинақ тау периодын кү тіп тұ рады, ал соң ғ ы (аяқ тау) тобы кү тпейді, ө йткені оның келуімен жинақ тау ү рдісі аяқ та­лады. Жинақ тауғ а кететін жалпы мерзімді вагон-сағ атпен есеп­тейді, ол жинақ тауғ а қ атысатын вагондардың ә р жинақ тау жолындағ ы тұ ратын уақ ытына кө бейтін-дісінің жиынтығ ынан тұ рады. Жинақ тау вагон-сағ атын 1.2.15-суретте берілген график бойынша есептеп шығ аруғ а болады.

Вагон топтарының сұ рыптау жолдарына тү суінің тү рліше жағ дайы ү шін жинақ тау вагон–сағ атын анық тауды қ арас­тырайық. 1.2.15, а-суретінде: – келіп тү с­кен вагон топтарының саны; – келу интер­валдары кө рсетілген.

Қ ұ рамдарды жинақ тауғ а жұ мсалатын вагон-сағ аттың жалпы шығ ыны сатылы фигураның ауданына тең болады:

Егер вагондардың келуі біркелкі жә не топтары бірдей болса, онда

Жинақ тау ү рдісі ү здіксіз ө тетін жағ дайда, жинақ тауғ а жұ м­­с­­а­латын вагон-сағ ат шығ ыны ү шбұ рыштың ауданымен анық талады:

1.2.15-сурет. Қ ұ рамдарды жинақ таудың ә р тү рлі графиктері:

а – бір қ ұ рамды жинақ тау; б – қ ұ рамдарды тә улік ішінде ү здіксіз біркелкі жинақ тау; в – қ ұ рамдарды тә улік ішінде ү зіліспен біркелкі жинақ тау

Осы станцияғ а баратын бірнеше қ ұ рамның тә улік ішіндегі жинақ тау вагон-сағ аты барлық ү шбұ рыштар ауданының жиынтығ ына тең болады (1.2.15, б-сурет):

Егер жинақ тау тә улік ішінде ү здіксіз жү ргізілсе,

жә не

Жинақ тау ү зіліспен жү ргізілсе (1.2.15, в-сурет) сағ ат болады. Егер , онда сағ; .

Қ ұ рамның орташа санын m деп алғ андағ ы жинақ тау вагон–сағ атының формуласындағ ы коэффициент жинақ тау параметрі с деп аталады. Оны пайдаланғ андағ ы бір станцияғ а баратын тә уліктік жинақ тау вагон-сағ ат тең болады. Станция ү шін с параметрі есептік мө лшер. Ол қ ұ рас­тыру жоспарының барлық станцияларына арналғ ан жинақ тау вагон-сағ атын баратын станциялар саны мен пойыздың қ ұ ра­мына бө лу арқ ылы анық талады:

(1.2.1)

мұ ндағ ы – қ ұ растыру жоспарындағ ы станциялардың саны.

Жө нелту паркінде станцияның ө зі қ ұ растыратын қ ұ рамдары­мен мынадай жұ мыстар атқ арылады:

· вагондарды техникалық байқ ау жә не ағ ымдағ ы ағ ытпай жө ндеу;

· вагондарды коммерциялық байқ ау жә не ақ ауларын жою;

· локомотив бригадасына қ ұ жаттарды беру;

· пойыз локомотивін тіркеу жә не автотежегіштерді тексе­ріп кө ру.

Қ ұ рамды жө нелту паркіне ауыстырғ ан соң станция (парк) кезек­шісі ТТҚ операторына телефон арқ ылы қ ұ рамды ұ сынып, жолдың нө мірін, қ ұ рамдағ ы вагондардың санын, алдың ғ ы жә не соң ғ ы вагонның нө мірін жә не пойызды жө нелту уақ ытын кө рсетеді.

Пойыздарды сұ рыптау паркінің жолдарынан тікелей жө нел­ту­де қ ұ рамды сұ рыптау жолдарында қ ұ растырып бо