Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тақырып 5. Қала ішілік және қаламаңдық тоқпен жүретін көліктер
|
|
Біртұ тас кө лік жү йесінде тоқ пен жү ретін жолаушы тасымалдаушы кө ліктердің де ө зіндік артық шылық тары мен кемшіліктері жә не тиімді пайдалану аймақ тары бар. Оларғ а қ аламаң дық тасымалдарғ а арналғ ан электр пойызы, метро кешені, трамвай, троллейбустар жатады.
Кесте 1. Тоқ пен жү ретін кө ліктердің салыстырмалы сипаттамалары
| Кө лік тү рі | Сипаттамасы мен қ олданыс аймағ ы | Артық шылық тары | Кемшіліктері |
| Электр пойызы | Рельсті жолмен жү ретін, орындық пен жабдық талғ ан вагондар. Қ аладан 50-200 км дейінгі қ ашық тық тағ ы қ аламаң дық тасымалдарғ а арналғ ан. | 1. Жү ріс жылдамдығ ының жоғ ары болуы; 2. Экологиялық таза; 3. Ө ткізгіштік жә не жолаушыларды тасымалдау қ абілеттілігі жоғ ары; 4. Тасымалдаудың ө зіндік қ ұ нының тө мендігі; 5. Қ аламаң ындағ ы елді мекендерді қ аламен тікелей байланыстыру. | 1. Аялдау бекетерінің тұ рғ ын ү й мекен-жайларынан қ ашық орналасуы; 2. Теміржол салуғ а жұ мсалатын қ аржылық шығ ындары кө п; 3. Қ озғ алыс кезіндегі шу; 4. Тас жолмен жү ретін кө лік қ озғ алысы жақ сы дамығ ын аймақ тарда пайдалану дең гейі тө мендеп экономикалық шығ ынғ а ұ шырауы мү мкін. |
| Метро кешені | Халқ ының саны 1 млн асатын, жер ү сті кө лік қ озғ алысының жү ктелуі шамадан тыс кө п аса ірі мегополис қ алаларда салынатын жер асты рельсті, вагон тү ріндегі тоқ пен жү ретін кө лік тү рі | 1. Бір бағ ытта сағ атына 50-60 мың ғ а дейін жолаушы тасымалдай алады, яғ ни ө ткізгіштік жә не тасымалдау қ абілеттілігі жоғ ары; 2. Тасымалдау жылдамдығ ы ө те жоғ ары; 3. Шудан қ орғ алғ ан тыныш ә рі жайлы; 4. Тасымалдау артық шылық тарына сә йкес пайдаланушылар кө бейіп қ ала ішіндегі кө лік кептелістерін азайтуғ а мү мкіндік береді; 5. Экологияғ а зардабы жоқ. 6. Қ ала ішінде рельс жолымен жү ретін трамвай тә різді шу бө ліп тұ рғ ындарғ а жайсыздық тудырмайды. | 1. Қ ұ рылыс жұ мыстарына жұ мсалатын қ аржының кө птігі; 2. Жер астына жол салудың қ иындық тарына байланысты салу мерзімдерінің тым ұ зақ тығ ы жә не ү лкен жауапкершілікті талап етуі; 3. Ө зіндік қ ұ нының жоғ ары болуы; 4. Туристер ү шін қ ала кө рінісін тамашалау мү мкіндігінің шектелуі; 5. Апатты жағ дайларда (тоқ желісінің істен шығ уы, желдеткіш жү йесінің істемей қ алуы, басқ ыншылық ә рекеттер) қ ауіптің алдын алу мү мкіншіліктерінің шектеулі болуы |
| Трамвай | Халқ ының саны 500 мың нан асатын жолаушы ағ ыны сағ атына 9 мың ды қ ұ райтын жолдарының ені кең қ алаларда қ олданылатын тоқ кө зі арқ ылы рельспен жү ретін қ алаішілік кө лік тү рі. | 1. Тасымалдаудың ө зіндік қ ұ ны тө мен; 2. Электр қ уатын тұ тыну шығ ынының тө мендігі; 3. Экологияғ а зиянсыз; | 1. Жол қ ұ рылысына (жол табаны, тоқ желісі) жұ мса-латын шығ ынның кө птігі; 2. Тас жол кө лігімен ортақ ережеге сай жү ретіндіктен жол қ озғ алысын қ иындатып, жү ріс жылдамдығ ы шектеледі; 3. Жолаушыларды мінгізіп-тү сірудің кү рделілігі; 4. Жоғ ары дең гейдегі шу; 5. Қ озғ алыс еркіндігі мен маршруттары шектелген. |
| Троллей-бус | Тас жол арқ ылы тоқ пен жү ретін автобус тү ріндегі кө лік. Ол барлық қ алаларда кө ліктің қ оршағ ан ортағ а тигізетін зардап-тарын азайту мақ -сатында енгізіледі | 1. Тасымалдаудың ө зіндік қ ұ нының тө мен болуы; 2. Электр қ уатын тұ тыну шығ ынының тө мендігі; 3. Экологияғ а зиянсыз; 4. Трамваймен салыстырғ анда алғ ашқ ы қ аржылық шығ ын аз кетеді, ө йткені рельссіз тас жолмен жү реді | 1. Тоқ желісіне қ осымша қ аржы керек; 2. Тоқ желілерінің қ аланың кө ркін бұ зып тұ руы жә не жол белгілерін еркін орналастыруғ а кедергі келтіруі; 3. Кө ше қ иылыстарындағ ы қ озғ алыстың қ иындығ ы; 4. Жү ріс бағ ыттарының шектеулі болуы. |
Жалпы қ алаішілік, қ алааралық жолаушы тасымалдарын дұ рыс реттеу, яғ ни халық тың, қ алалар мен елді мекендердің орналасу тығ ыздығ ына сә йкес жолаушы тасымалының тү рін дұ рыс анық тау кө лік қ атынастарының шығ ынын азайтады. Кө лік қ атынастарын, жолаушы жә не жү к тасымалдарын барынша тиімді ә рі оң тайлы реттеу математикалық модельдеу тә сілі арқ ылы кө ліктік логистикалық жү йе аясында анық талады.
Математикалық модельдеу дегеніміз жолаушы саны мен оларды тасымалдаушы кө ліктердің ө зара қ атынасы арқ ылы тасымал бағ ыттарын оң тайлы жү йемен есептеп шығ ару. Ә ртү рлі жол бағ ыттарына қ атынайтын жолаушылардың тә уліктік, сағ аттық (таң ертен, тү сте, кешке) санына сә йкес кө лік санының жеткілікті болуын, кө ліктің бос жү рісін барынша қ ысқ артуды анық тап алу керек.
Кө ліктік логистикалық жү йе дегеніміз қ аланың орналасу аумағ ына, экономикалық қ уатына, келешектегі халық санының ө суіне, тасымалданатын жү ктер мен жолаушылардың санына, тү ріне, тасымалдау шарттарына, жол маршруттарының тиімді бағ ыттарына алдын-ала болжам жасай отырып, кө лік тасымалдарының тиімді бағ ыттарын, олардың біртұ тас жү йесін енгізу