Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.

1. Жаппай жұ мыс.

· Периметр дегеніміз не?

· Шаршының периметрін қ алай табамыз?

· Тіктө ртбұ рыштың периметрін қ алай табамыз?

· Аудан деген не?

· Тіктө ртбұ рыштың ауданын қ алай табамыз?

· Тік бұ рышты параллелепипедтің кө лемін қ алай есептеп шығ арамыз?

· Ауданы мен бір қ абырғ асы белгілі болса, тіктө ртбұ рыштың қ абырғ асын қ алай табамыз?

· Периметр қ андай бірліктермен ө лшенеді?

· Аудан қ андай бірліктермен ө лшенеді?

Оқ ушыларғ а сө зжұ мбақ ұ сынуғ а болады:

1. Сә уленің басталуы (нү кте).

2. Ү ш нү ктені қ андай сызық арқ ылы қ осуғ а болады? (сынық).

3. Егер бір-бірінен біршама қ ашық тық та тү зуге екі нү кте қ ойса, не шығ ады? (кесінді).

4. Циркульдың кө мегімен қ андай фигура сызады? (шең бер).

5. Барлық қ абырғ алары бірдей тіктө ртбұ рыш (шаршы).

6. Басы бар, ұ шы шексіз тү зудің бө лігі (сә уле).

№1, 2 тапсырмаларды ауызша жаттығ уғ а қ осуғ а болады.

№2. Сө йлемдерді аяқ та.

а) Тіктө ртбұ рыштың ауданын табу ү шін...

ә) Бө лменің ауданын оның биіктігіне кө бейтсек...

б) Геометриялық фигураның периметрі дегеніміз...

в) Тіктө ртбұ рыштың периметрін табу ү шін оның ұ зындығ ын, ені мен.... қ осу қ ажет.

Логикалық есеп шығ аруғ а болады:

Айбек шахматты ө те жақ сы ойнайды, ал Оспан балалардың бә рінен қ атты жү гіреді. Ендеше:

1) Роза Оспаннан.... жү гіреді, ал шахматты Айбектен.... ойнайды.

2) Айбек шахматты Розадан... ойнайды жә не Оспаннан... жү гіреді.

3) Оспан шахматты Айбекке қ арағ анда.... ойнайды жә не Айбектен... жү гіреді.

Ө ткен материалмен жұ мыс.

№5 есепің шешуін ө з бетінше орындап, артынан тексеруге береміз.

а) Тіктө ртбұ рыштың ұ зындығ ы 2 дм 4 см, ал ені одан 3 есе кем. Шаршының периметрі берілген тіктө ртбұ рыштың периметріне тең. Шаршының қ абырғ асын тап.

1) 24: 3 = 8 (см) - ені.

2) (24 + 8) • 2 = 64 (см) - тіктө ртбұ рыштың периметрі.

3) 64: 4 = 16 (см) - шаршының қ абырғ асы.

ә) Тіктө ртбұ рыштың ұ зындығ ы 20 см, ал ені 12 см. Дә л осындай тіктө ртбұ рыштың ұ зындығ ын тап. Белгілісі: оның ені бірінші тіктө ртбұ рыштың енінен 3 есе кем.

1) 20 • 12 = 240 (см²) - бірінші тіктө ртбұ рыштың ауданы.

2) 12: 3 = 4 (см) - екінші тіктө ртбұ рыштың ені.

3) 240: 4 = 60 (см) - екінші тіктө ртбұ рыштың ұ зындығ ы.

№6 есепті сыныппен бірге орындаймыз.

а) Ауданы 8 м², ал ұ зындығ ы 4 м дастарқ анды кө мкеру ү шін қ анша таспа қ ажет?

1) 8: 4 = 2 (м) - дастарқ анның ені.

2) (4 + 2) • 2 = 12 (м) - осынша таспа қ ажет.

ә) Ұ зындығ ы 3 м, ал ені 2 м жуыну бө лмесінің еденіне қ бырғ асы 5 дециметрлік шаршы тү ріндегі қ ыштақ та тө сеп жатыр. Оғ ан қ анша қ ыштақ та қ ажет?

1) 3 • 2 = 6 м² = 600 дм² - еденнің ауданы.

2) 5 • 5 = 25 дм² - қ ыштақ таның ауданы.

3) 600: 25 = 24 (дана) - қ ыштақ та қ ажет.

№8 есепті дә птерге немесе бір ақ парақ қ а орындауғ а болады. Оқ ушылар салатын параллель тү зулер дә птердің сызық тарымен сә йкес келмеуі тиіс. Бұ л балалардың бұ рыштық сызғ ыш жә не сызғ ыштың кө мегімен параллель тү зулер салу алгоритмін қ айталауы ү шін қ ажет.

Ө зіндік жұ мысқ а №7(а) жә не №4 тапсырмаларды беруге болады. Аудан ө лшемдерінің арақ атынасы туралы жаднаманы тақ тағ а іліп қ оюғ а болады.

Ү й жұ мысы. №6б, 7ә.

128-сабақ. Пысық тау. Ү лестер мен бө лшектер

Сабақ тың мақ саты: балалардың бө лшекті жаза алу, оқ у қ абілетін, санның ү лесін табу жә не ү лесі бойынша санды табу қ абілетін жетілдіру; есептеу дағ дысын арттыру; балаларды бақ ылау жұ мысына даярлау.

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру

Тақ тадағ ы суретті мұ қ ият қ арап шығ ың дар жә не сабақ тың тақ ырыбын анық таң дар.

Фигуралардың боялғ ан бө лігін білдіретін бө лшектерді жазады.

Ауызша жаттығ уларғ а №1, №2 тапсырмаларды жә не №8 логикалық есепті беруге болады. (Ә лихан бір сан ойлады, оның тө рттен бір бө лігін тауып, 45-ті қ осты жә не 50 деген сан алды. Ә лихан қ андай сан ойлады?) Осындай есеп ойла жә не оны досың а жасыр.

Шешуі: (50 - 45) • 4 = 20

Жаппай жұ мыс.

· Сыныпта 25 бала бар. Оның бө лігі кетіп қ алды. Сыныпта неше бала қ алды?

· Ү йде 16 мысық пен ит бар. Оның тө рттен бірі - иттер. Ү йде неше мысық бар?

· 24 торттың жартысы сатылды. Неше торт қ алды?

· Даниярдың 300 тең гесі бар еді. Ол ақ шасының жартысын жұ мсады. Оның неше тең гесі қ алды?

· Автотұ рақ тағ ы 20 кө ліктің тө рттен бірі қ ызыл тү сті. Тү сі қ ызыл емес кө ліктің саны қ анша?

Осы жерде қ айталауғ а арналғ ан «Білім сандық шасы» ойынын ұ йымдастырудың пайдасы зор.

Ө ткен материалмен жұ мыс.

№3 (а) есепті мұ ғ алімнің жетекшілігімен шығ аруғ а болады:

1) 2 400: 4 = 600 калория - таң ғ ы асқ а.

2) 2 400: 5 = 480 калория - кешкі асқ а.

3) 2 400 - 600 - 480 = 1 320 калория - тү сте.

ә) бө лімін ауызша орындаймыз.

№4 есепті оқ ушылар ө з бетінше орындай алады.

1) 5 250: 6 = 875 (тг) - кү ніне сынып ү шін жұ мсалғ ан ақ ша.

2) 875: 25 = 35 (тг) - 1 бала ү шін.

3) 35 • 30 = 1 050 (тг) - кү ніне 30 бала ү шін.

4) 1 050 • 12 = 12 600 (тг) - 2 аптағ а.

5) 12 600 • 2 = 25 200 (тг) - бір айғ а.

№6 практикалық тапсырма жұ пта орындалады.

1) 10 • 3 = 30 (см²) - тіктө ртбұ рыштың ауданы.

2) 30: 5 = 6 (см²) - боялғ ан бө лігінің ауданы.

3) (10 + 3) • 2 = 26 (см) - тіктө ртбұ рыштың периметрі.

4) (3 + 2) • 2 = 10 см - боялғ ан фигураның периметрі.

№7 тапсырма - нұ сқ а бойынша орындалатын ө зіндік жұ мыс: 1-нұ сқ а - 1-3-ө рнектер; 2-нұ сқ а - 4-6-ө рнектер.

Қ осымша тапсырма

Суреттегі денелер текшелерден тұ рады. Олардың ә рқ айсысында неше текше бар? Ә р фигураның кө лемін тап. Белгілісі: текшенің кө лемі 1 дм³.

Ү й жұ мысы. №5.

129-130-сабақ тар. Балалардың білімін тексеру.

Есептерді шығ ару

129-сабақ тың мақ саты: ү ш таң балы санғ а кө бейту мен бө лудің жазбаша тә сілдерін мең геру дең гейін, ө ткен сабақ тардағ ы есеп тү рлерін шешу қ абілетін бақ ылау жә не тексеру.

Бақ ылау жұ мысы бақ ылау жә не тексеру жұ мыстарына арналғ ан баспа дә птерінде берілген жә не сол дә птерде орындалады. Қ атемен жұ мыс істеу ү шін жұ мыстың басқ а нұ сқ асын немесе оқ улық тағ ы тапсырмағ а ұ қ сас есептерді алың ыз.

130-сабақ тың мақ саты: қ атемен жұ мыс істеу; оқ ушылардың ә ртү рлі есептер шығ ару қ абілеті мен дағ дысын жетілдіру.

Жұ мысты бақ ылау жұ мысын орындау дең гейіне қ арай қ ұ рамыз.

Оқ улық тың кейбір тапсырмаларына нұ сқ аулар беріп отырмыз.

№1. Тапсырманы орындамас бұ рын жылдамдық ө лшеу қ ұ ралының қ алай аталатынын балалардың есіне салың ыз. Бағ андағ ы бө ліктер нені білдіреді.

№5. Есептерді шығ ар.

а) Оқ ушылар ө з бетінше орындай алады.

1) 5 - 2 = 3 (сағ.) - айырма.

2) 900: 3 = 300 (тг) - 1 сағ атта.

3) 300 • 5 = 1 500 (тг) - бірінші сылақ шы.

4) 300 • 2 = 600 (тг) - екінші сылақ шы.

ә) 1) 780 - 540 = 240 (ойыншық) - айырма.

2) 240: 4 = 60 (ойыншық /кү ніне) - ө німділік.

3) 780: 60 = 13 (кү н) - бірінші бригада жұ мыс істеді.

4) 540: 60 = 9 (кү н) - екінші бригада жұ мыс істеді.

№ 6. (а)

а) 18-300 = 5400 (ц) - егін бітік шық қ ан жылы
8-300 = 2400 (ц) - егін нашар шық қ ан жылы
ә) 1-тә сіл

14 • 200 = 2 800 (ц) - біріншісі алғ ан ө нім.
19 • 200 = 3 800 (ц) - екіншісі алғ ан ө нім.

3 800 - 2 800 = 1 000 (ц) - екінші фермер артық ө нім алды.

2-тә сіл (барынша тиімді тә сіл)

19 - 14 = 5 (ц) - екінші фермер бір гектардан алғ ан ө німі

5 • 200 = 1000 (ц) - екіншісі артық ө нім алды

б) 1) 5 320: 14 = 380 (га) - бірінші фермердің жерінің ауданы.
2) 5 320: 19 = 280 (га) - екінші фермердің жерінің ауданы.
№8. Тіктө ртбұ рыш тү ріндегі бақ шаның ұ зындығ ы 15 м, ал ені 5 м. Бақ шаның ү штен бір бө лігіне қ ызанақ отырғ ызылғ ан. Қ ызанақ отырғ ызылғ ан алаң ның ауданы қ андай?

Ө рнек қ ұ ра отырып шешеміз:

15 • 5: 3 = 25 (м²) - қ ызанақ отырғ ызылғ ан бақ ша ауданы
№10. Алдымен амалдардың орындалу ретін белгілең із. Содан соң ә р амалды жеке-жеке жазып, тү сіндіре отырып шығ ару керек.

№11. Тапсырманы орындағ аннан кейін сурет бойынша ә ң гіме жү ргіземіз. Мына ө рнектер нені білдіретінін анық тайды:
480 • 2 + 145 105 - 65 145• 3 - 105 • 3

65 • 2 + 30 • 2 95 • 3 + 75 85 • 4 + 80 • 4

№13 есеп зерттеушілік сипатта берілген жә не Қ азақ станның қ ызық ты географиялық материалына қ ұ рылғ ан. Егер оқ ушылардың ү йінде анық тамалық тар, атластар мен Интернет болса, географиялық материал негізінде осындай тапсырмалар қ ұ растыру жобасын жасауғ а болады. Барлық жобалар міндетті тү рде қ орғ алады жә не сабақ та жү зеге асырылуы қ ажет.

№14(а). Алдымен фигуралардың ә рқ айсысының қ абырғ аларын санайды. Алдымен кө рінетін қ абырғ аларын есептеп, содан соң кө зден таса жатқ ан қ абырғ аларын табады. Ә рине, мұ ғ алім осындай кө лемді денелерді оқ ушыларғ а кө рсетсе, тіпті жақ сы болар еді.

ә) Бұ л кө лемді денелер жазбаларын біріктіріп желімдесе, қ андай фигуралар пайда болады? (Цилиндр, пирамида, тікбұ рышты параллелепипед).

Шығ армашылық тұ рғ ыдағ ы ү й жұ мысы ретінде: ү лгіні кө бейтіп, желімдеуге қ олайлы болуы ү шін қ осымша «қ анат» қ осу жә не осындай жазбалар ә зірлеу туралы тапсырма беруге болады.

4 -тоқ сан (40 сағ ат) Қ айталау жә не білімді кең ейту 131 -сабақ.

Разрядтар мен кластар

Сабақ тың мақ саты: «разряд» жә не «класс» туралы тү сініктерін нақ тылау, санды жазғ анда цифрлардың орнының мә нін айқ ындау.

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру.

Балаларды келесі сабақ тағ ы жаң а есептеу бірлігімен сандардың жаң а класымен таныстыру - бү гінгі сабақ тың маң ызды міндеті. Ол ү шін ауызша тапсырмаларғ а осы тү сініктерді нақ тылауғ а арналғ ан тапсырмаларды қ осу қ ажет. Мысалы:

· 2 572, 728, 30 203, 2 903, 230 356 деген сандардағ ы 2 саны нені білдіреді?

· 12 жү здік, 345 ондық, 605 мың дық, 1 065 бірліктен тұ ратын сандарды ата.

Мына сандарды ата:

· 5 ондық мың нан жә не 6 жү здіктен тұ ратын;

· 4 ондық тан жә не 6 бірліктен тұ ратын;

· 7 жү здік мың нан, 7 мың дық бірліктен, 7 ондық тан тұ ратын;

· 2 жү здік мың нан, 2 бірлік мың нан, 2 ондық тан тұ ратын санды ата.

Бұ л жұ мысты математикалық диктант тү рінде жү ргізуге болады. Оқ ушылар сө йлеген кезде тиісті терминдерді пайдалануы ү шін оны міндетті тү рде тексеру қ ажет.

Бұ л сабақ тағ ы №1 тапсырманы оқ ушылар ө з беттерінше орындайды.

№2 тапсырманы оқ ушыларғ а ө з бетінше ізденуге арналғ ан жұ мыс ретінде беруге болады. Бұ л жұ мыс сандарды жазуда цифрлардың орнының мә ні туралы білімдерін белсендіруге бағ ытталғ ан. Бұ л тапсырманың қ алай орындалғ анын тексеруге кө бірек кө ң іл бө леміз. Мұ ғ алім сыныптағ ы балалардың берінің жауабы бірдей болуы мү мкін бе, соны тексереді (мү мкін болмаса, неліктен мү мкін еместігі). Содан соң ә р тең сіздіктегі кө п таң балы сандарды қ алай салыстыру керектігі (разряд бойынша) талқ ыланады. Мұ ғ алім балаларды сө йлеу барысында ә р разрядтың атын атауғ а ынталандырады. Мысалы:

22 □ □ 41 < 22 □ □ □ 1

- Сандардың ә рқ айсысын разряд саны бойынша салыстырың дар (разряд саны бірдей).

- Разрядтарды жоғ арғ ысынан бастап жұ бымен салыстыр (2 жү здік мың = 2 жү здік мың, 2 ондық мың = 2 ондық мың, бірлік мың дар екі санда да жоқ)

- Бұ л разрядты бірдей цифрмен белгілеуге бола ма? Неге? (Болады).

- Бұ л разрядты ә ртү рлі цифрмен белгілеуге бола ма? Неліктен? (Болады).

- Бұ л разрядты бірдей цифрлармен белгілеуге бола ма? Неліктен? (Болады).

- Бұ л разряд санның оң жағ ында ү лкен цифрмен белгілене ала ма? Неге? (Белгілене алады).

- Бұ л разряд санның сол жағ ында ү лкен цифрмен белгілене ала ма? Неге? (Белгілене алмайды).

Ө ткен материалмен жұ мыс.

Мұ ғ алім сабақ тың бұ л кезең ін ө з қ алауынша ө ткізеді. Бұ рын ө ткен есептеу тә сілдері мен ә ртү рлі есептер бойынша материал толық жинақ талғ ан.

№8 логикалық есеп айрық ша назар аударуды талап етеді. Ол сандардың нумерациясы мен комбинаторикалық элементтер туралы білімнен қ ұ ралғ ан. Мұ ғ алім балалардың бойында сандарды қ алай болса солай, ретсіз, жү йесіз емес, белгілі бір реттілікті сақ тай отырып, қ ұ рай білу қ абілетін қ алыптастырады. Жұ мысты былайша ұ йымдастыруғ а болады.

- Тө рт таң балы сандарды қ ұ растыру қ ажет, бұ л сандарда неше класс бар? Қ анша разряд бар?

- Кесте сызамыз.

- Бұ л сандарда 7 санын неше рет қ олдануғ а болады?

Ә рі қ арай 7 санын разряд бойынша рет-ретімен, жоғ арғ ысынан бастап орналастырамыз (тө менгіден бастауғ а да болады, бастысы -реттілікті сақ тап, бірде-бір нұ сқ аның қ алып кетпеуін қ адағ алау).

132-сабақ. Миллиондар мен миллиардтар класы

Сабақ тың мақ саты: оқ ушыларды миллиондар мен миллиардтар класымен жә не олардың разрядтарымен таныстыру; жаң а есептеу бірліктері мен есептеудің ондық жү йесіндегі жаң а кластардың пайда болу принципін тиянақ тау.

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру.

Бұ л жұ мыс №1 тапсырма материалы негізінде (немесе соғ ан ұ қ сас тапсырма бойынша) атқ арылады. Оны жалпы жұ мыс тү рінде немесе топтық жұ мыс ретінде ө ткізе аламыз. Алдың ғ ы сабақ тағ ы сияқ ты мұ нда да балаларды сө йлеу барысында «разряд», «класс» деген терминдерді пайдалануғ а ынталандыру. Жұ мыс барысында разрядтар мен кластар кестесін пайдаланғ ан дұ рыс.

Жаң а материалмен танысу.

Жаң а материалмен танысуды баланың біліміне сү йене отырып, ө зіндік іздену тү рінде ө ткізуге болады. Балаларғ а разрядтар мен кластардың кең ейтілген кестесін мұ қ ият қ арап шығ уды, разрядтардың атауларын салыстырып, кестедегі сандарды оқ ып кө руді ұ сынамыз. Содан соң мұ ғ алім кө п таң балы сандарды оқ у мен жазу тә ртібін қ алыптастыруғ а кө мектеседі. Оны тақ тағ а немесе карточкағ а орындауғ а болады.

Кө п таң балы санды оқ у ү шін оны ………… бө лу қ ажет (кластар).

Ол ү шін ……………… (оң нан солғ а қ арай) …………. (3 цифрды) бө лу қ ажет. (қ ай бағ ытта)

Санды ………….. (жоғ арғ ы) разрядтан бастап оқ имыз.

Бұ л сабақ та балалар рим нумерациясымен танысады. Бұ л материал таныстырушылық сипатқ а ие. Сабақ алдында мұ ғ алім балалардан рим нумерациясын қ айдан кездестіргенін (сағ ат, кү н-тізбе) сұ райды. Содан соң бұ л жү йеде сандардың пайда болу принципін тү сіндіріп береді.

Бұ л ө те қ арапайым жү йе жә не латын ә ліпбиінің 7 ә рпін пайдалануғ а негізделген:

I-1 V - 5 X - 10 L - 50 С - 100 D - 500 М - 1000

Алдымен мың дық тар мен жү здіктер, содан соң - ондық тар мен бірліктер жазылады. Бұ л жү йенің ө зіндік тә ртібі де бар. Егер ү лкен сан кіші санның алдында тұ рса, оларды қ осады (қ осу принципі), ал егер кіші сан ү лкен санның алдында тұ рса, онда кіші сан ү лкен саннан азайтылады (азайту принципі).

Мысалы:

Бастапқ ы бекіту оқ улық тағ ы №1ә, 2 тапсырмалар негізінде тақ тада орындалады.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

133-сабақ. Кө п таң балы сандармен

арифметикалық амалдар орындау

Сабақ тың мақ саты: балаларды жаң а ү йренген сандармен арифметикалық амалдар орындау алгоритмімен таныстыру.

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру.

Бү гін де алдың ғ ы сабақ тағ ы сияқ ты жаң а материалды игеру барысында оқ ушылардың ө з бетінше жұ мыс істеуіне ерекше орын беріледі. Тірек білімін бекіту ү шін жазбалар мен жазбаша шешу тә сілдеріндегі қ ателерді іздеу туралы тапсырма беруге болады. Қ атені талдау барысында балалардан амалдарды орындаудың дұ рыс алгоритмін еске тү сіруді сұ раймыз. Бұ л жерде, негізінен, жазудың дұ рыс жазылуына жә не амалдардың рет-ретімен орындалуына кө ң іл бө лу қ ажет.

Жаң а материалмен танысу.

Жаң а материалмен танысуды балалар ө з біліміне сү йене отырып, ө з бетінше іздену тү рінде жү ргізеді. Балаларғ а №2 тапсырманы тақ тада тү сіндіріп орындауды ұ сынамыз.

Назар аударың ыз! Кө п таң балы санғ а кө бейткен кезде екінші кө бейткіштің жазуында неше цифр болса, дә птердің шетінен (немесе шеткі сызық тан) сонша торкө з қ алдырамыз жә не оғ ан тағ ы 1 торкө з қ осамыз.

Бастапқ ы бекітуді оқ улық тағ ы №2, 3 тапсырма материалдары негізінде ө ткіземіз.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

Шығ армашылық жаттығ уды орындағ ан кезде тапсырманың қ алай орындалғ аны міндетті тү рде тексеріліп, шешу жолдары тү сіндіріледі. Бұ л тапсырмалар логикалық ойлау арқ ылы шешіледі, ол жай тең деу қ ұ руғ а мү мкіндік береді. Мысалы, №8 тапсырмағ а берілген 1-суреттегі х -ты табу ү шін таразының оң жағ ынан массасы белгісіз кір тасын, соғ ан сә йкес сол жақ тан да сондай кір тасын алып тастаймыз. Нә тижесінде мынадай ө рнек қ ұ рылады: 2 х = 16. Ары қ арай тең деуді шешіп, х -тің мә нін табамыз.

х = 16: 2, х = 2.

Осығ ан ұ қ сас 2-суретте оң жақ тан массасы белгісіз 2 кір тасын, сол жағ ынан да сонша тасты алып тастаймыз. Нә тижесінде мынадай ө рнек шығ ады: 2 х = 20, х = 10.

134-сабақ. Кө п таң балы сандармен

арифмстикалық амалдар орындау

Сабақ тың мақ саты: кө п таң балы сандармен орындалатын арифметикалық амалдарды орындау алгоритмін бекіту.

Бұ л сабақ та ауызша жұ мыс кө п таң балы сандарды оқ ып, жаза білу (математикалық диктант) қ абілетін нығ айтуғ а, сондай-ақ есептеу алгоритмдерін бекітуге бағ ытталуы тиіс. Балаларды бө ліндідегі цифр санын анық тауғ а, толымсыз кө бейтінді санын жә не т.б. анық тауғ а жаттық тырудың пайдасы зор.

Алдың ғ ы сабақ та ө ткен материалды бекіту ү шін оқ улық тағ ы №1, 2-тапсырмаларды пайдаланың ыз.

Ө ткен материалмен танысу мұ ғ алімнің ө з қ алауынша ө ткізіледі.

№6 есепті шығ арғ анда кө рнекі қ ұ ралдар пайдалану қ ажет. а) жә не ә) есептерінің тапсырмаларын салыстырғ ан кезде, балалардың назарын бірінші жағ дайда ЖАҚ ЫНДАУ жылдамдығ ы туралы, екіншісінде - Қ АШЫҚ ТАУ жылдамдығ ы туралы айтып отырғ анымызғ а аудару керек. Бұ л тапсырманы шығ армашылық дең гейде орындау ү шін балаларғ а есепке қ атысты сандық мә ліметтерді ө з бетінше таң дауды ұ сынамыз. Мысалы, 1-нұ сқ а - алыстау жылдамдығ ы шығ атындай етіп, 2-шісі -жақ ындау жылдамдығ ын алу ү шін. Алынғ ан есептердің шешуін табу міндетті емес, балалар мұ ндай есеп тү рлерімен жұ мыс істеу принципін ұ ғ ынуы тиіс.

№7 шығ армашылық тапсырма белгілі бір қ иындық тар туғ ызуы мү мкін. Оны графикалық тұ рғ ыдан иллюстрациялауғ а болады.

Алдымен картиналардың периметрін есептейміз:

(30 + 40) • 2 = 140 (см). 140 • 3 = 420 (ө йткені 3 картинағ а жақ тау дайындау керек). 2 жің ішке тақ тайша қ ажет, ендеше 2-ге бө леміз. 420: 2 = 210. 210 - 20 = 190, 210 + 20 = 230. (Дегенмен жің ішке тақ тайша кө п болса, ұ ста 210 сантиметрлік 2 жің ішке тақ тай алса да болар еді). 30 сантиметрлік 8 жің ішке тақ тайша мен 40 сантиметрлік 8 жің ішке тақ тайша қ ажет.

135-сабақ. Микрокалькулятордың кө мегімен есептеу

Сабақ тың мақ саты: арифметикалық амалдарды калькулятордың кө мегімен орындау тә сілдерімен таныстыру.

Жаң а материалмен танысу.

Қ азіргі балалар мектепте бұ л материалды ө тпей тұ рып-ақ шынайы калькулятормен де, виртуалды калькулятормен де танысып алады. Осығ ан орай, бұ л сабақ та адамның тез есептеуіне кө мектесетін (ежелгі заманнан бү гінгі кү ндерге дейін) қ ұ ралдар туралы материал дайындауды балалардың ө здеріне тапсырамыз. Мұ ғ алімнің міндеті - берілген материалды тиянақ тау жә не балалардың калькуляторды сабақ та жә не ү йде қ алай қ олданатынын нақ тылау.

Бастапқ ы бекіту оқ улық тың №1, 2 материалы негізінде ө ткізіледі.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

№9 есепті барлық оқ ушылар жақ сы орындауы ү шін мұ ғ алім мынадай кө мек кө рсетеді: есептің шешуін іздеу ү шін қ ай мысалдың дұ рыс шешілгенін, ал қ айсысының қ ате шешілгенін анық тап алу қ ажет, сонда пернелердің қ айсысының дұ рыс жұ мыс істемейтіні белгілі болады. Шешуі: бастапқ ы екі мысал дұ рыс болғ андық тан, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 8 жә не 9 тетіктер дұ рыс жұ мыс істейді. Енді қ алғ ан 6 жә не 7-тетікті тексереміз: 7 • 86 = 602, яғ ни, 6 жә не 7-ші тетіктердің орны ауысып кеткен. 6-шы тетікке 7 деп, ал 7-ші тетікке 6 деи қ ате жазылғ ан.

136-сабақ. Бұ рыштар мен ү шбұ рыштар тү рлері

Сабақ тың мақ саты: балалардың бұ рыштық тү рлері туралы білімін нақ тылап, оларды ү шбұ рыш тү рлерімен таныстыру (бұ рыш тү рлері мен олардың қ абырғ аларына қ арай).

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру.

Оқ улық бойынша №1 тапсырмамен жұ мыс (немесе карточкаларда берілген тапсырмаларғ а ұ қ сас тапсырма). Балалар бұ рыштық сызғ ыштың кө мегімен немесе кө збен мө лшерлей отырып бұ рыштардың тү рлерін анық тайды. Қ ұ ралсыз ө лшеген жағ дайда мұ ғ алім оларғ а ө з жауабын қ алай тексеруге болатынын тү сіндіреді.

Жаң а материалмен танысу.

№2 тапсырма материалы бойынша (демонстрациялық кестені пайдаланғ ан дұ рыс) балалар ү шбұ рыштардың атауларымен танысады жә не фигураның неліктен бұ лай аталғ анын дә лелдейді. Ары қ арай кестенің қ атары, кестенің бағ андары, жеке бағ андары бойынша қ орытындылау жү ргізіледі. Ә р фигураның ортақ белгілері мен айырмашылық тарын табу.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

137-сабақ. Транспортир. Транспортирдің

кө мегімен бұ рыштарды ө лшеу жә не сызу

Сабақ тың мақ саты: балаларғ а транспортирді пайдалануды ү йрету.

Тірек білімін, білік дағ дыларын жетілдіру.

Білімді бекіту ү шін балаларғ а проблемалық тапсырма беріледі. Балалар кесіндіні ә рқ ашан кө збен салыстыруғ а болмайтынын, оларды дә лме-дә л салыстыру ү шін арнайы қ ұ рал - сызғ ыш қ ажеттігін тү сінуі тиіс. Бұ рыштарды ө лшеу ү шін де белгілі бір қ ұ рал қ ажет.

Жаң а материалмен танысу.

Мұ ғ алім балаларды транспортирмен жә не оның тү рлерімен таныстырады. Бұ рыштардың градуспен ө лшенетінін айтады. Содан соң балалар бұ рышты ө лшеу мен салуды тә жірибе жү зінде орындайды.

№2 тапсырма бастапқ ы бекітуге берілген.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

№8 тапсырма. Сыныпта 35 оқ ушы бар, олардың ә рқ айсысы музыкамен, бимен, жү зумен айналысады. 24 оқ ушы бимен, 18-і -жү зумен, 12-сі - музыкамен айналысады.

Сонымен қ атар 10 оқ ушы бимен де, жү зумен де, 8 оқ ушы - бимен де, музыкамен де, ал 5 оқ ушы жү зумен де, музыкамен де айналысады. Осы ү ш ү йірмеге бұ л сыныптың неше оқ ушысы қ атысады?

138-сабақ. Ө ткенді пысық тау

Сабақ тың мақ саты: ө ткен материалды бекітіп, оның қ аншалық ты игерілгенін тексеру.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша жү ргізеді.

Ө ткен материалды игеру дең гейін тексеру ү шін бақ ылау жә не тексеру жұ мыстарына арналғ ан дә птерге ө зіндік жұ мыс орындалады.

№8 тапсырманы орындау ү шін мынадай алгоритмді пайдалануғ а болады. Қ арбыздарды А, Б, В деп белгілеп алың ыз.

Салмағ ы ә ртү рлі 3 қ арбыз сатып алынды. Таразының екі табағ ының кө мегімен қ арбыздарды кір тасынсыз қ алай ө лшейміз (3 қ арбыздың қ айсысының ауыр екенін анық тау ү шін 3-ақ рет ө лшейміз).

1) А жә не Б қ арбыздарын салыстырамыз. Массасы ү лкен қ арбызды шетке шығ арып қ оямыз.

2) Қ алғ ан қ арбызды В қ арбызымен салыстырамыз. Егер В жең іл болса, онда қ арбыздарды талап етіліп отырғ ан тә ртіп бойынша орналастыра аламыз.

3) Егер В ауырлау болса, оны шетке шығ арылғ ан қ арбызбен салыстыру қ ажет. Содан соң ғ ана қ арбыздарды талап етілген тә ртіп бойынша орналастыра аламыз.

139, 140-сабақ тар. Арифметикалық амалдардың қ асиеттері

Сабақ тың мақ саты: арифметикалық амалдардың қ асиеттерін есептеу барысында пайдалана алу қ абілетін нығ айту.

Сабақ тың барысы

Ө рнектер қ ұ р. Жазбаша есепте.

Тірек білімін, білігі мен дағ дысын бекіту.

Ауызша есептеуге есептеу барысында амалдар касиетін пайдалануғ а арналғ ан жаттығ улар қ осылады. Тапсырманы орындағ ан кезде окушылар амалдардың қ андай қ асиеттерін пайдаланғ анын жә не оны неліктен қ олданғ анын тү сіндіріп бергені маң ызды.

50• 48• 2 (50 + 15): 5 120 + 45 + 180 + 55

45 + 150 + 155 (40 + 48): 8 985 - (85+100)

23 • 150• 2 (45 + 15): 5 (125 + 425) • 2

Оқ улық материалымен жұ мыс.

Ө ткен сабақ ты бекітіп, балалардың білімдерін белсендіру ө з мақ сатына жеткен болса, №1 тапсырманы ө з бетінше орындауғ а беруге болады. Кейін оның қ алай орындалғ аны міндетті тү рде тексеріледі.

Есептеу барысында амалдардың қ асиеттерін пайдалану сабағ ын пысық тауғ а: №2 (139-сабақ), №3 (140-сабақ) есептер беріліп отыр. Бұ л есептер ә ртү рлі тә сілмен шығ арылады. Уақ ытты ү немдеу мақ сатында есептердің шешуін ө рнек тү рінде жазумен ғ ана шектелуге болады. Есептің шешуін тапқ аннан кейін шешудің екі тә сілі салыстырылып, оның қ айсысының тиімді тә сіл екендігі жә не неліктен олай екендігі анық талады.

№8, 139-сабақ. Сызбада неше ү шбұ рыш бар? Жауабы: 35 ү шбұ рыш бар.

№8, 140-сабақ. Бірдей 5 алманы сегіз балағ а тең дей етіп бө ліп бер. Бұ ғ ан бө ліктерге бө лудің ең аз санын қ олдану керек.

Жауабы. 4 алманы ортасынан бө ліп, 1 алманы 8 бө лікке бө леміз.