Технология

«Технология» пә нін оқ ыту бағ ыты оқ ушыларды материалдық қ ұ ндылық тардың заманауи ө ндірісінің негізгі технологиялық ү рдістерімен таныстыруғ а, кейінгі кә сіптік білім алуғ а жә не ең бек етуге қ ажетті дайындық тарын қ амтамасыздандыруғ а негізделген.

Бағ дарламаның мазмұ ны оқ ушының жеке тұ лғ асы, отбасы жә не қ оғ амның қ ажеттіліктерін, қ азіргі заманғ ы педагогикалық ғ ылымының жетістіктерін ескере отырып белгіленген.

Пә нді оқ ытудың мақ саты техника мен технология саласында оқ ушылардың заманауи ө ндірісінде алғ ан білім жү йесінің нә тижелігіне бағ ытталғ ан функционалдық сауаттылығ ын қ амсыздандыру, сонымен қ атар, технологиялық ойлау қ абілетін, болмысқ а деген шығ армашылық кө зқ арасын дамыту болып табылады.

Оқ ыту міндеттері:

- техника, технология жә не заманауи ө ндіріс негіздерінен жү йеленген білімді қ алыптастыру;

- қ ұ рылымдық материалдарды ө ң деу технологиясы, жобалау іс-ә рекеттерін іске асыру бойынша жалпы ең бектік, жалпы ө ндірістік жә не арнайы икемділіктер мен дағ дыларын қ алыптастыру;

- технологиялық ойлау қ абілетін жә не ең бекке деген шығ армашылық кө зқ арасын дамыту;

- оқ ып жү рген технологиялармен байланысты мамандық тар ә лемі, ең бек нарығ ындағ ы олардың талап етілуі туралы тү сініктерін қ алыптастыру, ө зінің ө мірлік жә не кә сіби жоспарларын саналы тү рде анық тауына ық пал ету;

- ең бек ету жә не кә сіби іс-ә рекеті ү рдісінде эстетикалық, адамгершілік, экономикалық, экологиялық, дене жә не қ ұ қ ық тық тә рбие беру;

- оқ ушылардың Қ азақ стан халық тарының ұ лттық мә дениетіне, салт-дә стү рлеріне деген қ ұ рмет кө зқ арасын қ алыптастыру.

Оқ ушылардың дайындық дең гейіне қ ойылатын талаптарды оқ ыту барысындағ ы нә тижелері, оқ ушылардың ү лгерімдерін бағ алауын, негізгі мектепті аяқ тайтын ә р оқ ушының міндетті тү рде мең геруі тиіс білім мазмұ нын кө рсетеді.

Оқ ушылардың дайындық дең гейі ү ш тү рлі аспекті ескеріле отырып: пә ндік, тұ лғ алық, жү йелі іс-ә рекет нә тижелеріне қ арай бағ аланады. Осығ ан байланысты 5-9 сынып оқ ушыларына (ер балалар) келесі бө лімдер бойынша тақ ырыптар беріледі (5-кесте).

5-кесте. 5-9-сыныптарда ер балаларғ а арналғ ан бө лімдердің тақ ырыптары

Білім берудің негізгі тү рлері оқ ушылардың оқ у-тә жірибелік, жобалау іс ә рекеті болып табылады. Жаттығ улар, оқ у-тә жірибелік жұ мыстар, жобалау ә дісі басым ә дістері болып отыр. Бағ дарламада қ арастырылғ ан барлық тә жірибелік жұ мыс тү рлері материалдарды ө ң деудің ә ртү рлі технологияларын, электромонтажды, қ ұ рылыс-ә рлеу жә не жө ндеу санитарлық -техникалық жұ мыстарын, тағ ам ә зірлеу, жең іл тігін ө неркә сібінің негіздерін, есептеу жә не жобалау операцияларын мең геруге бағ ытталғ ан.

Мұ ғ алім бар мү мкіндіктеріне сә йкес бағ дарламада ұ сынылғ ан технологиялық операциялар топтамасын қ амтамасыз ететін ең бек нысандарын таң дай алады. Сонымен қ атар оқ ушы жасының шамасына сә йкес ең бек нысанын таң дап, оның қ оғ амдық жә не жеке қ ұ ндылығ ы ескеріледі. Оқ ушылдар орындайтын практикалық жұ мыстардың тү рлері тү сінікті, ұ тымды, экологиялық талаптарғ а сә йкес болуы тиіс. Мұ ғ алім жергілікті жә не жеке эстетикалық қ ызығ ушылық тарына сә йкес ө зі тапсырмаларының варианттарын қ осуғ а қ ұ қ ысы бар.

«Қ азіргі заман ө ндірісі, техникалық жә не кә сіби білім беру» (9-сынып) жаң а бө лім техникалық жә не кә сіптік білім беру мекемелерінің тү рлері, кә сіби іс ә рекетке қ ойылатын жаң а талаптар, кә сіп туралы тү сінік, мамандық жә не жұ мыскердің кә сіби дә режесі, мамандық таң дауғ а тұ лғ алық қ асиеттердің ә сері, аймақ тық ең бек нарығ ы жә не білім саласында қ ызмет кө рсету туралы мә селелер қ арастырылады.

Сабақ тар ағ аш, металл ө ң деу шеберханасында немесе қ ұ рамдастырылғ ан шеберхана базасында ө ткізіледі. Технологиялық операцияларын орындау барысында оқ ушылардың ең бек қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етілуіне ү лкен назар аударылуы керек. Электр қ ауіпсіздігі, санитария мен жеке гигиенасын сақ талуына ерекше назар аударылуы тиіс.

Сабақ та қ олдан жасалғ ан электромеханикалық қ ұ ралдар мен технологиялық машиналар қ олдануғ а тыйым салынады. Кіріктірілген сипаттағ ы «Технология» пә ні пә наралық байланыстарды қ олдану негіздерінде қ ұ рылуын кө здейді. Есептеу операциялары жә не ө лшем алуда алгебра мен геометриямен, материалдардың қ асиеттерінің сипаттамасында химиямен, машина мен механизмдердің жұ мыс принциптерін жә не қ ұ рылымын оқ ытуда физикамен, сә ндік қ олданбалы ө нер технологияларын оқ ытуда тарих пен ө нермен байланыстырылады.

Қ ала, ауыл жә не шағ ын жинақ ты мектептерде ұ лдар мен қ ыздар тобына бө лу сыныптың толымдылығ ына қ арамастан бө лінуі жү зеге асырылады.

Осығ ан байланысты 5-9-сынып оқ ушыларына (қ ыз балалар) келесі бө лімдер бойынша тақ ырыптар беріледі (6-кесте).

Қ олө нермен шұ ғ ылданушылық ә рбір халық тың мә дениетінің материалдық қ олданушысы болып табылады. Сондық тан оқ ушылардың білімі мен ең бек дағ дыларын қ алыптастыру мақ сатында технология сабағ ында кө пғ асырлық халық тық жә не ұ лттық қ олө нерлерді міндетті тү рде оқ ыту мен қ олдануғ а назар аударуды ұ сынамыз.

«Технология» пә ні бойынша 5-9-сыныптарда оқ у жү ктемесінің кө лемі аптасына 1 сағ атты, оқ у жылы ішінде 34 сағ атты қ ұ райды.

6-кесте. 5-9-сыныптарда қ ыз балаларғ а арналғ ан бө лімдердің тақ ырыптары

Сызу

«Сызу» пә ні негізгі орта білім беру дең гейіндегі 9-сыныпта оқ ытылады. Курс ойдың аналитикалық жә не жасампаз компоненттерін қ алыптастырып, білім алушының кең істіктік ой қ абілетін дамытатын негізгі тү пнұ сқ а болып табылады.

Пә нді оқ ыту мақ саттары:

- логикалық жә не кең істіктік ойын дамыту;

- геометриялық білімді негізге алып тә жірибелік жұ мыс дағ дыларын дамыту;

- ең бектену іс-ә рекеті дағ дыларын дамыту: ұ зақ кү ш салуғ а жә не интеллектуалдық жү ктемеге қ абілеттілікті, дербестікті жә не шыдамдылық ты, бастағ ан ісін аяғ ына дейін жеткізу;

- функционалдық графикалық сауаттылығ ын дамыту;

- шығ армашылық ә леуетін жә не эстетикалық талғ амдарын дамыту.

Оқ ыту міндеттері:

- бір, екі жә не ү ш проекция жазық тығ ына тік бұ рыштап проекциялау негіздері туралы білімді, сызбаны (эскизді) жә не аксонометриялық проекциялар мен техникалық суреттерді қ ұ ру ә дістері туралы білімдерін қ алыптастыру;

- ә ртү рлі арнауы бар тетікбө лшектердің жә не модельдердің қ арапайым сызбалары мен эскиздерін, аксонометриялық проекциялары мен техникалық суреттерін орындауды жә не оқ уды ү йрету;

- нә рсенің пішінін жә не оның қ ұ рылымдық ерекшеліктерін талдау арқ ылы, онымен қ оса кең істіктік бейнені проекциялық кескіндерінен жә не ауызша суреттеу арқ ылы ойша қ айтадан жасау ә дістерін пайдаланып, статикалық жә не динамикалық кең істіктік ойлау қ абілетін дамыту;

- оқ улық жә не анық тамалық материалмен ө здігінше жұ мыс істеуді, Интернет-ресурстардан білім алуды ү йрету;

- кескіні бойынша нә рсені ойша ө згерту жалпы интеллектуалдық қ абілетін қ алыптастыру арқ ылы білім алушылардың кең істіктік ойын дамыту;

- графикалық білімдерін жаң а ситуацияларда қ олдана білу, графикалық компьютерлік бағ дарламаларда қ арапайым сызба қ ұ руды ү йрету.

«Сызу» пә ні негізгі орта білім дең гейінде 9-сыныпта оқ ытылады.

Бағ дарлама міндетті графикалық жұ мыстардың тізімін қ амтиды, ол негізгі білік, дағ дыларды анық тауғ а бағ дар береді.

Нә рсенің пішінін талдау дағ дыларын қ алыптастыруғ а, яғ ни проекция жазық тық тарына кескіндеуге, пайда болғ ан кескіндерді талдауғ а, геометриялық денелерді, тетік бө лшектерді тануды қ амтамасыз ететін жеке белгілерін анық тауғ а алғ ашқ ы сабақ тан бастап ерекше назар аудару қ ерек.

Графикалық жұ мыстың ө німсіз элементтерін болғ ызбауғ а тырысу керек (мысалы, есеп шартын жә не дайын сызбаларды кө шіріп сызу). Тапсырмаларды орындау ү шін пішімі А4 (торкө з) жұ мыс дә птерін пайдаланғ ан дұ рыс.

Қ ұ рылымдарды орындауда білім алушылардың белгілі бір іс-ә рекет алгоритмін қ алыптастыруын кө здеу қ ажет. Бұ л сызбаны тексеру кезінде де ө зекті мә селе болып табылады.

Оқ у уақ ытының кө бі тә жірибелік жұ мыс орындауғ а бө лінуі қ ажет. Міндетті графикалық жұ мыстардан тыс сызу пә ні сабақ тарында тү рлі графикалық есептерді қ олданғ ан дұ рыс. Білім алушылардың танымдық қ ызметін жандандыру оқ ытудың тү рлі ә діс-тә сілдерін қ олдануымен жә не сабақ тың ә дістемелік қ амтылуымен жү зеге асады.

Сызуғ а оқ ыту барысында ә р білім алушының ө зіне тә н ерекшеліктерін (дарындылығ ын, ойлау қ абілетін, жеке мү ддесін) есепке алып, оқ ушылардың интеллектуалдық даму дең гейін біртіндеп кө теруге болады. Тү рлі оқ у қ ұ ралдарын кең інен пайдалану ұ сынылады (карточка-тапсырмалар, анық тамалық тар, плакаттар, кестелер, модельдер, тетік бө лшектер жиынтығ ы жә не ақ параттық технологиялық қ ұ ралдар).

Қ азіргі қ оғ амның ақ параттандырылу жағ дайына сай «Сызу» пә нінің аса маң ызды бағ ыты ол білім алушылардың компьютерлік графикалық сауаттылығ ын қ алыптастыру болып табылады (мектептің мү мкіндігіне қ арай, жергілікті жағ дайғ а лайық ты компьютерлік бағ дарламаны оқ ытуғ а болады).

«Сызу» пә ні бойынша оқ у жү ктемесінің жалпы кө лемі аптасына
2 сағ ат, оқ у жылына ­68 сағ атты қ ұ райды.