Ылмыстық атқару құқығының қағидалары.

Қ ылмыспен қ ү ресу саласында мемлекет белгілі бір саясат жү ргізеді. Қ ылмыспен кү рес ә р алуан бағ ыттарда жү ретіндіктен жү ргізілетін саясатта бірнеше тү рге бө лінеді: қ ылмыстық -қ ұ қ ық тық саясат; қ ылмыстық іс жү ргізу саясаты; қ ылмыстық -атқ ару саясаты; постпенитенциарлық саясат.

Мемлекет ө зінің қ ылмыстық -атқ ару саясатына сү йеніп жә не оны кө рсете отырып қ ылмыстық -атқ ару заң намасын қ ұ растырады, қ ылмыстық жазаны атқ аратын мемлекеттік мекемелер мен органдар жү йесін қ ұ рады.

Қ ылмыстық -атқ ару саясатының стратегиясы, негізгі нысандары, заң намалары қ оғ амда қ алыптасқ ан экономикалық жағ дайғ а, қ оғ амның адамгершілік жағ дайына, оның қ ұ қ ық тық санасы дең гейіне, адам қ ұ қ ық тары бойынша халық аралық актілерге тағ ы да басқ а жағ дайларғ а байланысты болады.

Сонымен қ атар қ ылмыстық -атқ ару саясатының бағ ыты, қ абылданатын заң дар мен заң нормалары белгілі бір қ ағ идатерге негізделуі тиіс. Қ ылмыстық -атқ ару қ ұ қ ығ ының қ ағ идатері дегеніміз қ ылмыстық -атқ ару саясатының жә не қ ылмыстық -атқ ару қ ұ қ ығ ының институтары мен нормаларының дамуына негіз болатын тү пкі, бастапқ ы идеялар.

Қ ылмыстық атқ ару қ ұ қ ығ ы қ ағ идаларына жалпы қ ұ қ ық тық, салалық (арнайы) жә не салааралық қ ағ идалар кіреді. Олар барлық қ ылмыстық -атқ арудың заң шығ аруы арқ ылы ө теді жә не міндетті тү рде:

- қ ылмыстық -атқ ару саясатының жалпы бағ ытын кө рсетеді;

- қ ылмыстық -атқ ару заң ын жетілдіруді жә не негізгі даму бағ ытын айқ ындайды;

- жалпы қ ұ қ ық қ ағ идатерімен ара қ атынаста жә не іштей келісімде болады;

- тұ рақ тылық ты қ амтамасыз етеді.

Қ Р Қ ылмыстық -атқ ару кодексінің 6-бабында мынадай қ ағ идалар кө рсетілген:

- заң дылық;

- баршаның заң алдындағ ы тең дігі;

- гуманизм (ізгілік);

- демократизм и жариялық;

- жазаларды атқ арудың саралануы мен жеке даралығ ы;

- жазаны тү зеу ық палымен біріктіруді қ амтамасыз ету.

Жазаларды атқ арудың саралану қ ағ идасы сотталғ андарды жастарына, жыныстарына, соттылық тарына байланысты топтарғ а бө ліп, оларды жекелеп ұ стау талабын қ ояды.

Жазаларды атқ арудың жеке даралық қ ағ идасы тә рбие жұ мысын жү ргізгенде сотталғ андарды тү зеудің негізгі қ ұ ралдарын қ олданғ ан кезде ә рбір сотталғ ан адамның педагогикалық, психологиялық, физиологиялық т.с.с. тек қ ана сол жеке тұ лғ ағ а тә н ерекшеліктерді ескеруді талап етеді.

Жазаны тү зеу ық палымен біріктіруді қ амтамасыз ету қ ағ идасы қ ылмыстық жазаны ө теу кезінде сотталғ андармен тә рбиелеу жұ мысын ұ йымдастыруды, сотталғ андарды тү зеудің негізгі қ ұ ралдарын қ олдануды талап етеді.

Жоғ арыда аталғ ан қ ылмыстық -атқ ару қ ұ қ ығ ының қ ағ идалары бір-бірімен ө зара тығ ыз байланысты. Осы қ ағ идалардың талаптарын қ ылмыстық -атқ ару саясатының бағ ытын белгілегенде, қ ылмыстық -атқ ару заң нормаларын қ абылдағ анда, жазаны орындаушы мекемелер мен органдардың кү нделікті қ ызметтерінде ескеру керек.

Біздің ойымызша қ ылмыстық атқ ару заң дарының қ ағ идаттары кө рсетілген Қ Р Қ АК 6-бабына мына қ ағ идаттарды қ осса дұ рыс болар еді: прогрессивтік жү йені дамыту; жабық тү зеу колония жатақ ханаларынан тү рме камераларына біртіндеп кө шу; жабық тү зеу колонияларын біртіндеп колония-қ оныстарғ а; жазалау шараларын ү немдеу; сотталғ андарғ а постпенитенциарлық кө мек кө рсету.