Тақырып. Еркін және еріксіз денелер. Байланыстар және байланыстар реакциясы.

Егер дене басқ а денелермен байланыста болса еріксіз дене, ал егер байланыста болмаса еркін дене деп аталады.

Дененің орын ауыстыруын шектейтін шаманы механикада байланыстар деп атайды.

Осы байланыс тарапынан қ арсы ә сер ететін кү ш реакция кү ші деп аталады. Реакция кү шін қ арсы ә сер кү ші деп тү сіну керек.

Сонымен, байланыс реакциясы байланысты ойша алып тастағ ан кездегі мү мкін болатын дене қ озғ алысының бағ ытына қ арама-қ арсы бағ ытталғ ан.

Реакция кү штерін кейде пассив кү штер деп атайды. Денеге байланыс реакциясынан басқ а да кү штер ә сер етуі мү мкін, ондай кү штер белсенді кү штер немесе берілген кү штер деп аталады.

Байланыстар аксиомасы (байланыстан босату принципі)

Кез-келген еріксіз денені ойша байланыстардан босатып жә не осы байланыстар ә серін сә йкес реакция кү штерімен алмастырсақ онда еріксіз денені еркін дене деп қ арастыруғ а болады.

Денелердің тепе-тең дігін есептеген кезде байланыс реакцияларының бағ ытын дұ рыс кө рсету қ ажет. Статика есептерін шешу кезінде жиі кездесетін байланыстарды мынадай тү рлерге бө луге болады:

1. Денелердің ө зара тү йісуі. Ү йкелісін ескермеуге болатын бетті жылтыр бет дейміз. Жылтыр беттің байланыс реакциясы жанасушы беттерге ортақ нормаль бойымен бағ ытталады.

Егер жанасатын беттердің біреуі екіншісіне нү кте немесе қ абырғ а арқ ылы тірелсе. Онда байланыс реакциясы жанасу нү ктесінен екінші дене бетінен жү ргізілген нормаль бойымен бағ ытталады.

4.1-сурет. Жылтыр беттің реакция кү ші.

2. Керілгіш байланыстар (жіп, арқ ан, шынжыр т.б)

Созылмайтын керілгіш жіп, арқ ан тү рінде берілген байланыстар дененің бір бағ ыттағ ы (созылу керілу бағ ыты) қ озғ алысын шектейді де, реакциясы сол байланыстың бойымен бағ ытталады.

4.2-сурет. Керілгіш байланыс.