Жалпы капиталдың табыстылық деңгейіндегі ауытқулар

Бірінші қ атардағ ы факторлар тізбектеп ауыстыру ә дісімен есептеледі. Есепті жылдағ ы активтер айналымдылығ ының нақ ты коэффициенті мен сату табыстылығ ының коэффициенті бойынша шартты кө рсеткіш ретінде активтердің табыстылық дең гейін аламыз:

Т_а = 20, 66 · 0, 62 = 12, 81%.

Осы кө рсеткішті жә не кестеде келтірілген ө ткен жә не есепті жылдағ ы активтер табыстылығ ы дең гейінің кө рсеткішін пайдалана отырып, бірінші қ атарлы факторлардың ық пал ету дең гейін есептейміз. Біздің мысалымызда ол келесі мә ліметтермен сипатталады:

1. ө ткізілген ө німнің табыстылық коэффициентінің ө згерісі: 17, 55 – 1281 = +4, 74;

2. жалпы активтердің айналымдылық коэффициентінің ө згерісі: 12, 81 – 16, 52 = – 3, 71.

Сонымен, жалпы активтердің табыстылық дең гейінің артуына ө ткізілген ө німнің табыстылық коэффициентінің ө суі оң ә серін тигізіп отыр, ал активтердің айналымдылығ ының бә сең деуі, оның жылдам тө мендеуіне ә келіп соқ тырдыКә сіпорын табыстылығ ының маң ызды кө рсеткіштерінің бірі – ө ндірістік қ орлардың (негізгі қ ұ ралдардың) табыстылығ ы болып келеді. Ө німнің табыстылығ ы неғ ұ рлым жоғ ары болса, ө ндірістік қ ұ ралдардың табыстылық дең гейі де жоғ ары болады. Жекелеген факторлардың ө ндірістік қ орлардың табыстылық дең гейіне тигізетін ық палының сандық бағ асы тізбектеп ауыстыру ә дісі бойынша анық талады

Ө ндірістік қ ұ ралдардың табыстылық дең гейінің

ө геруіне ә сер етуші кө рсеткіштер

ө ндірістік қ орлардың табыстылық дең гейі есепті жылы 9, 32% қ ұ райды, ал ө ткен жылы 7, 75% болғ ан, яғ ни оның кө лемі 1, 57 пунктке (9, 32 – 7, 75) ө скен.

Табыстылық тың бірінші абсолютті кө рсеткіші - ө німді (қ ызметтерді, жұ мыстарды) ө ткізуден алғ ан табыс. Ол қ аржылық шаруашылық қ ызметтің нә тижелері туралы есепте қ осымша қ ұ н салығ ы, акциздер жә не т.с.с. салық тар мен міндетті тө лемдерді, сондай-ақ қ айтарылғ ан тауарлардың қ ұ нын, сату жә не бағ а шегерімдерін алып тасталып кө рсетіледі.Табыс қ ұ рылымында ең ү лкен ү лесті ө німдер мен тауарларды ө ткізуден тү сетін табыс алады, оның мө лшері ө нім ө ндіру дең гейімен, оның сапасымен жә не басқ а да факторлармен анық талады.Кә сіпорында ө німді ө ткізуден тү скен табыс жоспарланғ ан тауар ө ндірісінен жә не бұ йымдардың (дайын ө німдер, сатып алушының жауапты сақ талуындағ ы тауарлар) ө тпеген бө лігінің қ алдық тарының ө згерісінен шығ уы керек. Бірақ ө німді ө ткізуден тү сетін табыс кө лемі жоспарының тө мендеуі, ауыспалы тауарлық -материалдық қ орлардың тым артуы есебінен болатын жағ дайлар да кездеседі.Бюджет барысын ә дістемелік қ амтамасыз ету кә сіпорынның саясатын, ұ йымдық қ ұ рылымын, жауапкершілік пен билікті бө лу секілді жағ дайларды қ ажет етеді. Бұ лар бюджеттік бағ дарламаларды қ ұ ру ү шін қ ажетті ережелер мен нұ сқ аулық тардың жиынтығ ы ретінде қ олданылады. Нұ сқ аулық тарда не істеу керек, қ ашан жә не қ алай істеу керек деген мә селелер нақ ты жауабын табуы тиіс. Табысты арттырудың тағ ы да бір маң ызды факторы – ө ндірілетін ө німнің ассортименті мен номенклатурасын жаң арту, яғ ни нарық қ а жаң а тауарлар енгізу болып табылады.Нарық тық экономика жағ дайларында табыс – ө ндірістік қ орларды, сондай-ақ ө ндірілетін ө німді жаң аландыруды ынталандырушы кү ші болып табылады. Бұ л заң дылық «тауардың ө мірлік циклы» концепциясына сай келеді. Баршағ а мә лім, кез-келген тауар ө зінің ө мірлік циклының кезең дерін бастан кешіреді: тауарды жобалауды, игеруді, ө ндіріске енгізуді, ө ндіруді жә не нарық қ а шығ аруды. Нә тижесінде нарық осы тауарғ а ә бден толады. Сонда тауар моральдық тұ рғ ыдан ескіреді немесе бә секелестік кү реске жарамай қ алады, сондық тан табыстылық тың тө мендеуінің салдарынан оның ө ндірісі қ ысқ артылуы немесе мү лдем тоқ татылуы тиіс.