Мемлекеттік басқарудың нысандары

Негізгі ұ ғ ымдары: мемлекеттік қ ызметші, лауазымдық ө кілеттілік, мемлекеттік қ ызмет, мемлекеттік басқ ару

1. Мемлекеттік саясат- кө п жақ ты тү сінік, мемлекет жә не қ оғ амның жағ дайын жә не ішкі процестерін бейнелейді. Мемлекеттің саясаты ауқ ымы бойынша бү кіл қ оғ амды қ амтиды, яғ ни, тіршілік ә рекетінің негізгі саласы ретінде танылады. Ол стратегиялық бағ ыты бойынша қ оғ ам дамуының жұ мысын болжайды. Ол ә рбір адамның экономикалық, саяси жә не т. б. қ ұ қ ық тар мен бостандық тарын қ амтамасыз етеді.

Алдымен мемлекеттік басқ арудың мақ сатын ерекше атап ө ту керек. Берілген мақ сат мемлекет жә не қ оғ амның стратегиялық бағ ытының дамуын білдіреді. Ерекше ә леуметтік маң ызын ескере отырып, стратегиялық мақ сат Қ азақ стан Республикасының Конституциясында бекітілген. Қ азақ стан Республикасының Конституциясының 1 бабында «Қ азақ стан Республикасы ө зін демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет ретінде орнық тырады; оның ең қ ымбат қ азынасы – адам жә не адамның ө мірі, қ ұ қ ық тары мен бостандық тары». Берілген мақ сат қ оғ аммен бекітілген, ө йткені Конституция халық пен 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қ абылданғ ан. Халық мемлекет билігінің қ айнар кө зі ретінде республикалық референдум арқ ылы оны іске асырады жә не ө зінің қ атынасы арқ ылы мемлекет дамуының стратегиялық бағ ытын анық тайды.

Сонымен қ атар, мемлекеттің жә не қ оғ амның болашақ тағ ы жағ дайын анық тайды.

Стратегиялық мақ сат жоғ арғ ы заң дық кү шіне ие болады жә не басқ а дең гейдегі мақ саттарды қ алыптастыру негіз болып табылады.

2. Мемлекеттік басқ арудың негізгі функционалдық қ ұ рылымы бойынша мемлекеттің функциялары заң шығ арушы, атқ арушы, сот жә не бақ ылауды жатқ ызады.

Келесі басқ ару функциялары былай бө лінген: ұ сыныс (басқ ару жү йесі), жоспарлау, кадрларды қ амтамасыз ету, реттеу, бақ ылау. Берілген функциялардың мазмұ нды анализ арқ ылы мемлекеттің ә леуметтік процестерге қ атысты оның мінезін типтік кө ріністі, басқ ару ізбасарды алуғ а болады.

Ұ йым, қ ұ рылым жұ мысын ең гізеді жә не мемлекет басқ ару субъектісінің қ ұ қ ық тық мә ртебесін (мемлекеттік органдардың), қ оғ амдық жү йе объектісінің қ ұ қ ық тық мә ртебесін анық тайды; мемлекеттік басқ арудың субъектілері мен объектілердің арасындағ ы ө зара байланысын қ алыптастырады (басқ ару процестерін).

Жоспарлауғ а алдын-ала белгіленген шаралардың жү йесі, тә ртіпті сақ тау, жұ мыстық қ орытынды тү рін жә не орындалу уақ ыты кіреді.

Жоспарлау 2-ге бө лінеді:

1. болжау;

2. жобалау.

Болжауғ а арнайы ғ ылыми зерттеулердің негізінде қ оғ ам жұ мысының дамуы жатады.

Жобалауғ а мемлекеттік басқ арудың бір немесе бірнеше мақ сатын жү зеге асыруғ а байланысты шаралардың жү йесін қ алыптастыру процессі жатады.

Кадрлық қ амтамасыз етуге мемлекеттік басқ ару жү йесіндегі мамандарды тиімді қ олдану, бө лу, дайындауғ а байланысты сұ рақ тардың жиынтығ ын шешу жатады.

Реттеу қ оғ амдық қ атынастарды реттеуге бағ ытталғ ан, адамдардың жә не олардың ұ жымдарының мү мкін болатын жә не міндетті ә рекеттерінің шегін анық тайды.

Ә сіресе қ ұ қ ық тық реттеуді бө ліп қ арастыруғ а болады. Азаматтардың тә ртібін заң дық нормалар арқ ылы мемлекет жү зеге асырады. Сонымен қ атар, қ ұ қ ық тық реттеу пә нін анық тайды, ә дісін реттейді, қ оғ амдық қ атынастардың, субъектілердің қ ұ қ ық тық жағ дайын жә не қ ұ қ ық тық қ атынастарын қ алыптастырады.

3.Ә дістердің мә ні басқ ару объектісіне тікелей билік ету ық палымен қ ұ рылады. Басқ ару мә нін функцияғ а қ арағ анда қ ызмет кө рсететін басқ арудың тә ртібі ә дістер салағ а ық пал ету, тә сілімен ық пал ету қ асиетімен кіреді.

Басқ ару тә рбиесінде ерекше орынғ а ә кімшілік –қ ұ қ ық тық ә дістер, мемлекеттік органдардың қ оғ амдық ү рдістерге, қ атынастарғ а, байланысқ а негізінен белсенді тү рдегі ық палы ие болады. Экономикалық ә дістер басқ ару объектісінің тү рлерінен тә уелсіз жә не тә уелсіз шаруашылық -ұ йымдастырушылық қ ұ қ ық тық қ ұ рылымы ө зінің жү зеге асыру барысында жұ мысын дербес тиімді жақ сарту жолын сайлау ресурстарды аймақ ты қ олдану, жаң а технологияны мең геру, кү ту қ ұ рылымын ұ сынумен бейнеленеді.

4. Мемлекеттік басқ арудың қ ұ рылымын қ ұ қ ық тық жә не қ ұ қ ық тық емес деп бө луге болады. Қ ұ қ ық тық қ ұ рылымдар мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың ә рекеттері белгілі бір заң ды салдарлардың орандалуын тудырады. Қ ұ қ ық тық емес ол ә ртү рлі қ ұ рылымдардың тү рлері заң дық салдарды тудырмайтын, бірақ мемлекеттік органдардың жағ ымды жағ дайлардағ ы мақ саттарын жү зеге асыру функциялар мен қ ұ зыретін қ ұ руғ а бағ ытталғ ан.

Қ ұ қ ық тық қ ұ рылымдар басқ арушылық шешімдерімен сә йкесінше мемлекеттік органдардың қ ұ зыретіне байланысты, басқ арушылық шешімдер ресми қ ұ рылымдарымен білдірілген.

Басқ арудың қ ызмет нысандарының кейбір тү рлері қ ұ қ ық пен ө зара байланысы бар жә не ө з жұ мысын ұ йымдастыру бойынша мемлекеттік басқ ару субъектілерінің нақ ты ұ йымдастырушылық ә рекетінен кө рініс табатын басқ арушылық мақ сатындағ ы қ атынас. Мемлекеттік органдардың бір жақ ты биліктік ерік білдіруінің кө рініс табатын қ ұ қ ық нысандарына қ арағ анда, қ ұ қ ық тық емес нысандарда басқ арымдық мә селелердің сипаты мен ерекшеліктеріне қ арай ұ йымдастарушылық қ ызметтің ә р тү рлі нұ сқ аулары кө рсетіледі.