Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Muton, recon, cistron – definition, concept
|
|
6.4.3. Прокариоттар генінің молекулалық -генетикалық қ ұ рылымы.
6.4.4. Эукариоттар генінің молекулалық - генетикалық қ ұ рылымы.
6.4.5. Кодтаушы жә не реттеуші қ атарлар, анық тамасы, қ ызметтері.
6.4.6. Гендердің жіктелуі.
* Ағ ылшын жә не орыс тілдерінде талдау ү шін
6.5. Оқ ыту ә дістері: ауызша сұ рау барысындастуденттердің сабақ тың мә нін, мақ сатын жә не міндеттерін; тү сінгенін қ ысқ а, анық, ойын жү йелі жеткізуін жә не тү сінген материалын сызба нұ сқ а, кесте, сурет тү рінде кө рсетуін анық тау; тест қ ателіктерін топпен талқ ылау; есептер шығ аруды кө рсету жә не тү сіндіру, сызбалар толтыруғ а бағ ыттай отырып ауызша сұ рау, тақ ырып бойынша бейнефильмдер кө ру.
6.6. Ә дебиеттер:
Негізгі:
6.6.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. 3-10, 40-52, 74-81 б.
6.6.2. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 9-30, 107-110.
6.6.3. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология.М., 2003. 2-3, 6-8, 117-125 б.
6.6.4. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дә рістер жинағ ы). Алматы: Эверо, 2008. 4-11 б.
6.6.5. Қ азымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұ ртаева Қ.С. Медициналық биология. Алматы, 2002. 3-28, 68-82 б.
6.6.6. Медициналық биология жә не генетика. Е.Ө. Қ уандық ов ред. Алматы, 2004. 30-33 б.
6.6.7. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы, 2006. 23-28 б.
6.6.8. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. Алматы, 2006. 3-17, 54-56.б.
6.6.9. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша – қ азақ ша сө здігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.
Қ осымша:
6.6.10. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003. 11-14 б.
6.6.11. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003. 7-11 б.
6.6.12. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под. ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010. 19-20 б.
6.6.13. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005. 73-114 б.
6.6.14. Наследственные болезни: национальное руководство /под ред. акад. РАМН Н.П. Бочкова, акад. РАМН Е.К.Гинтера, акад. РАМН В.П. Пузырева. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012. 69-72 б.
6.7. Бақ ылау:
6.7.1. Когнитивті (білім) қ ұ зыреттілікті бағ алау:
6.7.1.1. Тақ ырып сұ рақ тары бойынша ауызша сұ рау.
6.7.1.2. Тест бақ ылау – 3 нұ сқ а 10 сұ рақ тан.
6.7.1.3. Тақ ырып бойынша кә сіби терминдерді ағ ылшын жә не екінші тілде игеруін тексеру
6.7.2. Тә жірибелік дағ ды қ ұ зыреттілігін бағ алау:
6.7.2.1. Прокариот генінің қ ұ рылысының сызбасын сызу жә не қ ызметтерін тү сіндіру
6.7.2.2. Эукариот генінің қ ұ рылысының сызбасын сызу жә не қ ызметтерін тү сіндіру
6.7.2.3. Про- жә не эукариотты гендерінің реттеуші қ атарлар жү йесінің қ ызметіне кесте толтыру.
| № | Тү рлері | Қ ызметі | Эукариоттар | Прокариоттар |
| 1. | Промоторлар | |||
| 2. | -35 қ атарлар | |||
| 3. | Прибнов-бокс | |||
| 4. | Голдберг-Хогнесс боксы немесе ТАТА-бокс | |||
| 5. | ЦААТ-бокс | |||
| 6. | ГЦ-бокс | |||
| 7. | Операторлар | |||
| 8. | Транскрипцияның басталу нү ктесі немесе «О» сайты | |||
| 9. | Энхансерлер | |||
| 10. | Сайленсерлер | |||
| 11. | Аттенуаторлар | |||
| 12. | Терминаторлар |
6.7.2.4. Сызбаны толық тырың ыз.
Гендер атқ аратын қ ызметіне байланысты жіктеледі:
 |  | ||
??
 |  |
??
Ағ залардың тіршілік ету қ абілетіне ә сер етуіне байланысты гендер жіктеледі:
 |
6.7.3. Бақ ылау сұ рақ тары:
6.7.3.1. Реттеуші қ атарлар дегеніміз не?
6.7.3.2. Реттеуші қ атарлар қ айда орналасады жә не оның қ ызметі қ андай?
6.7.3.3. Геннің кодтаушы қ атарлардың қ ұ рамына не кіреді?
6.7.3.4. Кодтаушы қ атарлардың қ ызметі қ андай?
6.7.3.5. Мутация жә не рекомбинация бірліктері неге тең жә не олардың қ ызметтері?
6.7.3.6. Про – жә не эукариоттардың гендері қ алай ажыратылады?
6.7.3.7. Экзондар жә не интрондар қ алай ажыратылады?
Ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер:
| Қ азақ тілінде | Орыс тілінде | Ағ ылшын тілінде |
| Ген –бір белгінің дамуын бақ ылайтын, тұ қ ымқ уалаушылық тың қ ұ рылымдық -функциональдық бірлігі; бір полипептидтік тізбектің (ақ уыз молекуласы) синтезін бақ ылайтын ДНҚ молекуласының кесіндісі. | Ген –структурно-функциональная единица наследственности, контролирующая развитие одного признака; отрезок молекулы ДНК, контролирующий синтез одной полипептидной цепи (молекулы белка). | Gene – structural and functional unit of heredity, which controls the development of one of trait; segment of DNA that controls the synthesis of a single polypeptide chain (protein molecules). |
| Промотор –РНК-полимеразамен байланысып, геннің транскрипциясын бастайтын геннің (ДНК молекуласының) қ ұ рамындағ ы реттеуші геннің (нуклеотидтердің) арнайы қ атары. | Промотор –специфическая регуляторная последовательность (нуклеотидов) гена (молекулы ДНК) с которой связывается РНК – полимераза для его последующей транскрипции. | Promoters – specific regulatory sequence (nucleotides) of gene (DNA molecule) which binds to RNA-polymerase for subsequent transcription. |
| Оператор –геннің реттеуші бө лігінде орналасқ ан, геннің белсенділігін (транскрипциясын) реттейтін арнайы нуклеотидтер қ атары. | Оператор – специфическая последовательность нуклеотидов в регуляторной части гена, регулирующая активность (транскрипцию) гена. | Operator– specific sequence of nucleotides in the regulatory part of gene that regulates the activity (transcription) of gene. |
| Энхансерлер –арнайы транскрипциялық факторларымен байланысу арқ ылы гендер транскрипциясының ү дерісін жылдамдататын реттеуші қ атарлары. | Энхансеры–регуляторные последовательности, ускоряющие процесс транскрипции генов путем взаимодействия со специфическими факторами транскрипции. | Enhancers – regulatory sequence accelerating process of gene transcription by interacting with specific transcription factors. |
| Қ ұ рылымдық гендер –қ ұ рылымдық ақ уыздар мен ферменттер синтезін бақ ылайтын гендер. | Структурные гены – гены, контролирующие синтез структурных белков и ферментов. | Structural genes – genes controlling synthesis of structural proteins and enzymes. |
| Сайленсерлер– транскрипция жылдамдығ ын тө мендететін нуклеотидтердің арнайы жү йесі. | Сайленсеры– специфические последовательности нуклеотидов, которые снижают скорость транскрипции. | Silencers -specific of nucleotides sequences which reduce the rate of transcription. |
| Прибнов –боксы – промоторлық учаске ішіндегі арнайы нуклеотидтер жү йесі. Мұ нымен РНҚ – полимераза байланыс жасайды. Прибнов – боксы 7 нуклеотидтен: ТАТААТГ тұ рады, оны консенсустық жү йе деп те атайды. | Прибнов-бокс – специфическая последовательность оснований (нуклеотидов) внутри промоторного участка, с которой связывается РНК – полимераза. Она состоит из 7 оснований: ТАТААТГ и называется также консенсусная последовательность, поскольку встречается у многих организмов с небольшими вариациями. | Pribnow box -a specific sequence of bases (nucleotides) in the promoter region, which binds to the RNA - polymerase. It consists of the 7 bases: TATAATG and is also called a consensus sequence, as occurs in many organisms with small variations. |
| Структуралық (қ ұ рылымдық) гендер – қ ұ рылымдық белоктар немесе ферменттердің синтезін бақ ылайтын гендер. | Структурные гены - гены, контролирующие синтез структурных белков или ферментов. | Structural genes – genes controlling synthesis of structural proteins and enzymes. |
| Супрессор гендер – структуралық гендердің активтілігін басып тастайтын эпистаздық гендер. | Гены супрессоры- подавляющие активность структурных генов. | Suppressor genes -overwhelming activity of structural genes. |
| Спейсерлер -гендердің ара-арасында ақ парат жазылмағ ан нуклеотидтер жү йесі | Спейсеры - в промежутках между генами располагаются некодирующие последовательности нуклеотидов | Spacers -in intervals between by genes are located non-coding of nucleotides sequences |
| Экзон - геннің кодтаушы бө лігіндегі ақ паратты бө лігі | Экзон - информативный участок кодирующей части гена. | Exon –informative fragment of the coding part of the gene. |
| Интрон- геннің кодтаушы бө лігіндегі ақ паратсыз бө лігі | Интрон- неинформативный участок кодирующей части гена | Intron -are parts of genes that do not directly code for proteins. |
| Кодтаушы бө лігі – транскрипцияланады. Сонымен қ атар (қ ұ рылымдық белок немесе фермент жайлы) ақ парат кодондардың ретімен жазылғ ан | Кодирующая часть - транскрибируется. В котором с помощью кодонов записана информация о структуре кодируемого данным геном полипептида (структурного белка или фермента) | Coding partis transcribed. It carries information in the form of codons about the structure of a protein encoded by a given polypeptide (structural protein or enzyme) |
| Реттеуші бө лігі – транскрипцияланбайды. Транскрипцияның басталуын (инициацияны) бақ ылап, оның жылдамдығ ы мен қ арқ ындылығ ын реттейді. | Регуляторная часть -не транскрибируется. Контролирует начало (инициацию) транскрипции, регулирует ее скорость и интенсивность (процессивность). | Regulatory partis not transcribed. It controls transcription initiation and regulates its rate and progression. |
| Аттенуатор - структуралық (қ ұ рылымдық) гендердің алдында орналасып, транскрипцияның аяқ талуы (терминация) жайлы белгі беретін арнайы нуклеотидтер жү йесі. Аттенуаторлардың активтілігі ақ уыз – ферменттің жасушағ а қ ажеттілігі болмай, оның синтезі тоқ тағ ан кезде байқ алады. | Аттенуатор -специфические последовательности нуклеотидов (локусы), располагающиеся перед группой регулируемых ими структурных генов, контролирующие процесс транскрипции. Активация аттенуатора лежит очевидно в основе прекращения синтеза продуктов генов-белков, в которых клетка в данный момент не нуждается. | Attenuator –specific sequence of nucleotides, (loci), located upstream of their regulated structural genes that control transcription process. Activation of attenuator stops synthesis of protein products of genes that are not required by a cell at the moment. |
| Цистрон - тұ қ ым қ уалаушылық тың элементарлық (бө лінбейтін) қ ұ рылымдық - функционалдық бірлігі | Цистрон -элементарная (неделимая) структурно-функциональная единица наследственности. | Cistron –elementary (indivisible) structural and functional unit of heredity. |
Қ ұ растырушы: Жү зжан Қ.Е.
3-тә жірибелік сабақ
Тақ ырыбы: Тұ қ ым қ уалау ақ паратының іске асырылуы. Криктің негізгі постулаты. ДНҚ репликациясы, сызық ты ДНҚ молекуласы репликациясының ерекшелігі.
6.2. Мақ саты: С туденттерге тірі ағ залардағ ы тұ қ ым қ уалайтын ақ параттардың іске асырылуының заң дылық тары мен молекулалық механизмдері, ДНҚ репликациясының механизмдері жә не ұ станымдары жайлы заманауи тү сініктері мен білімдерін қ алыптастыру.
6.3. Оқ ытудың міндеттері:
- студенттерге тұ қ ым қ уалау ақ паратының жү зеге асырылуындағ ы, сақ талуындағ ы ДНҚ рө лін тү сіндіру;
- студенттерге тұ қ ым қ уалау ақ паратының мә нін жә не оның тірі ағ залардағ ы қ ызметінің маң ызын тү сіндіру;
- студенттерде ә ртү рлі тірі ағ залардағ ы тұ қ ымқ уалау ақ паратының жү зеге асырылуындағ ы негізгі білімді қ алыптастыру;
- студенттерге тұ қ ым қ уалайтын аурулардың пайда болуы мен қ артаюда ДНҚ репликациясының механизмдерінің бұ зылуының маң ызын жә не рө лін тү сіндіру.
6.4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:
6.4.1. Тірі ағ залардағ ы тұ қ ым қ уалау ақ паратының тасымалдану типтері жә не бағ ыттары
* 6.4.2. Репликация, анық тамасы, принциптері