Сульфидті қорғасын-мырыш кенін байыту технологиясы.

Сұ йық былауда балқ ыту процесі мен Норанда процестерінің ерекшеліктері. «Норанда» фирмасының ә дісі бойынша сульфидті мыс концентраттарын ү здіксіз балқ ытуды кө лденең цилиндрлік бұ рылу аппаратында жү ргізеді, оның конструкциясы кө лбеу конвертерге ұ қ сас. Оттегімен 37 % дейін байытылғ ан газү рлеу, шикіқ ұ рамды тиеу аймағ ында орналасқ ан фурмалар арқ ылы беріледі. Балқ ытуды, қ ұ рамында 70-75 % Сu штейнмен жү ргізеді. Алынғ ан қ ождар, 5 % Сu болатын, суытқ аннан жә не ұ нтақ тағ аннан соң флотациялық кедейлендіруге тү седі, одан қ айтарма концентрат (40 % Сu) жә не қ алдық тар (0, 35 % Сu) алынады. Пештен шығ атын жердегі газдардың қ ұ рамы 16-20 % SO2 тұ рады жә не кү кірт қ ышқ ылын алу ү шін қ олданылады.

Тү сті металдар кендерінің химиялық қ ұ рамдары бойынша сыныпталуы Тү сті металдар кендерінің химиялық қ ұ рамдары бойынша сыныпталуы:

Тү сті металдарды физика-химиялық қ асиеттеріне, табиғ аттағ ы таралу жағ дайына, ө ндіру масштабына қ арай 5 топқ а жіктейді (мұ ндай сыныптау шарты шектеу жағ дайына байланысты):

• Жең іл тү сті металдар, олардың тығ ыздығ ы 5 г/см3 тө мен: - алюминий (Al), магний (Mg), титан (Ti).

• Ауыр тү сті металдар, тығ ыздығ ы 7 г/см3 жоғ ары:

негізгілері – қ орғ асын (Pb), мырыш (Zn), мыс (Cu), никель (Ni), кобальт (Co), кадмий (Cd);

серіктес – қ алайы (Sn), висмут (Bi), кү міс (Ag), мышьяк (As), сурьма (Sb);

• Аз тү сті металдар - кобальт, кадмий, молибден, вольфрам, сурьма, сынап, висмут.

• Бағ алы металдар - алтын, кү міс, платина тобының металдары.

• Сирек металдар. Бұ л топқ а металдар мен метал еместер (селен, теллур) – 60 элемент жатады. Сирек металдар ә ртү рлі физикалық жә не химиялық қ асиеттеріге ие болады. Қ андайда бір сирек металды ө ндіру масштабының дамуымен, олар сиректер тобынан шығ арылып, басқ а топқ а жатқ ызыла алады.

Сирек металдар келесідей бө лінеді:

• легирлеушілер – W, Mo, V;

• шашыранды – Re, Se;

• сирекжерлі, жер қ ыртысындағ ы мө лшері ө те мә нсіз – La жә не лантаноидтар;

• актиноидтар немесе радиоактивтілер – U, Th, As, Po жә не барлық ураннан кейінгі элементтер.

Ө неркә сіптік сыныптама бойынша сирек металдар келесідей жіктеледі:

а) қ иынбалқ итындар - вольфрам, молибден, тантал, ниобий, цирконий жә не гафний;

б) жең іл сиректер - литий, бериллий, рубидий жә не цезий;

в) шашырандылар – табиғ атта кендік шикізаттың ө зіндік кен орынын тү земегендер, — галлий, индий, таллий, германий, селен, теллур жә не рений;

г) радиоактивтілер — полоний, радий, актиний жә не актинидтер (торий, актиний, уран жә не ураннан кейінгі элементтер);

д) сирек жерлілер (сирек жерлер) — скандий, индий, лантан жә не лантанидтер (барлығ ы 14 церийден бастап лютецийғ а дейін).

Тү сті металлургия штейндері. Штейндер – мысты, никельді жә не кө бінесе қ орғ асынды кендер мен концентраттардың пирометаллургиялық ө ң делуінің аралық ө німі, ол қ оспа еріген темір сульфидінің ауыр тү сті металдар (мыс, никель, қ орғ асын жә не басқ а) сульфидтерімен қ орытпасын кө рсетеді. Тү сті металлургия тә жірибесінде мысты, мысты-никельді, никельді жә не полиметалдық штейндер алады, олар сұ йық кү йде тү зіледі жә не тә жірибе жү зінде сұ йық қ ождармен араласпайды, бұ л оларды қ арапайым тұ ндырумен бө луге мү мкіндік береді.

Тү сті металлургиядағ ы ауа жә не су бассейндерін қ орғ аудың негізгі бағ ыттары. Кө птеген елдерде ауа бассейнін тазарту мә селелеріне байланысты металлургияда шағ ылдырғ ыш пештерді ары қ арай қ олданбау туралы сұ рақ туды. Кү кірт ангидридінен газдарды тазартудың арзан процестерін ө ң дей отырып, кү кіртке бай ө німдерін алу жә не процестің техника-экономикалық кө рсеткіштерін жақ сартатын жаң аша металлургиялық процестер дү ниеге келді. Зерттеуді нә тижесінде қ азіргі кезде кө п елдерде сульфидті концентраттарды ө лшенді кү йде қ ыздырылғ ан ауамен балқ ытатын жә не ү здіксіз жұ мыс істеу нә тижесінде концентраттардан тікелей қ ара мыс алатын пештер жұ мыс істеуде.

Уран кен орындарының Қ азақ стандағ ы жайғ асқ ан орындары. Қ азақ стан аумағ ында 100-ден астам уран кен орны барланғ ан. Аумақ тық белгісі бойынша жә не геотектоник. кө зқ арас тұ рғ ысынан кен орындары уран кені бар он ө лке мен аудандарғ а бө лінеді. Олар: Солт. Қ азақ стан (50-ге жуық кен орны бар), Шу – Іле – Кіндіктас – Балқ аш жағ алауы (8) жә не Шу – Бетпақ дала (6) ө лкелері, Шу – Сарысу жә не Сырдария ө лкелерін біріктіретін Қ аратау мегаө лкесі (20), Жоң ғ ар – Кетпен (6) жә не Каспий жағ алауы (4) ө лкелері, Ұ лытау (3), Шың ғ ыс-Тарбағ атай (1) жә не Мұ ғ алжар – Арал жағ алауы (2) аудандары.