Машина жасаудағы нанотехнология. Машина бөлшектерін наноөңдеудің технологиясы.

Емтихан билеті

Квалиметрия, ғ ылым ретінде. Ө лшеу сапасы. Ө лшеу сапасының кө рсеткіштері, нақ ты емес ө лшеу нә тижесін бағ алау.

Сапа ү лкен ғ ылым саласы. Ол ү ш ғ ылым саласымен байланысты болып

келеді. Сондық тан сапаны зерттеуде олардың алатын орындары ерекше.1. Квалитология - “qualitas” латын сө зі, “сапа” (квалитет) – жалпы сапа туралы ғ ылым.2. Квалметрия - “qualis” латын сө зі, “сапасы жө нінен қ андай” (квали) –сапаны бағ алаудың сандық ə дістерін қ алыптастыратын жə не зерттейтін ғ ылымсаласы.3. Метрология - “metro” грек сө зі, “ө лшем” (метро) – сапаны ө лшеудің

ə дістерін қ алыптастыратын жə не зерттейтін ғ ылым.Квалиметрияның экономикалық, техника-экономикалық, жалпы ғ ылыми

жə не жү йелік статустары бар.1. Экономикалық статус – сапаның категориясы мазмұ ны тұ тынушылық бағ а мен қ ұ нның политэкономикалық арақ атынасына байланысты болыпкеледі.Квалиметрия обьектілер мен ү рдістердің экономикалық қ асиеттерін ө лшеутеориясы секілді ө зіне эконометрика ə дістерін кірістіреді.2. Техника–экономикалық статус – обьектілер мен ү рдістердің

экономикалық жə не техникалық қ асиеттерінің кешенді бағ алауына бағ ытталғ анын белгілейді.3. Жалпы ғ ылыми статус – сапа категориясының философиялық - ə дістемелік жə не ғ ылыми функциясымен анық талады. Сондық тан пə ндік

квалиметрия (ө нім, техника, ең бек, шешім_______, жоба, ү рдіс жə не т.б).4. Жү йелік статус – жү йелік теориясы ретінде анық талады. Бұ л сапа категориясының мынадай аспектілеріне байланысты: • Қ ұ рылымдық; • Динамикалық; • Анық тылық; • Реттілік.

Ө лшеу нә тижесінің дә лдігін қ амтамасыз ету жағ дайына байланысты ө лшеу ә дістері бө лінеді:

Ä казіргі кезең дегі техника дең гейіне байланысты максималды мү мкін дә лдікті ө лшеулер. Бұ л ө лшеулер қ атарына эталондық ө лшеулер жатады (мысалы, физикалық тұ рақ ты – еркін тү су удеуінің абсолютты мә ні). Бұ л ө лшеулер қ атарына кейбір жоғ ары дә лдікті талап етуші арнайы ө лшеулер жатады.

Ä орнатылғ ан қ ателік ық тималдығ ымен кейбір берілген мә ннен аспайтын бақ ылау- тексеру ө лшеулері. Стандарттарды енгізу жә не орындау, ө лшеу техникасының жә не зауыттық ө лшеу лабораторияларының кү й-жағ дайын қ адағ алауы жү ктелген мемлекеттік лабораториялары орындайтын ө лшеулер осы қ атарғ а жатады.

Ä ө лшеу нә тижесінің қ ателігі ө лшеу жабдық тарының сипаттамаларыменанық талатын техникалық ө лшеулер. Бұ л ө лшеулер машинажасау саласының кә сіпорындарында ө німдер шығ ару кезінде жү ргізіледі.

Німнің сапа кө рсеткіштер мә нінің ө лшем бірлігі. Белгілері, қ ұ рамы жә не кө рсеткіштер мә нің анық таудың кезең -кезең мен бойынша классификациялары.

Ө нім сапасының анық тауыш кө рсеткіші- ө нім сапасы бағ аланатын кө рсеткіш. Мысалы, тұ тынушылар ү шін тамақ ө німдерінің сапа кө рсеткіштеріорганолептік кө рсеткіштер болып табылады.

Қ асиеттерді кө рсету ү шін кө рсеткіштер абсолютті жə не салыстырмалы болып бө лінеді.

Ө нім сапасының абсолют кө рсеткіші- ə ртү рлі ө лшем бірліктері арқ ылы немесе ө лшемсіз шамалармен ө рнектелетін сапа кө рсеткіштерінің нақ ты мə ндері.

Ө нім сапасының салыстырмалы кө рсеткіші- ө лшемсіз мə ндермен немесе пайызбен ө рнектелетін абсолют кө рсеткіштің бастапқ ы кө рсеткішке қ атынасы

Сапа кө рсеткіштерін тура жə не жанама деп екіге бө леді. Тура кө рсеткіштер- ө німнің қ асиеті мен сапасын тура сипаттайды (мысалы, жекеленген заттардың массалық ү лесі).

Жанама кө рсеткіштер– бірнеше факторларғ а тə уелді қ асиеттерді байланыстырады, ө німнің сапасын жанама сипаттайды. Мысалы, сү ттің тығ ыздығ ын жə не оның химиялық қ ұ рамын анық тайды.

Сипаттайтын қ асиеттің табиғ атына байланысты ө німнің сапасының кө рсеткіштері органолептік, химиялық, физика-химиялық, физикалық, биохимиялық, микробиологиялық т.с.с. бола алады.

Тағ айындау кө рсеткіштері, Сенімділік кө рсеткіштері, Технологиялық кө рсеткіштер, Унификация(біріздендіру) жə не стандарттау кө рсеткіштері, Эргономикалық кө рсеткіштер, Эстетикалық кө рсеткіштер, Тасымалдауғ а шыдамдылық кө рсеткіштері, Патенттік-қ ұ қ ық тық кө рсеткіштер, Шикізатты ү немді пайдалану кө рсеткіші, Экологиялық кө рсеткіштер, экономикалық кө рсеткіштер жә не т.б.

Сапаның кө рсеткішін анық тау оның сандық маң ызын тү сіну болып табылады. Ол ү шін практикада ө німнің ө зіндік ерекшелігіне байланысты тө мендегідей ə дістер пайдаланылады:

• ө лшеуші ə діс(аспаптар, приборлардың кө мегімен);

• тіркеу ə дісі– бұ л тіркеуге жə не есептеуге негізделген. Тіркеу ə дісі

мынадай кө рсеткіштермен, атап айтқ анда: қ ауіпсіздік, патенттік-қ ұ қ ық тық,

стандарттау, сə йкестендірумен анық талуы мү мкін;

• есептеу ə дісі- ө нім сапасы жө ніндегі кө рсеткіштерді анық тау ү шін

арнайы математикалық ү лгілерді қ олдауғ а негізделеді;

• органолептік ə діс– адам мү шесін сезу-кө ру, есту, дə м, тү йсінуді

талдауды қ амтиды. Табылғ ан маң ыздылық тың дə лдігі жə не растылығ ы адамдардың біліктілігі, дағ дылығ ы жə не қ абілеттілігіне байланысты;

• ə леуметтік ə діс- ө нім, оны нақ ты немесе тұ тынушылардың мү мкіншілігі туралы пікірлерді талдау жə не жинау негізінде жү зеге асырылады;

• сапаршылық ə діс– мамандар тобы арқ ылы жү зеге асырылады. Мысалы:

дизайнерлер, дə м айырушылар.