Тақырып: Жылыту жүйелері туралы жалпы түсініктер

Жылыту жү йелері – ғ имараттар мен қ ұ рылымдардың бө лмелері ауасына жә не ондағ ы қ оршау беттеріне қ ажетті температура беріп, оны ұ стап тұ руғ а арналғ ан инженерлік жү йелердің бірі.

Жылдың суық кезіндегі бө лме ауасының температурасы тек жылыту жү йесінің жұ мысына ғ ана байланысты емес, сонымен қ атар, ол желдету жү йесінің жұ мысына да байланысты. Бұ л жү йелер бірлесе отырып, бө лме ауасының қ ажетті температурасын, ылғ алдылығ ын, оның қ озғ алыс жылдамдығ ын, қ ұ рамын жә не тазалығ ын қ амтамасыз етіп отырады.

Жылытудың гигеналық негіздері

Адам организмінің жылулық балансы оның ө зі ө ндіретін жылудан, қ оршағ ан ортадан алынатын жылудан жә не қ оршағ ан ортағ а жоғ алатын жылудан тұ рады.

Адам организмі ө ндіретін жылу оның жасына, жасағ ан жұ мысына жә не т.б. факторларғ а байланысты.

Адам организмінің қ оршағ ан ортағ а жоғ алтатын жылуының мө лшері бө лмедегі микроклимат жағ дайына, яғ ни ауа температурасына, ылғ алдылығ ына, оның қ озғ алыс жылдамдығ ына жә не қ оршау беттерінің температурасына (адамнан жоғ алатын жылудың бір бө лігі «салқ ын» беттерге сә улеленуге байланысты) тә уелді.

Қ алыпты киінген, тыныштық жә не жылулық комфорты жағ дайындағ ы ү лкен адам организмінің қ оршағ ан ортағ а жоғ алтатын жылу мө лшері шамамен 115÷ 130 Вт қ ұ райды. Бұ л кездегі сә улелік жылу беру 45÷ 60 % қ ұ райды.

Сондық тан, жылыту жү йелері жылдың суық кезең інде бө лмеден жоғ алатын жылудың орнын толтыратындай микроклимат туғ ызуы керек.

Жылыту жү йелеріне қ ойылатын талаптар

Жылыту жү йесіне қ ойылатын талаптарды бес топқ а жіктеуге болады:

- санитарлық -гигиеналық - ауа температурасы мен қ оршаулардың ішкі бет температурасын белгілі мө лшерде ұ стап тұ ру; жылыту аспаптарының бет температурасын шектеу;

- экономикалық - кү рделі қ аржы мен металл шығ ынының аз болуы; пайдалану кезіндегі жылу энергиясының тиімді шығ ыны;

- сә улеттік - қ ұ рылыстық – бө лме интерьеріне сә йкес, жинақ ы жә не қ ұ рылыс конструкцияларына ү йлесімді болуы шарт; ғ имараттың салыну мерзімімен келісілуі;

- ө ндірістік - монтаждық - тү йіндер мен бө лшектердің саны мейлінше аз болуы керек, оларды дайындауды механикаландыру; монтаждау кезінде ең бек шығ ынының аз болуы;

- пайдалану кезіндегі – техникалық жетілген жү йенің барлық пайдалану уақ ытында мү лтіксіз, тиімді жұ мыс істеуі.

Жылыту жү йелерінің жіктелуі

Жылыту жү йелері негізгі екі топқ а бө лінеді:

1) жергілікті жылыту жү йелерінде жылу кө зі, жылу қ ұ бырлары жә не жылыту аспаптары бір қ ондырғ ығ а біріктіріледі. Жергілікті жылыту жү йесі ретінде пешті қ арастыруғ а болады. Пештің жылу кө зі қ ызметін ошақ атқ аратын болса, жану ө німдерін ә кетуге арналғ ан тү тін жолы жылу қ ұ бырларын алмастырады, ал жылу бө лмеге пеш қ абырғ алары арқ ылы беріледі. Пешпен бір немесе жапсарлас салынғ ан екі-ү ш бө лмені, кей жағ дайда бірінің ү стіне бірі орналасқ ан бірнеше бө лмелерді жылытуғ а болады.

2) орталық тан жылыту жү йесінің қ амту аумағ ы жергіліктіге қ арағ анда ә лдеқ айда кең. Орталық тандырылғ ан жү йелерде бір жылу орталығ ының бір ғ ана емес, бірнеше ғ имарат топтамаларын жылытуғ а мү мкіндігі бар.

Қ олданылатын жылутасымалдағ ыш тү ріне байланысты, жылыту жү йелері мынадай тү рлергі бө лінеді: сумен, бумен, ауамен, газбен жылыту жү йелері.

Қ азіргі уақ ытта сумен жылыту жү йелері кең інен таралғ ан.

Сумен жылыту жү йелері

Сумен жылыту жү йелері ыстық судың температурасына байланысты былай бө лінеді: 1) тө мен температуралы (су температурасы t_в≤ 150⁰С); 2) жоғ ары температуралы (су температурасы t_в> 105⁰С (150 –ге дейін)).

а) б)

14-сурет.

1-бір қ ұ бырлы жү йе желісі; 2-тұ йық участок; 3-реттегіш кран; 4- қ ос қ ұ бырлы жү йенің беру қ ұ быры; 5- қ ос қ ұ бырлы жү йенің қ айту қ ұ быры; 6- жылыту аспабы.

Жылыту аспаптарын жалғ ау қ ұ бырларының орналасуына қ арай тік (15, а-сурет) жә не кө лденең (15, б-сурет) жү йе болып бө лінеді.

15-сурет.

Магистраль қ ұ бырларды тарту орнына қ арай жү йелер былай жіктеледі:

1) жоғ арыдан тартылғ ан, яғ ни беру магистралі жылыту аспаптарынан жоғ ары, ал қ айтару магистралі жылыту аспабынан тө мен тартылғ ан жағ дайда (16, а-сурет);

2) тө меннен тартылғ ан, яғ ни беру жә не қ айтару магистральдары жылыту аспаптарынан тө мен тартылғ ан жағ дайда (16, б-сурет);

3) тө ң керілген жү йе, яғ ни беру магистралі тө мен, ал қ айтару магистралі жоғ ары орналасқ ан жағ дайда (16, в-сурет).

а) б) в)

16-сурет.

1-беру магистралі; 2-қ айтару магистралі.

а) б)

17-сурет

а) – тік, бір қ ұ бырлы, жоғ арыдан тартылғ ан жылыту жү йесі;

б) – тік, қ ос қ ұ бырлы, тө меннен тартылғ ан жә не су қ озғ алысы қ арама-қ арсы жылыту жү йесі.

Жылытылатын бө лмелерден жоғ алатын жылуды анық тау

Бө лмелерден жә не ғ имараттан жоғ алатын жылу мө лшерін анық тау ү шін мынадай мә ліметтер болуы керек: 1) ғ имараттың салынатын жері (қ аланың немесе елді мекеннің атауы); 2) ғ имараттың ә лем бағ ыттарына қ арай орналасуы жә не жел бағ ыттары; 3) барлық қ ұ рылыстық ө лшемдері тү сірілген қ абаттар жоспары мен қ ималары; 4) ә р бө лменің арналуы; 5) барлық сыртқ ы қ оршаулардың конструкциялары жә не олардың жылутехникалық есептері.

Жылыту жү йесін жобалау ү шін анық талатын бө лмелердің сыртқ ы қ оршаулары арқ ылы жоғ алатын жылу мө лшерлері негізгі жә не жылу жоғ алуғ а ә сер ететін қ осымша болып бө лінеді.

Бө лмеден жоғ алатын негізгі жылу мө лшері сыртқ ы қ оршаулар арқ ылы жоғ алатын жылу мө лшерлерінен тұ рады. Сыртқ ы қ оршаулар арқ ылы жоғ алатын негізгі жылу мө лшері мына ө рнекпен анық талады:

, Вт (40)

мұ ндағ ы F – жылу жоғ алатын қ оршаудың ауданы, м²;

k - осы қ оршау конструкциясы арқ ылы жылу тасымалдау коэффициенті, Вт/м^{2 0}С;

t_і – ішкі ауаның есепті температурасы, ⁰С;

t_с – сыртқ ы ауаның есепті температурасы, ⁰С;

n - температуралардың есепті айырымына енгізілетін тү зеті коэффициенті.

Қ оршау конструкциясының ауданы арнайы жә не анық тама ә дебиеттерінің «қ оршау конструкцияларының беттерін ө лшеу ережелеріне» сай жү ргізіледі.

Жылу тасымалдау коэффициенті қ оршау конструкциясының материалдарына байланысты есепті жолмен, немесе қ оршау конструкциясы типтік болса, анық тама ә дебиеттерден анық талады.

Ішкі ауа температурасы бө лменің арналуына байланысты нормативтік қ ұ жаттардан алынады.

Сыртқ ы ауаның есепті температурасы ғ имарат салынатын ауданның климаттық сипатына қ арай СНиП-тен, ең суық бес кү ндік температура алынады.

40-ші ө рнектегі тү зету коэффициенті сыртқ ы қ оршаудың орналасу ерекшелігіне байланысты енгізіледі. (40) ө рнекпен анық талатын жоғ алатын жылу мө лшері, оғ ан ә сер ететін мынадай факторларды ескермейді: 1) қ оршаулардың ә лем бағ ытына қ арай орналасуын; 2) қ оршаудың желге ұ шырауын; 3) жекелеген бө лмелердің биіктігін; 4) бө лмелерге сыртқ ы есіктерден, қ ақ палардан келетін сыртқ ы ауа мө лшерін; 5) сыртқ ы ауаның инфильтрация арқ ылы енуін.

Бө лмелерден жоғ алатын жылуды есептегенде бұ л факторларды негізгі жоғ алатын жылу мө лшеріне СНиП жә не арнайы анық тама ә дебиеттерде ұ сынылғ ан пайыздық есеппен алынатын қ осымша жылу жоғ алтуларды қ оса отырып ескереді.

Ұ сынылатын ә дебиеттер: 4-негізгі [19-29; 31-51; ]; 9-қ осымша [102-105].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Жылыту жү йелерінің арналуы.

2. Жылыту жү йелеріне қ ойылатын талаптар.

3. Жылыту жү йелерінің жіктелуі.

4. Жылытылатын бө лмелерден жоғ алатын жылу мө лшерін анық тау тә ртібі.