Калектывізацыя с\гасп. Бел. у 20-30-я гады.

Велiзарн. знач. ў жыццi нашага грам., 4/5 насельн. якога ў 20—30-я гг. складала сялянс., мелi радыкальн. пераўтвар. с\гасп.. У 20-я гг. пач. развiвацца розн. формы кааперацыi, паступ. пераход дробн. сял. гаспад. да калект. апрац. зямлi на ўмовах НЭПа. Асаблiв. Бел. было тое, што ўвядз. НЭПа супадала з перадачай зямлi сял.. У 1921 г. ўся зямля перадавал. бясплатна сял. у карыст.. Свабода выбару форм землекарыст. захоўвал. аж да 1927 г. Да гэтага часу ў Бел. развiвалiся гаспад. як калект. землекарыст. (у формах вытворч. кааперац. – сельгасарцелей, камун, таварыстваў па сумесн. апрац. зямлi); у разнаст. прасц. формах кааперац. – крыдытных, забяспячэнскiх, збытавых; у спецыялiзав. вiдах кааперат. аб`яднан. – машын. i конна-машынных, масларобчых, сыраварных, жывелагад. i г.д., так i аднаасобн. землякарыст. (двары, хутары i адрубы). Кiраўн. нар. камiсарыятам земляроб. праводз. ў жыц. план ствар. хут. i адрубоў. У кан. 20-х г. хут. сiст. на Бел. склад. больш за 25 % сял. землекар.. З перш. гадоў сав. улады стварал. i вытворч. кааперат., кал. гасп.. Да пач. 1927 г. на Бел. было ўжо ўтвор. каля 400 с\гасп. арцелей i таварыс. па сумес. апрац. зямлi, а такс. 213 саўг-аў. Калгасы разглядалiся ў асн. як форма арганiзац. бяднейш. пластоў насел.. Стваралiся яны на землях дзярж. фонду. На адзiн калгас у сярэдн. прыходзiлася 40—75 дзесяц. зямлi, па 3-5 коней, 3-4 плугi, 4 бараны; на 100 га мелася па 20 галоў буйн. рагатай жыв.; сярэд. ўрадж. зерневых з 1 га склада 8 цэнтнераў. Развiц. с\гасп кааперац. iшло гал. чынам у 2-х формах: крэдытнай i забеспячэнска-збытавой. Разнаст. форм. с\гасп. кааперац. ў Бел. ўжо да пач. 1926 г. было аб`ядн. 20, 9 % сял. гасп.. У кан. 20-х гг., згодна палiт. Камунiст. партыi i сав. дзярж., быў ўзяты курс на паскор. калектыв. ў яе вышэйш. формах. Мэта – у кар. тэрмiн правесцi калектыв. вескi i ўзяць у яе сродкi для патрэб iндустр. i абар. краiны. Пач. рэалiзац. такога курса паклаў хлебанарыхт. крызiс, якi ўзнiк у краiне зiмой 1927—1928 гг. У сув. з недаборам збожж., скарачэннем дзярж. нарыхт. хлеба стварылася пагр. планаў iндустр. будаўн., бо пастаўкi прамысл. абсталяв. залежалi ў краiне ад экспар. хлеба. У гар. пачал. перабоi ў забесп. прадукт., давялося ўвесцi карт. сiст.. Пачаўся адыход ад НЭПа, яе дэмантаж i шыр. прымян. надзвыч. мер. Бязлiтас. знiшчал. самая заможн. частка сял. – кулацтва. Бараць. з «правым ухiлам» суправадж. фарсiрав. калектыв., пачалася гонка за «тэмпамi», i ад палiт. абмежав. i выцясн. кулацтва партыя перайш. на палiт. лiквiд. кулацтва як класа на асн. суцэльн. калектыв.. Раскулачв. не толькi кулак., але i сярэдн., якiя не хацелi ўступ. у калг.. Прымусовыя меры далi свае вын.. Калi ў студз. 1930 г. у калг. ўступiла 20, 9 % сял. двароў, то да сакав. таго ж года – 58 %. Пратэст сял. выразiўся 500 выступл., распад. прымусова створ. калг.. Калi ў сак. 1930 г. калг. аб`ядноўв. 58 % сял. гасп., дык у чэрв. – 11, 1 %. А вясн. 1932 г. – чарг. выхад сял. з калг.. Толькi за 2-3 мес. распалiся 1002 калг., з якiх выйшла больш за 55 тыс. сял. гаспад.. Да кан. 30-х гг. калект. ў Бел. была заверш., кулацт. як клас лiквiдав.. Вынікі: абагульн. прылады працы, цяглавая раб. сіла, с\гасп. пабудовы. Памылкі: фарсіраванне тэмпау, прымусовасць уступлення у калг., абагульненне дамаш. жывелы і прадметау дам. ужытку, раскулачванне сераднякоу (чым падрывалася сац. база сав. улады у весцы), стварэнне замест калгасау с\гасп. камун, дзе абагульн. амаль што усе.