Элементтердің периодтық системасы – табиғи система.

Қ азіргі бейорганикалық химияның орасан зор нақ ты материалдарын жү йелі, мақ сатты жә не саналы тү рде зерттеу жетекші принципсіз мү мкін емес. Ол рольді Периодтық заң жә не оның графиктік кө рінісі элементтердің Периодтық системасы атқ арады. Периодтылық қ ұ былысы ның физикалық мә ні атомдардың электрондық қ ұ рылысының ерекшелігінде.

Атомдардың электрондық қ ұ рылысы туралы қ азіргі квантты-механикалық ұ ғ ым негізінде Периодтық системаның қ ұ рылымын нақ тылы талдауғ а мү мкіндік туды. Сонда элементтер қ асиеттерінің ө згерісіндегі жалпы заң дылық тар (олардың топтар жә не топшалар бойынша орналасуы) ғ ана емес, олардан терең ірек ұ ғ ымдар – екіншілей жә не іштей периодтық, кө лденең жә не қ иғ аш ұ қ састық тар айқ ындалады. Топтағ ы элементтер қ асиеттерінің біркелкі емес ө згеру сипатын тү сіндіретін негізгі тү сініктердің бірі – кайносимметриялы орбитальдар жә не кайносимметриялы элементтер туралы ұ ғ ым болып табылады. Химиялық элементтердің Периодтық системасы – табиғ и система. Элементтердің химиялық қ асиеттері – элемент атомының электрондық қ ұ рылысының функциясы. Егер элементтердің электрондық қ ұ рылысын жә не химиялық қ асиеттерін салыстырсақ, бұ л мә селеде мынадай ұ қ састық немесе аналогияны байқ ауғ а болады:

1) топтық;

2) типтік аналогия;

3) типтік элементтер;

4) толық жә не толық емес аналогтар;

5) қ абаттық;

6) контракциялық немесе шринк-аналогия;

7) кө лденең;

8) қ иғ аш аналогия.

Элементтердің жалпы сипаттамасы олардың электрондық қ абатының шекті сиымдылығ ымен байланысты. Электрондық қ абаттары толтырылуының периодтық сипаты элементтер жә не олардың қ осылыстарының химиялық қ асиеттерінің периодтық ө згеруіне ә келеді. Периодты ө згеретін қ асиеттері:

1) орбитальдық радиус;

2) электрон тартқ ыштық;

3) иондану потенциалы;

4) максималь тотығ у дә режесі;

5) металдық жә не бейметалдық қ асиеттері;

6) қ ышқ ыл-негіздік қ асиеттері;,

7) тотық тырғ ыш-тотық сыздандырғ ыштық қ асиеттері;

8) салыстырмалы электртерістік (СЭТ).

Элемент атомдарындағ ы электрондарды ү лкен 2 топқ а бө луге болады:

1) дор – электрондар (гректің «қ алтқ ы» деген сө зінен), бұ лар жә не электрондар;

2) бент – электрондар (гректің «терең дік» деген сө зінен), бұ ғ ан жә не электрондар жатады.

дор - периодтық системаның негізгі топшаларын тү зетін элементтерге жатады:

, - сілтілік, сілтілік-жер металдары,

- қ алғ ан негізгі топша элементтері.