Жобалау және геодезиялық іздестіру жұмыстарының қоршаған ортаға әсерін бағалау

Қ азақ стан Республикасы табиғ ат байлық тары халық тың ө мірі мен қ ызметінің, олардың тұ рақ ты ә леуметтік-экономикалық дамуы мен ә л-ауқ атын

арттырудың табиғ и негізі болып табылады.

Бұ л қ азіргі жә не болашақ ұ рпақ тың мү дделері ү шін қ оршағ ан ортаны қ орғ аудың қ ұ қ ық тық, экономикалық жә не ә леуметтік негіздерін белгілейді, жә не экологиялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуге, шаруашылық жә не ө зге де қ ызметтің табиғ и-экологиялық жү йелерге зиянды ә серін болғ ызбауғ а, биологиялық алуан тү рлілікті сақ тау мен табиғ атты ұ қ ыпты пайдалануды ұ йымдастыруғ а бағ ытталғ ан.

«Қ оршағ ан ортағ а ә серін бағ алау» - бұ л қ оршағ ан табиғ ат ортасында жобаланғ ан қ ызметті жә не оның халық қ а тигізетін ә серін жү зеге асыру кезіндегі мү мкін болатын ө згерістерді анық тау бө лімі болып табылады. Жобадағ а обьект орналасқ ан аймақ таудың баурайында орналасқ андық тан қ оршағ ан ортағ а зияны шамалы.

Ауағ а ә серін бағ алау. Ө ндірістік кә сіпорындардың қ оршағ ан ортағ а ә сер етіп ластауын мынадай негізгі тү рлерге белуге болады: шикізат, материалдар, қ ұ рал-жабдық тар, отын, электр энергиясы, су, қ алдық тар. Атмосферағ а таралатындар: газ, бу, ауа тозаң ы, энертетикалық: шу, инфрадыбыс, ультрадыбыс, діріл, электромагнитті ө pic, жарық, ультракү лгін жә не лазерлі сә улелендірулер жә не т.б. Ауаны ластайтын компоненттердің химиялық қ ұ рамы отын-энергетика ресурстарының жә не ө ндірісте қ олданылатын шикізаттың тү ріне, оларды ө ң дейтін технологияғ а байланысты болады. Атмосферағ а бө лінетін 52 Гт ә лемдік антропогендік шығ арындының 90%-ын кө мір қ ышқ ыл газы мен су буы қ ұ райды.Жобаланғ ан объектілерді орналастыру аймағ ы атмосфераның жоғ ары ластану потенциалы бар № 1-аймақ қ а жатады, яғ ни атмосферадағ ы зиянды заттарды тарату ү шін климаттық жағ дай қ олайсыз болып табылады.

Қ ұ рылыс аймағ ында транспорт қ ұ ралдарынан ү ш трактор - MUSTANG маркалы, ЭО-4112A, ДЗ-171, қ олданылады. Олар дизель жанармайын қ олданатындық тан ауаны ластайтын газдар бө лінеді. Олар: азот оксиді – 0.041380 қ алдық т/жыл, кө міртегі (Сажа) - 0.007 қ алдық т/жыл, кө міртегі оксиді – 0.06986 қ алдық т/жыл.

Жер жұ мыстары кезінде қ ұ рылысқ а қ ажетті материалдарды тасымалдау, тү сіру жұ мыстары орындалады. Нә тижесінде ә ртү рлі бейорганикалық шаң пайда болады, оның ауағ а шығ арылатын кө лемі – 0.56 қ алдық т/жыл.

Ағ аш жә не металл ө ң деу шеберханаларында механикалық ө ң деу кезінде фрезерлі, бұ рғ ылау жә не т.б. станоктардан қ алдық тар шығ арылады. Мысалы, кескіш станоктан – 0.0018 қ алдық т/жыл, бұ рғ ылау станогынан – 0.0002 қ алдық т/жыл, фрезерлі станоктан – 0.0005 қ алдық т/жыл, ағ аш кесу қ ұ рылғ ысынан – 0.0009 қ алдық т/жыл.

Жербеті жә не жерасты суларына ә серін бағ алау. Су қ ұ рылыс аумағ ы ү шін ең маң ызды факторлардың бірі болып табылады. Су қ ұ бырларының дұ рыс тартылуы қ ұ рылыста мә селелердің туындауына жол бермейді.

Судың физикалық, химиялық жә не биологиялық қ асиеттерінің ө згеруі нә тижесінде қ олайсыз жағ дайлардың жә не балық қ орының азаюына, оның табиғ и тү рде тазару қ абілетінің тө мендеуіне, гидрологиялық жә не гидрогеологиялық режимінің бұ зылуына ә келуі мү мкін.

Осы мақ сатта ғ имараттан тұ рмыстық ағ ыс сулары «Водоканал»-мен келісімшарт бойынша канализация жү йесіне тө гіледі, сондық тан жерасты жә не жербеті суларына ә сері туындамайды.

Кешеннің алып отырғ ан аумағ ында жерасты сулары біршама дамығ ан. Жер асты суының қ оры – жер асты суларының кө п жылдар бойы шаруашылық мақ саттарғ а пайдалануғ а болатын, ү здіксіз жиналып, толығ ып отыратын мө лшері. Жер асты суын қ орғ ау –қ ұ рылысты жобалап салудан қ олғ а алынғ ан.

Жылумен қ амдау, сумен қ амдау жә не суды бұ ру – орталық жү йеден қ арастырылғ ан.

Топырақ қ а ә серін бағ алау. Атмосфера немесе жербеті суларымен салыстыруда топырақ аз қ озғ алмалы орта, онда ластаушы заттардың орын ауыстыруы анағ ұ рлым аз жү реді.

Объект топырағ ы сазбалшық ты болып келедi. Мұ ндайда топырақ ты ластау аз шамада болады. Бірақ, топырақ ә ртү рлі қ атты тұ рмыстық қ алдық тармен, қ ұ рылыс қ оқ ысымен ластануы мү мкін. Топырақ қ ұ нарлылығ ын сақ тау мен қ орғ аудың негізгі шараларының бірі – рекультивация. Мұ ның астарынан жердің бұ зылғ ан қ ұ нарлы қ абатын қ алпына келтіруге бағ ытталғ ан жұ мыстар кешенін тү сінеміз.

Аумақ ты қ алпына келтіру келесі бағ ыттарда қ олданылады:

Кө галдандыру аймақ тары–ағ аштар отырғ ызу, гү лзарлар бө лу, кө галдар салу, учаске маң айындағ ы бұ талардан қ оршайтын жолақ тар орналастыру.

Оң тайлы антропогендік ландшафттарды қ ұ ру-табиғ атты қ орғ аудағ ы кешендік мә селелерді шешудің негізгі есебінің бірі.

Пайдағ а асыру ә дісі – қ атты-тұ рмыстық қ алдық тар полигоны. Сақ тау ә дісі-металл контейнерлерде уақ ытша сақ тау.

Қ алдық тардың қ оршағ ан ортағ а жағ ымсыз ә серін тө мендету мақ сатында қ оқ сық тарды жинау, сақ тау жә не қ ала сыртындағ ы қ олданыс аймағ ына апару, жеткізу қ ызметін дұ рыс орындау керек.

Ө сімдіктерге ә серін бағ алау. Қ арастырылғ ан учаскедегі ө сімдік ә лемі ағ аш жә не бұ талы ө сімдіктермен қ амтылғ ан.

Ө ндірістік қ ажеттілікке байланысты 30 ағ аш жә не 442 бұ талы ө сімдіктерді тамырымен жұ лу қ арастырылғ ан. Отырғ ызуғ а алынғ ан ағ аштар мен бұ талы ө сімдіктер осы климаттық жағ дайғ а тө зімді жә не кө ркемдік сипатқ а сә йкес таң далғ ан.

Жобада қ арастырылғ ан учаскені кө галдандыру жә не кө ркейту шаң -тозаң ды азайтады, жә не жергілікті шаң шығ ару кө зін жояды. Ғ имаратты жә не аймақ ты шаң -тозаң нан қ орғ ау қ ұ рылысты кө лемді-жоспарлық ұ йымдастырумен жә не кө галдандыру жү йесімен қ амтамасыз етіледі.

Жануарлар ә леміне ә серін бағ алау. Бұ л обьекті қ ала аумағ ында болғ андық тан жануар ә леміне ә сері ө те аз. Жануарлар ә леміне ә серінің негізгі факторы – жануарды тіршілік ортасынан ығ ыстыру болып табылады. Жануарды ығ ыстыруғ а қ ұ рылыс жә не автокө лік жолы ү шін жер учаскесін пайдалану негіз болады, осының нә тижесінде аз бө лігі қ ысқ арады. Кө біне, қ озғ алыстың аз радиусындағ ы жануарлар жапа шегеді (омыртқ асыздар, жорғ алауыштар, ұ сақ сү тқ оректілер).

Қ ұ стар тынышсыздық факторы ә серінен ығ ыстырылғ ан.

Бұ л факторлар жердегі жануарларғ а олардың аздығ ынан аз шамада ә сер етеді. Сонымен қ атар, жергілікті жердегі жануар жаң а жағ дайғ а оң ай қ алыптасып кете алады.

Шудың ә серін бағ алау. Обьектіде тасымалдау, кө теру, тү сіру кезінде шудың негізгі кө зі болып автотранспорт пен жұ мыс істеп тұ рғ ан техникалық қ озғ алтқ ыштар табылады.

Кө теру-тү сіру жұ мыстары кезінде қ олданылғ ан механизм, техника мен автокө ліктер сериялы тү рде жасалады жә не жұ мыс кезіндегі шу мен діріл дең гейі шектік нормағ а сә йкес болады. Пайдалану процесінде қ ұ рылғ ы техниканың бақ ылау мен жө ндеуден уақ тылы ө тіп отыруы керек. Шу мен діріл дең гейі нормадан артық кө терілуін болдырмай, бақ ылап отыру қ ажет.

Ө ндірістік ортаны қ орғ ау бойынша шаралар ауа арқ ылы немесе байланысу жолымен таралатын дыбыстық жә не ультрадыбыстық тербелу ә серін шектеуге бағ ытталғ ан болуы керек. Сондық тан, қ ұ ралдың, қ ұ рылғ ының қ уаттылығ ын таң дауғ а ү лкен мә н берген жө н. Ең тиімді болып қ ұ рылғ ының дыбыс ырғ ағ ы табылады. Қ арастырылғ ан объект қ ызметі авариялық жағ дайдың туындауына байланысты емес.[20]

Жобада қ арастырылғ ан учаскені кө галдандыру жә не кө ркейту шаң -тозаң ды азайтады, жә не жергілікті шаң шығ ару кө зін жояды. Ғ имаратты жә не аймақ ты шаң -тозаң нан қ орғ ау қ ұ рылысты кө лемді-жоспарлық ұ йымдастырумен жә не кө галдандыру жү йесімен қ амтамасыз етіледі.

Қ орытынды

Қ орыта келсек, «Жобалау жә не геодезиялық іздестіру жұ мыстары кезіндегі ең бекті жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау» бө лімінде жобалау, іздестіру жә не қ ұ рылыс кезінде жү ргізілетін жұ мыстарда ең бекті қ орғ ау мә селелері, ең бек қ ауіпсіздігі ережелері анық талғ ан жә не қ ұ рылыстың қ оршағ ан ортағ а ә серін бағ алау орындалды.

Бұ л кешенде жұ мыс істеу кезіндегі барлық қ ауіпсіздік шаралары нормағ а сә йкес жасалынғ ан. Жұ мысшылар ү шін де, тұ рғ ындар ү шін де бұ л тұ рғ ын ү й кешені қ ауіпсіз болып табылады.

5 Топографиялық -геодезиялық жұ мыстарды экономикалық негіздеу, ұ йымдастыру жә не қ ұ рылыс технологиясы