Бірінші тарау: Жүзгіндер

Жү згіндер – бұ л дисперстік фазасы 10^-5см-ден ү лкен ө лшемді қ атты заттың бө лшектері, ал дисперстеуші ортасы – сұ йық тық болып келетін дисперстік жү йелер.

Жү згіндерді шартты тү рде бө лшек сияқ ты белгілейді: бө лімінде ортаның агрегаттық кү йі, ал алымында дисперстік фазаның агрегаттық кү йі кө рсетіледі: Қ /С. Жү згіндерге басқ а да анық тама беруге болады: жү згіндер - бұ лсұ йық тық тардағ ы ұ нтақ тар.

Екінші анық тама шындық қ а жақ ынырақ, ө йткені «суспензия» терминінің ө зі ескі латыншадан аударғ анда (suspensio) –«іліп қ ою, асып қ ою» деген мағ ынаны білдіреді.

Формальды тү рде жү згіндер лиокірнелерден (коллоидтық ерітінділерден) дисперстік фаза бө лшектерінің ө лшемдерімен ғ ана ерекшеленеді. Жү згіндердегі қ атты бө лшектердің ө лшемдері (10^-5 см ү лкен) лиокірнелердің (10^-7-10^-5 см) ө лшемдеріне қ арағ анда бірнеше реттелікте ү лкен болуы мү мкін. Бұ л сандық айырмашылық тар жү згіндердің маң ызды ерекшеліктерін, кө птеген жү згіндерде қ атты фазалардың бө лшектері броундық қ озғ алысына қ атыспайтынын кө рсетеді. Сондық тан жү згіндердің қ асиеттері коллоидтық ерітінділердің қ асиеттерінен ерекше болады; оларды дисперстік жү йелердің жеке бір тү рі ретінде қ арастырады.

Кейінірек жү згіндердің нақ ты қ асиеттерін қ арастырғ анда, коллоидтық химияның алдың ғ ы бө лімдерінде қ арастырғ андай, оларды коллоидтық ерітінділердегі ұ қ сас қ асиеттерімен салыстыру пайдалы.

1 .1. Жү згіндердің жіктелуі

Жү згіндер бірнеше белгілері бойынша бө лінеді.

1. Дисперстеуші ортаның табиғ аты бойынша: органикалық жү згіндер (дисперстеуші ортасы – органикалық сұ йық тық) жә не сулы жү згіндер (дисперстеуші ортасы су болады).

2. Дисперстік фаза бө лшектерінің ө лшемдері бойынша: дө рекі жү згіндер (d> 10^-2 см); нә зік жү згіндер (-5*10^-5< d< 10^-2 см ), лайлар (1*10^-5< d< 5*10^-5 см).

3. Дисперстік фаза бө лшектерінің концентрациясы бойынша: сұ йылтылғ ан жү згіндер жә не концентрленген жү згіндер (қ ойыртпақ тар).

Сұ йылтылғ ан жү згіндерде бө лшектер сұ йық тық та оң ай қ озғ алады, бө лшектер арасындағ ы байланыс жоқ болады жә не ә рбір бө лшек кинетикалық тә уелсіз болады. Сұ йылтылғ ан жү згіндер – бұ л бос дисперстік қ ұ рылымсыз жү йелер.

Концентрленген жү згіндерде бө лшектер арасында белгілі бір қ ұ рылымның тү зілуіне ә келетін кү штер ә сер етеді. Ендеше, концентрленген жү згіндер – бұ л байланысқ ан дисперстік қ ұ рылымдалғ ан жү йелер.

Қ ұ рылым тү зілу басталатын концентрациялық интервалдың (аралық тың) нақ ты мә ндері ә ртү рлі жә не бірінші кезекте фазалардың табиғ атына, дисперстік фаза бө лшектерінің ө лшеміне, температурағ а, механикалық ә серлерге тә уелді болады. Бұ л мә селе концентрленген жү згіндер қ асиеттеріне арналғ ан бө лімінде толығ ырақ қ аралатын болады. Бұ л жерде тек сұ йылтылғ ан жү згіндердің механикалық қ асиеттері басты тү рде дисперстеуші ортаның қ асиеттерімен, ал байланысқ ан дисперстік жү йелердің механикалық қ асиеттері дисперстік фаза бө лшектерімен жә не бө лшектер арасындағ ы байланыстар санымен анық талатынын ғ ана айтқ анымыз жө н.