Батыс Түрік қағанаты.

Аумағ ы. Іле, Шу-Еділ, Кубань-Есіл, Ертіс –Тарым, Ә мудария.Ордасы –Суяб (Шу ө зені бойы), жазғ ы ордасы –Мың бұ лақ (Жамбыл облысы).

Халқ ы –он оқ бұ дун. Қ аратаудан Жоң ғ арияғ а дейінгі аралық ты қ оныстанғ ан. Тайпа екіге бө лінді: -дулу-5тайпа. –нушеби-5тайпа.

Қ оғ амдық қ ұ рылымы.

Қ ағ анатты тү ріктің ашина (кө кбө рілер) тайпасынан шық қ ан ақ сү йектер биледі. Қ ағ ан – ең жоғ арғ ы билеуші, ә скер басы.

8. Тү ргеш жә не Қ арлұ қ қ ағ андық тары.

Тү ргеш қ ағ анаты (704-756жж.)

Тү ргештер Шу, Іле ө зені аралығ ын қ оныстанғ ан.Алғ ашқ ы қ ағ аны-Ү шлік (704-706ж.). Аумағ ы – Шаш – Тұ рпан – Бесбалық аралығ ы. Астанасы –Суяб, жазғ ы ордасы Кү ң гіт (Іле ө зені бойында). Бү кіл жер 20 ә кімшілік аймақ қ а бө лінді. Ә р тү тікте 70мың ә скер болғ ан.

Қ ағ анат екі қ арсылас топқ а бө лінді.-сары тү ркештер. –қ ара тү ркештер. Сұ лу қ ағ ан астанасы Орда Тараз (Талас). Жыпыр қ ағ ан билеген 756 жылы қ ағ ан қ арлұ қ тардың тегеурініне тө теп бере алмай біржолата қ ұ лады.

Шаруашылығ ы. –кө шпелі мал шаруашылығ ы-жартылай кө шпелі – жартылай отырық шылық –сауда –қ олө нер – аң аулау

704-766жж – Тараз тү ркеш тең гелері соғ ылғ ан.

Қ арлұ қ қ ағ анаты (756-940жж.)

V ғ асыр –қ арлұ қ тар тирек тайпаларының қ ұ рамында болғ ан. Қ арлұ қ тардың бұ лақ руы Алтай тауын мекендеген. Билеушісі –елтебер. VІІІ ғ асырдың ортасы (746ж.)-қ арлұ қ тар ұ йғ ырлардың қ ысымымен Жетісуғ а кө шті. Қ арлұ қ тардың негізгі топтасқ ан жері: Алтай тауы –Балқ аш кө лі. Орталығ ы-Суяб қ аласы.840 жылы Ұ йғ ыр қ ағ анаты Енисей қ ырғ ыздарының соқ қ ысынан қ ұ лағ аннан кейін, Білге Кү л-Қ адырхан ө зін қ ағ ан деп жариялап, қ арлұ қ тар бостандығ ын мә лімдеді.

Шаруашылығ ы.

-жартылай кө шпелі, жартылай отырық шы мал шаруашылығ ы.

-отырық шы егін шаруашылығ ы.

Қ арлұ қ тар ислам дінін қ абылдауды бастағ ан.

9. Оғ ыздар: саяси тарихы, этникалық қ ұ рылымы, шаруашылығ ы жә не тұ рмысы, ә леуметтік қ ұ рылысы.

Оғ ыз мемлекеті(ІХ ғ.соң ы-ХІғ.басы)

Оғ ыз тайпаның ө зегі Жетісуда қ алыптасты.

Қ ұ рылу тарихы.

-ерте орта ғ асырларда Орталық жә не Орта Азияда ө мір сү рген. –VIIғ. Батыс Жетісуды мекендеп, Тү рік қ ағ анатының қ ұ рамында болды. – қ арлұ қ тардың қ ысымынан Сыр бойына кө шкен.

ІХ ғ. соң ы –Хғ. басы –Оғ ыз мемлекеті қ ұ рылды. Аумағ ы – Сырдарияның орта жә не тө менгі ағ ысы. Астанасы –Янгикент (Жаң а Гузия). Билеушісі –жабғ у. Орынбасары –кү л – еркін.

Саяси жағ дайы.

Оғ ызнама деректерінде Батысқ а жасалғ ан жорық тар баяндалғ ан. Тү рік шежірелері мен аң ыздарда Орта Азияғ а, Шығ ыс Тү ркістанғ а, Қ ытайғ а бағ ытталғ ан жорық тары жазылғ ан.

Шаруашылығ ы.

Мал шаруашылығ ы. Жартылай кө шпелі, жартылай отырық шы

Қ алалары.

–Сырдарияның тө менгі ағ ысы –Жанкент, Жент, Жуара.

-Сырдарияның орта ағ ысы-Қ арнақ, Сү ткент, Фараб, Сығ анақ, Сауран.

10 Қ имақ тар мемлекеті: орналасу аумағ ы, шаруашылығ ы жә не ә леуметтік қ ұ рылысы.

Қ имақ мемлекеті.(ІХғ.соны –ХІ ғ.басы)

VII ғ асырдың басы – Монғ олияның солтү стік батысын мекендеді.

VII ғ асырдың ортасы – Алтайдың солтү стігіне, Ертіс бойына қ оныс аударды.766 840 жж. –қ имақ тар Батыс Алтайғ а, Тарбағ атай, Алакө лге қ оныстанды.

ІХ ғ. соң ы – қ имақ тайпасының атымен Қ имақ қ ағ анаты қ ұ рылды. Астаналары – Қ имақ ия (Ертіс бойында), Карантия- (Алакө л жағ асы).

Қ оғ амдық қ ұ рылысы.

Билеушісі – қ ағ ан. Қ имақ қ ағ андары тоғ ыз оғ ыздардың Шығ ыс Тү ркістандағ ы қ алаларына, Енисей қ ырғ ыздарына жорық тар жасап отырды. Ислам дінін қ абылдай бастады.

11. Қ ыпшақ хандығ ы (ХІ ғ. басы –1219 ж.).

Аумағ ы. Алтай, Ертіс-Еділ, Оң тү стік Орал-Қ ұ ланды даласы-Балқ аш кө лі, Жоң ғ ар Алатауы.

Оң тү стік шекарасын кең ейтіп Сырдарияның орта жә не тө менгі ағ ысын, Арал, Каспий бойын бағ ындырды.

Алтай- Еділ аралығ ы “Қ ыпшақ тар даласы”(Дешті Қ ыпшақ) деп аталады. –Қ ысқ ы жайылым –Маң ғ ыстау мен Ү стірт. – Жазғ ы жайылым – Жем, Сағ ыз, Ойыл, Қ обда, Жайық ө зендері аң ғ ары.

Мемлекеттік қ ұ рылымы.

Қ ыпшақ тардың қ оғ амдық қ ұ рылысы –қ имақ тардың қ оғ амдық қ ұ рылысының жалғ асы. Хандық биліктің орталығ ы –Орда.

Саяси тарихы.

ХІ ғ. бастап Жетісудан басқ а жерлерді қ ыпшақ тар иеленді. Билеушісі Текеш Отырар билеушісі Алып –Деректердің ә скерін ө з жағ ына тартып, Сығ анақ ты жаулады.

ХІІІғ. Басы –Хорезм шахы Мұ хаммед Қ ыпшақ хандығ ы мен Сыр бойындағ ы қ алалар ү шін шайқ асты. Қ ыпшақ тар мен хорезм арасындағ ы шайқ асты тоқ татқ ан –монғ ол шапқ ыншылығ ы. Шаруашылығ ы. Мал жә не егін(кү ріш, арпа, тары, жылқ ы).