Тән қосылыстары.

Кремний оттекті қ осылыстарында +2, +4 тотығ у дә режелерін кө рсетеді. Ол оттекпен екі тү рлі оксидтер жә не тү зеді. Кремний (ІІ) оксиді табиғ атта кездеспейді, оны кремнеземді тотық сыздандырып (1350 – 1500⁰С) алады:

Кремнийдің аса маң ызды жә не тұ рақ ты оксидіне (кремний диоксиді) жатады, оны кремнийді жағ у арқ ылы алуғ а болады:

Ол ү ш тү рлі кристалды модификация тү зеді: кварц, тридимит жә не кристобалит. Бертінде жаң а модификациялары – стишовит жә не коусит алынды.

модификацияларының химиялық активтігі кварцтан кристобалитке жә не ә сіресе кремний қ ышқ ылының гельдерін сусыздандырып алғ ан кремнеземге қ арай артады. Фтор, газ тә різдес жә не балқ ытқ ыш қ ышқ ыл қ ызу ә рекеттеседі:

суда іс жү зінде ерімейді. Оғ ан қ ышқ ылдар жә не патша арағ ы ә сер етпейді. Сілті ерітінділерінде, ә сіресе қ ыздырғ анда, оң ай ериді:

Ә детте силикаттарды алу реакциясын ерітіндіде емес, -ні сілтілермен, карбонаттармен жә не металл оксидтерімен қ ыздыру (балқ ытып) жолымен алады:

Осы реакциялардың барлығ ы кремний диоксидінің қ ышқ ылдық табиғ атын дә лелдейді. Кварц шынының химиялық қ асиеттері іс жү зінде кристалды сияқ ты.

суда ерімейтіндіктен, кремний қ ышқ ылын жанама жолмен алады:

Тү зілген кремний қ ышқ ылы ерітіндіден қ оймалжындалғ ан, дірілдеген тұ нба тү рінде (гель) бө лінеді немесе ерітіндіде коллоидты кү йде (золь) қ алады. Оның қ ұ рамы формуласына сә йкес келеді, жә не мә ндері жағ дайларғ а байланысты ө згереді.

=1 жә не =1 болғ анда, кремний қ ышқ ылы метакремний қ ышқ ылы деп аталады, =2 болғ анда, ортокремний қ ышқ ылы болғ андағ ы қ ышқ ылдар поликремний қ ышқ ылдары деп аталады. Бос кү йінде бұ л қ ышқ ылдар бө лінген жоқ. Олардың қ ұ рамы тұ здар – силикаттар арқ ылы анық талады. Барлық кремний қ ышқ ылдары ө те ә лсіз. Мысалы, -тің -ғ а тең. Сондық тан суда еритін силикаттар кү шті гидролизденеді:

Бірен – сарандап сусызданғ ан қ оймалжын кремний қ ышқ ылы ақ, ө те кеуекті (ұ сақ саң лаулы) массағ а – силикагельге айналады. Оның кү шті адсорбциялағ ыш қ абілеті бар жә не суды, майды, эфирді жә не т.б. сің іргіш.

Кремнийдің сутекті қ осылыстары – кремний сутектері немесе силандар – активті металдар силицидтеріне қ ышқ ылмен ә сер етіп алынады.

Мысалы:

Осындай реакциялар нә тижесінде моносиланмен () бірге полисилан дар бө лінеді. Бұ л полисиландар , , т.с. кө мірсутектері сияқ ты гомологтық қ атар тү зеді, бірақ тұ рақ сыздау келеді.

Силандар ауада тұ танып кетеді, сумен оң ай ә рекеттеседі: