Техногендік әсерлер және олардың экологиялық регламентациясы

ТАБИҒ И ОРТАНЫ Қ ОРҒ АУДЫ БАСҚ АРУ

Қ азіргі экологиялық қ иындық тар кө ктен тү скен жоқ, адамдардың ө з қ олдарынан жасалғ ан, келешекті ойламай, бү гінгі кү ннің ә уресінің нә тижесі. Ә р мемлекеттің экологиялық жағ дайы сол мемлекеттің басқ ару орындарымен жә не олардың жү ргізіп отырғ ан саясатымен тығ ыз байланысты болады. Басқ а мемлекеттер сияқ ты Қ азақ стан Республикасында да қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, табиғ ат байлық тарын пайдалану, азаматтарғ а экологиялық білім мен тә рбие беру мә селелерін мемлекет тарапынан басқ аратын, іске асыратын, бақ ылау жасайтын, жауапқ а тартатын мемлекеттік органдар бар. Олар Қ азақ стан Республикасы жоғ арғ ы Кең есі, Министрлер кабинеті, Министрліктер мен мемлекеттік комитеттер жә не жергілікті ә кімдер. Қ азақ стан Республикасының Ата заң ында конституциясында жерге, жер қ ойнауы байлық тарына, ормандарғ а, суларғ а, ө сімдіктер мен жануарлар дү ниесіне табиғ аттың басқ а да байлақ тарына иелік ету хұ қ ығ ы Қ азақ стан Республикасы жоғ арғ ы Кең есіне берілген. Оғ ан мемлекеттік экологиялық саясатты білгілеп, табиғ и ортаны, биосфераның жеке бө лшектерін қ орғ ау туралы заң дар шығ арып, қ оршағ ан ортаны сақ тау жә не пайдалану жө нінде халық аралық қ арым-қ атынас жасап, табиғ ат қ орғ ау заң дарының орындалуын бақ ылау жү ктелген. Қ азақ стан Республикасында қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мә селелерін басқ аратын саны кө п, қ ұ рамы кү рделі мемлекеттік орындар жұ мыс істейді. Олардан басқ а қ оршағ ан ортаны қ орғ ауғ а қ оғ амдық ұ йымдармен азаматтар бірлестіктеріде қ атысады. «Жасыл» жә не «кө гілдір» табиғ ат қ орғ ау ұ йымдары, «табиғ ат достары» мен «гринпис» қ озғ алысы мү шелері бү гін ү лкен кү шке айналып, олардың талаптары мен ұ сыныстарына тү рлі дә режедегі мемлекеттік шенеұ ніктер қ ұ лақ асуғ а мә жбү р болды.

Техногендік ә серлер жә не олардың экологиялық регламентациясы

Қ оршағ ан ортаның сапасын бағ алайтын нормативтер Қ оршағ ан орта сапасына қ арай тазағ а немесе комфортты (адамдардың дені саулығ ына қ арай)жә не зиянды (адам денсаулығ ы нашарлағ ан) ортағ а бө лінеді. Егер де адамдар ортамен байланысқ анда олардың денсаулық жағ дайлары қ айтымсыз ө згеріске ұ шыраса, мұ ндай ортаны экстремалды деп атайды. Осығ ан орай біздің еліміздің тұ рғ ындарының денсаулығ ын сақ тау ү шін қ оршағ ан ортаның сапасын барлық уақ ытта бақ ылауда ұ стау қ ажет. Ол ү шін қ оршағ ан ортаның сапасын бағ алау мақ сатында қ оршағ ан орта сапаының стандарттары жасалғ ан.

Стандарт экологиялық жә не ө ндірістік – шаруашылық болып бө лінеді. Экологиялық стандарт қ оршағ ан ортағ а шекті рауалы ә сер нормаларын белгілейді. Егер де осы экологиялық регламенттер негізінде есептелген жә не қ ұ қ ұ қ тық статус алғ ан антропогендік жү ктеме шамасы белгіленген мө лшерден асатын болса, адам денсаулығ ына қ ауіп тө нуі, ал ө сімдіктер мен жануарлар ә леміне оларды қ ұ ртатын ә сер орын алуы мү мкін. Осы нормалар сақ талғ ан жағ дайда экожү йелердің тозуы болмайды, биологиялық ә ралуандылық пен халық тың экологиялық қ ауіпсіздігі сақ талынылады. Қ оршағ ан табиғ и орта сапасының барлық нормативтері ү ш тү рге (топтпрғ а) бө лінеді: санитарлық – гигиеналық, экологиялық (ө ндірістік- шаруашылық), қ осалқ ы. Ол мына суретте кө рсетілген.

Ол мына кестеде кө рсетілген.

Қ ОРШАҒ АН ТАБИҒ И ОРТАНЫҢ САПАЛЫҚ НОРМАТИВТЕРІ

Санитарлық – гигиеналық нормаларғ а - адамды қ оршағ ан ортаның санитарлық – гигиеналық жағ дайларының жә не сапасының кө рсеткіштері. Санитарлық - гигиеналық нормативтерге зиянды заттектердің (химиялық, биологиялық) шекті рауалы концентрациясы немесе шекті рауалы мө лшері, физикалық ә серлер, санитарлық қ орғ ау аймағ ы, радиациялық ә сердің шекті рауалы дең гейі жатады. Бұ ларды сақ тау адам ө міріне қ олайлы денсаулығ ына қ ауіпсіз жағ дайды қ амтамасыз етеді. Экологиялық нормативтер тобына – экологиялық регламенттер негізінде есептелген жә не қ ұ қ ұ қ тық статус алғ ан антропогендік жү ктеме шамалары жатады. Қ осалқ ы нормалар мен ережелердің негізгі мақ саты қ олданылатын терминдерді, ұ йымдастыру қ ұ рылымдарының жә не экологиялық қ атынасты заң тә ртібімен реттеу бірлігінде. Қ азақ стан Республикасының «Қ оршағ ан табиғ и ортаны қ орғ ау» заң ына сә йкес, осы нормативтер тобына зиянды заттектердің шекті рауалы концентрациялар (ШРК немесе ШРМ) нормативтерін, радиация, шу, діріл, магнит ө рістері ә серінің шекті рауалы дең гейлер (ШРД) нормативтерін, зиянды заттектердің тағ амдық ө німдердегі шекті рауалы қ алдық мө лшерлер (кө кө ністегі нитраттар, ауыз судағ ы тұ здар) нормативтерін жатқ ызуғ а болады.