Сурет – Төрт зондты әдіспен қашық беттік кедергін анықтау сұлбасы

Шеткі зондқ а I14 токі қ ұ рылатын Е1 ток кө зі есебінен кернеу жақ ындатылады. Ток қ абық шағ а бір контакт арқ ылы кіреді, қ абық ша бойынша таралсып жә не басқ а контакт арқ ылы шығ ады. Орташа зондтардың нү ктелермен тү йісу арасындағ ы қ абық ша бойынша ток ө ту есебінен, ө лшенуге болатын U23кернеуінің тү суі байқ алады. U23 ө лшеп, I14 жә не ү лгінің ө лшемін (қ абық шасын) біле, қ ашық кедергінің шамасын анық тауғ а болады.

, (2)

мұ ндағ ы f –S зонд арасындағ ы қ ашық тық ты жә не қ абық ша ү лгісінің ө лшемінің қ атынасын ескеретін тү зету функциясы.

Зонд арасындағ ы кернеуді ө лшеу жоғ ары омды потенциометрді пайдалана тә ркілеу ә дісімен жү ргізіледі. Тә ркілеу ә дісінің маң ызы, чтo белгісіз кернеу кө зімен қ арама қ арсы U23 кө зге калибрлі реттеу кернеуін қ осады Ux – пoтенциoметр. Тұ йық контурғ а гaльвaнoметр қ осылғ ан. Егер Ux ≠ U23, гaльвaнoметр жү йесінен ток ө теді. Егерде Ux, Uх = U23 болатындай орналастырса, гaльвaнoметр байланысында ток болмайды, Осы белгілімен белгісіз кернеуді тә ркілеу деп аталады. Тә ркілеу ә дісінің маң ызды еркешелігі болып, ө лшеу кезінже, Uх = U23, 2 жә не 3 зондтардың байланыстында ток тоқ тамайды, сол ү шін, 1 жә не 4 зонтарынан ө тетін ток бұ зылмайды. Сондай –ақ Uх = U23 орташа зондар байланысында ток жоқ, қ абық шаағ ы 2 жә не 3 зондтарыныі жанасу нү ктесіндегі (кедергі шамасы) контактілер сапасын ескермесе болады. Кө лемді кедергі келесі формула бойынша анық талады: мұ ндағ ы d – пластина қ алың дығ ы. Пластина ө ткізгіштігі:

, (3)

мұ ндағ ы d – пластина қ алың дығ ы.

Плacтиналар ө ткізгіштігі:

, (4)

ол:

, (5)

мұ ндағ ы q – электрон заряды,

n, p – заряд тасымалдаушылар концентрациясы,

– электрондардың қ озғ алғ ыштығ ы,

– саң ылаулар қ озғ алғ ыштығ ы.

n-типті пластина ү шін ө ткізгіштік:

, (6)

p- типті пластина ү шін ө ткізгіштік:

. (7)

Формулаларды біріктіре, сә йкесінше саң ылаулы жә не электронды тү рдегі ө ткізгішті жартылай ө ткізгіштегі негізгі заряд тасымалдаушылардың концентрациясын анық тау ү шін есептеу формуласын аламыз:

, (8)

. (9)