К.Д. Бальмонт. 12 страница

— Уæ хиуыл фæ хæ цут, зын ын куы уа.

...Фæ ссихоры дыууæ сахаты уыдаид, афтæ мæ зæ рдæ тынгдæ р цæ лхъ-цæ лхъ кæ нын райдыдта, мæ химидæ г скатай дæ н. Æ мæ цæ мæ н, уый бамбæ рстон: æ рбаласынц дæ. Фыдохы сау хæ дтулгæ нæ кæ ртмæ æ рбацæ уы, нæ ма æ рбахæ ццæ, нæ ма æ рбазылд, фæ лæ йæ зæ рдæ базыдта.

О мæ бон, Уырызмæ г, знон дæ р ма дæ цинæ йдзаг бæ ллицты фæ стæ уæ лæ рвты тæ хæ гау куы тахтæ æ мæ ныр сау машинæ йы ласинаг куы фæ дæ. Дæ фыдгулы дуармæ ахæ м машинæ æ рлæ ууæ д. Райстой дæ æ мæ... æ мæ дæ сау чырыны нæ фатермæ фæ хæ ссынц. Ды цæ рынæ й кæ м нæ бафсæ стæ, уыцы фатермæ.

Нæ хæ дзары, Уырызмæ г, дæ фæ стæ ад нал и, суазал. Раздæ ры фатер бæ ргæ у, фæ лæ раздæ ры фатер нал у, цыма кæ йдæ р къæ сæ ры сæ рты бахизын, цыма суанг йæ хуыз дæ р сивта, афтæ мæ м кæ сы.

Уырызмæ г, мæ фыны дæ куы фенын, æ мæ дæ арæ х уынын, уæ д мын, иуæ й, æ хсызгон вæ ййы — йæ фыртимæ фембæ лд æ хсызгон кæ мæ н нæ уыдзæ н? — иннæ мæ й та, уыйфæ стæ цалдæ р боны рынчыны хуызæ н вæ ййын, мæ хиуыл нал фæ хæ цын.

Дæ амæ лæ тæ й афæ дзæ й чысыл фылдæ р рацыд, афтæ федтон æ нахуыр фын. Мæ цуры февзæ рдтæ, нал дæ, уый зыдтон æ мæ хæ къуырццæ й куыдтон, æ рбахъæ быс дæ кодтон æ мæ дын дзырдтон:

— Уырызмæ г, раздæ х-ма.

Ды дæ р мæ æ рбахъæ быс кодтай, дæ цонг мæ уæ хскыл æ руагътай. Ницы дзырдтай. Мæ кæ уын мын мæ хъуыр æ хгæ дта, уæ лдæ ф-иу хъуыры акъуыбар, афтæ мæ й дæ м дзырдтон:

— Уырызмæ г, раздæ х-ма!

Фæ лæ, диссаг, ды ницы дзырдтай, зæ рдиагдæ рæ й мæ æ рбахъæ быс кодтай, дæ цæ стытæ доны зылдысты, æ мæ, кæ й ницы дзырдтай, уый мын зын уыд, тынг зын. Мæ маст мæ риуы сцæ нд, мæ ныхас хъæ рмæ рахызт. Æ мæ хъæ р кодтон, мастæ й йæ риу кæ мæ н ныттыппыр, ахæ м адæ ймаджы сонт хъæ р.

— Уый та куыд, Уырызмæ г?! Ау, уырдыгæ й фæ стæ мæ здæ хæ н нал и?!

Фæ лæ ды ницы дзырдтай, дæ сыгъдæ г, ирд, æ нæ хин цæ стытæ доны зылдысты. Æ з æ ррайы хуызæ н сдæ н, фæ уагътон дæ, диваныл цыдæ р зæ ронд журналтæ, æ мæ сæ фырмæ стæ й кæ рæ дзиуыл хостон æ мæ хъæ р кодтон:

— Уый та куыд, Уырызмæ г, æ мæ уырдыгæ й рацæ уæ н ма уа! — æ мæ фехъал дæ н, нал дæ ауыдтон. Мæ рустæ мæ цæ ссыгтæ й ныххуылыдз сты, уæ лдæ ф мæ дзыхæ й ахстон, мæ зæ рдæ йы цæ лхъ-цæ лхъæ й мæ м ницы хъуыст.

Ис! Ис алкæ цæ й дæ р рацæ уæ н. Æ рмæ ст уырдыгæ й, ды кæ дæ м ацыдтæ, уырдыгæ й нæ рацæ уæ н и, нæ — раздæ хæ н. Æ з та ма дæ уырдыгæ й фæ стæ мæ здæ хтон. Уæ д та ма мæ фыны, æ мæ уый дæ р мæ бон нæ баци. Цæ рæ нбонтæ м нæ ныууагътай.

Нæ сыхбæ стæ — хистæ рæ й, кæ стæ рæ й, нæ лгоймагæ й, сылгоймагæ й — уырдыг слæ ууыдысты. Алкæ мæ н дæ р дзы — йæ хи хæ стæ.

Мæ хъæ бул, дунейыл дын нæ бон ницыуал у. Нæ бон ма дын у æ рмæ стдæ р æ гъдау дæ ттын, дæ рухс ном арын.

Не ’гъдæ уттæ, нæ адæ мы хæ знатæ. Уыдоны цæ рæ нбон нæ адæ мы цæ рæ нбон дæ р у. Æ мæ иугæ р афтæ у, уæ д сæ хъуамæ цæ стыгагуыйау хъахъхъæ нæ м. Фæ лæ сæ, хъыгагæ н, нæ хæ дæ г ныссуйтæ кæ нæ м, хатт сыл цъыфкъахæ й бацæ уæ м.

Уырызмæ г, къорд азты, къорд нæ, фæ лæ бирæ азты размæ мæ хицæ н загътон: мæ рдæ хсæ вæ рмæ нал цæ уын! Æ мæ нал цæ уын. Тыххæ й та мыл никуыма ничи ныххæ цыд, тыххæ й мæ фынгмæ никуыма ничи баласта.

Дæ уæ н, Уырызмæ г, нæ фыдæ лты æ гъдау куыд уыд, афтæ скодтой дыууæ кæ рдзыны æ мæ, цы æ мбæ лы, уыдон. Æ мæ æ рбацыдысты дæ хорз æ мгæ рттæ, дæ хорз æ мбæ лттæ. Фондз-авд адæ ймаджы уыдысты. Æ мæ æ нæ дзургæ йæ боны æ рбацъæ хтæ м дæ цуры фæ бадтысты. Æ з сæ м цалдæ р хатты рацыдтæ н æ мæ сын бæ ргæ дзырдтон: фæ йнæ комдзаджы скæ нæ нт, уæ д та адджинæ гтæ й, дыргътæ й ацаходæ нт. Фæ лæ уыдон ницæ мæ бавнæ лдтой. Æ рмæ ст, тамако чи дымдта, уыдон-иу рæ стæ гæ й-рæ стæ гмæ балкъонмæ рацыдысты æ мæ -иу тагъд-тагъд адымдтой. Уырызмæ г, ды тамако никуы дымдтай, æ мæ -иу, æ вæ ццæ гæ н, дæ цурæ й уымæ н сыстадысты, тамакойы фæ здæ г дын... зын куы уа.

Уыцы æ хсæ в дæ р мæ цæ стытæ нæ бацъынд кодтон. Бæ ргæ, дæ цæ стытæ æ рæ хгæ н, мацыуал базон æ мæ... амæ л. Уый куывд у. Уый амонд у. Зонын æ й: ацы зæ ххыл цардæ й зынаргъдæ р ницы и. Фæ лæ царды ад куынæ уал уа, бæ ллиц дзы куынæ уал уа, уæ д ма уый цæ й цард у, уæ д ма цæ мæ н хъæ уы? Бахæ рыны тыххæ й? Цæ мæ й дыл æ рæ хсæ в уа, цæ мæ й та иу бон арвитай, уый номыл?

Уырызмæ г, ды куынæ уал дæ, уæ дæ й фæ стæ мæ мын... Уæ дæ й фæ стæ мæ мын мæ лын фенцондæ р, фыццаджы хуызæ н дзы нал тæ рсын.

Æ мæ искæ й цур афтæ куы фæ зæ гъын, уæ д мæ м дзагъырдзæ стæ й æ рбакæ сы, фылдæ ртæ мæ бафæ рсынц:

— Уый та куыд? Дæ фыртыл кæ й сæ мбæ лдзынæ, уый тыххæ й?

О, уый тыххæ й. Фæ лæ æ рмæ ст уый тыххæ й — нæ. Ды, Уырызмæ г, ацардтæ æ рмæ стдæ р æ хсæ з æ мæ ссæ дз азы. Æ з дæ цал æ мæ цал азы хистæ р дæ н?! Æ мæ æ з цæ рын. Ды та?.. Ды — уым, æ з — ам. Куыд раст у уый?! Æ мæ уæ д хъуамæ цæ мæ й тæ рсон æ з мæ лæ тæ й? О, адæ ймаг цæ рынæ н райгуырд, фæ лæ дзы иубон кæ й фæ хицæ н уыдзынæ н, уый зонын æ мæ йæ м цæ ттæ дæ н.

О ме ’дзард хъæ бул, дæ мæ лæ тæ й мын мæ мæ лæ тмæ фæ ндаг фенцондæ р кодтай, мæ развæ ндагыл цы цæ лхдуртæ уыд, уыдон айстай.

Уырызмæ г, дæ æ вирхъау бæ ллæ х куы ’рцыд, уый дыккаг бон — дæ уæ н дæ рæ згæ цард чи аскъуыдта, уыдон хатджытæ æ рбарвыстой. Æ мæ та уый дæ р бавзæ рстам. Æ з уый размæ мæ химидæ г скарстон: бафидауын хъæ уы. Бафидауын хъæ уы. Цард иу æ мæ дыууæ боны нæ у, нæ дыууæ бинонты, нæ дыууæ мыггаджы æ хсæ н хъуамæ арт ма ссудза. Кæ рæ дзимæ æ нæ уыноны цæ стæ й ма акæ сæ м. Артæ н йе ссудзын æ нцон у, фæ лæ йæ ахуыссын кæ нын...

Ахæ м æ вирхъау уавæ ры æ гъдау куыд амоны, афтæ бинонты номæ й, мыггаджы номæ й хатыр ракуырдтой.

— Дæ лæ ппуйы зиан махæ н дæ р нæ зиан у... Уымæ н йæ зæ гъын æ нцон у, фæ лæ...

Туджджынтæ й æ рвыст цыппар лæ джы нæ кæ рты иумæ йаг хæ дзармæ бацыдысты. Уым ме ’фсымæ р, мыггаджы хистæ ртæ, хионтæ, сыхæ гты хистæ ртæ, æ мæ бауынаффæ кæ нæ нт.

Нæ сыхæ гты хистæ ртæ й мæ м иу æ рбацыд:

— Æ мæ куыд? Цы сын зæ гъæ м.

— Райсом йæ бон у æ мæ, æ гъдау куыд амоны, афтæ æ рбацæ уæ нт.

— Æ ндæ р сын ницы зæ гъын хъæ уы?

— Æ мæ ма сын цы зæ гъæ м?

— Дыууæ сæ дæ, æ ппынфæ стаг, сæ дæ фæ ндзай мин сомы семæ æ рбахæ ссæ нт.

Мæ нæ н мæ буары уазал риз ацыд, мæ зæ нгтæ та фæ цæ йдонзоныг кодтой. Уый та куыд? Æ з мæ лæ ппуйы æ хцайыл уæ й кæ нын? Æ з, зæ ды хуызæ н мын цы лæ ппу уыд, уымæ й сæ удæ джер кæ нын?! Мæ сæ рмæ уыдæ ттæ хæ ссын? Цытæ дзуры мæ хорз сыхаг?

— Марды æ гъдæ уттæ н бирæ хъæ уы, — загъта та мæ сыхаг.

Ау, æ мæ æ з мæ уæ здан, мæ сабыр, мæ фæ лмæ н лæ ппуйæ н кæ д йе ’гъдæ уттæ æ гъдауыл скæ нынхъом нал дæ н, уæ д ма мæ цард цы у, уæ д ма цæ й лæ г дæ н?

Нæ, мæ хорз сыхаг, фæ лтау æ з дæ р разы дæ н мæ лæ тыл. Æ мæ загътон:

— Æ хцайы кой мачи кæ нæ д.

Мæ сыхаг мæ м цыдæ р æ нахуыр каст æ рбакодта, ома рæ дийыс, æ мæ ацыд. Нæ фæ лæ мæ м уæ ндгæ та куыд бакодта? Куыд и уый гæ нæ н, æ мæ...

Уырызмæ г, зоныс æ й, цыдæ р капеччытæ нæ м уыд, ауæ рстам сæ, æ фтыдтам сæ м, хъуыды кодтам: чындзæ хсæ в скæ ндзыстæ м. Æ мæ...

О мæ бон, Уырызмæ г, нæ ауæ рст, не ’вæ рд æ хца нæ чындзæ хсæ в скæ ныны бæ сты фыдохы фынгæ н куы бахъуыдысты.

...Æ мæ та мыл бон æ рбацъæ хтæ. Æ рбарухс. Æ гъуыссæ гæ й. Дæ фæ стаг бон, Уырызмæ г, ацы дунейы. Адæ мæ н боны æ рбарухс ног цъæ х дунемæ — дуар, махæ н та — сау мылазон æ бæ рæ г ранмæ. Бæ зджын сау фæ лм зæ рдæ æ рæ хгæ дта æ мæ абон дæ р алæ бырын нæ комы, æ лхъивы йæ, ссæ нды.

Зыдтон æ й, Уырызмæ г, нал дæ фендзынæ н. Адæ м цалынмæ нæ ма базмæ лыдысты, уæ дмæ ма мын ис дæ цуры алæ ууыны фадат. Стæ й фæ хицæ н уыдзыстæ м. Æ нустæ м. Æ з цалынмæ цæ рон, уæ дмæ. Æ мæ дын зæ гъон хæ рзбон, зæ гъон дын фæ ндараст, мæ цоты хистæ р. Æ мæ загътон:

— Иу арахъхъ-ма мын рауадзут.

Мæ хо Ирæ мæ м æ рбакаст, йæ донбадт сырх цæ стытæ дисгæ нгæ дзырдтой: мæ лæ ты нуазаг куынæ дæ, уæ лдайдæ р, ацафон, сæ умæ цъæ хтыл, уæ лдайдæ р, ахæ м бон, уæ д æ рра сдæ? Цы дыл æ рцыд?

— Иу арахъхъ мын рауадз.

Æ мæ мын рауагъта. Тигъджын агуывзæ йы. Хуыцау хорз, æ мæ йедзаг нæ уыд, æ ндæ р йæ былтæ й акалдаид: мæ къух рызт, мæ буар зыр-зыр кодта. Æ мæ йыл дыууæ къухæ й ныххæ цыдтæ н, фæ лæ уæ ддæ р рызт. Сабыргай, хъавгæ акъахдзæ ф кодтон дæ цурмæ. Мæ хо мæ фæ стæ рацæ йцыд. Нæ йæ м ракастæ н, афтæ мæ й загътон:

— Мæ хи мын бауадз, иунæ гæ й мæ бауадзут.

Мæ н фæ ндыд, Уырызмæ г, дæ цуры алæ ууын, дæ цуры мæ зонгуытыл æ рхауын, дæ риумæ мæ цæ сгом нылхъивын. Ды мæ нал хъуыстай, ды хъусыныл нал уыдтæ. Стæ й мæ ничи хъуыста — мæ хи йеддæ мæ. Æ з дæ куырдтон хатыр. Хатыр, Уырызмæ г. Хъæ р мæ рдтæ м дæ р хъуысы, æ мæ та дæ м ныр дæ р дзурын:

— Ныххатыр мын кæ н, Уырызмæ г! Ныххатыр мын кæ н, кæ д дæ цуры истæ мæ й фæ рæ дыдтæ н, уæ д. Ныххатыр мын кæ н, кæ д дæ искуы бафхæ рдтон. Ныххатыр мын кæ н, кæ д дын искуы зын ракодтон. Мæ зæ рдæ мæ ницы хæ ссын, фæ лæ ацы куыстмæ — милицæ мæ бацыдаис, уый мæ н дæ р фæ ндыд, æ мæ кæ д мæ н аххосæ й бацарæ фтыд дæ? Чи зоны, æ ндæ р фæ ндагыл куы ацыдаис, уæ д æ ндæ р уыдаид дæ хъысмæ т. — Æ мæ куыдтон. Æ рмæ ст — мæ химидæ г, мæ цæ ссыгтæ -иу дæ амбæ рзтой æ мæ -иу дæ нал ауыдтон...

Рухсаг дын зæ гъон, уый мæ бон нæ уыд, уыцы ныхас абон дæ р ме ’взаг нæ кæ рды, ме ’взаг æ й зæ гъын нæ комы, дæ фыдгул йæ кæ стæ рæ н рухсаг зæ гъа. Уый у дунейы тæ ккæ æ вирхъаудæ р æ лгъыст.

— Уырызмæ г, ныххатыр мын кæ н, — загътон æ з æ мæ арахъхъæ й цалдæ р æ ртахы дæ чырынмæ æ ртагътон. Уыдон уыдысты цæ ссыгты хуызæ н, урс-урсид. Мæ цæ ссыгтимæ дæ риуыл атадысты. Арахъхъ мæ хъуыры нæ цыд, фæ каст мæ м цыдæ р бæ зджын, фæ лæ йæ уæ ддæ р банызтон, тыхнозт, æ мæ дæ цурæ й тагъд-тагъд лидзæ гау ракодтон æ мæ кæ ртмæ æ рхызтæ н. Нæ кæ рты нæ сыхы лæ гтæ цалдæ рæ й лæ ууыдысты. Афтæ раджы. Æ мæ мæ ныл мæ гуыры бон акодта, фæ лæ уыдон та? Уыдоны та æ гъдау дæ ттын хъæ уы. Дæ уæ н, Уырызмæ г. Дæ фæ стаг фæ ндагыл дæ хъуамæ æ гъдауыл афæ ндараст кæ ной. Алкæ мæ н дæ р дзы йæ хæ с — бæ лвырд, зындгонд.

О Уырызмæ г, ныр дын нæ бон æ гъдау раттын йсддæ мæ ницыуал у.

Мардыкæ ндтæ... Куыд нæ сæ зыдтон, зноны сывæ ллон нал дæ н, фæ лæ сæ ныр ноджы хуыздæ р базыдтон. Алы мардыкæ нд дæ р — зæ рдæ йæ н сау хъæ дгом. Æ мæ цы бафиппайдтон? Æ мæ æ рмæ ст æ з нæ, нæ хионтæ, нæ сыхæ гтæ дæ р — дæ мардыкæ ндты-иу æ дзухдæ р скодта хорз рæ стæ г, къæ вдайы æ ртах никуы æ рхауд, уалдзæ джы, сæ рды æ нуд, æ взæ р хур бон никуы скодта, зымæ джы кæ ндты — фæ лмæ н уазал. Дæ хæ дæ г куыд фæ лмæ н уыдтæ — дæ кæ ндты бонтæ дæ р афтæ — фæ лмæ н.

Дæ бæ ллæ хæ й цыппар мæ йы куы рацыд, уæ д мæ хъуамæ сæ вæ рдтаиккой Фыййагдоны рынчындоны. Рынчындæ ттæ й мæ зæ рдæ фæ цъæ х. Дæ амæ лæ ты фæ стæ та мæ мæ хи уынын дæ р нæ фæ ндыд. Æ мæ мæ мæ хорз зонгæ дохтыр йæ хæ стæ джы фатеры суазæ г кодта: уырдыгæ й рынчындонмæ цæ удзынæ, цы хостæ дын хъæ уа, уыдон дын кæ ндзысты.

Уырызмæ г, уæ ддæ р бынтон дзæ гъæ лы нæ фæ цардтæ н, чидæ ртæ мæ зоны: чи — лæ гæ й-лæ гмæ, чи та — фæ саууонмæ. Фатеры кæ й дæ н, уый рынчынтæ й чидæ ртæ базыдтой. Зыдтой, цы æ вирхъау бæ ллæ х ныл æ рцыд, уый. Æ мæ, цæ мæ й мæ химæ хъусыныл ма фæ уон, уый охыл-иу мæ м æ рбауадысты, суанг-иу мæ бон дыууæ хатты дæ р абæ рæ г кодтой. Æ мæ уыдонæ й иу уыд хæ ларзæ рдæ, уæ здан æ мæ æ гъдауджын Бæ ройты Солтан. Уæ дмæ йæ нæ зыдтон. Фæ лæ нæ фыццаг фембæ лдæ й фæ стæ мæ куыддæ р зæ рдæ йæ -зæ рдæ мæ фæ хæ лар стæ м. Иуизæ р мæ фæ рсы:

— Æ мæ Ацæ мæ з искæ м кусы?

— Кусы.

— Мыййаг æ й махмæ нæ фæ нды?

Цы хъуамæ загътаин мæ ног хорз зонгæ йæ н? Цæ уылнæ, фæ нды йæ.

Солтан рынчындонæ й куыддæ р рацыд, афтæ бардзырд радта Ацæ мæ зы куыстмæ райсыны тыххæ й. Æ мæ райдыдта де ’фсымæ ры ног цардвæ ндаг. Æ мæ цы у уый? Хъысмæ т? Æ мæ Солтанимæ цæ мæ н сæ мбæ лдтæ н? Цæ мæ н? Уый... уый нæ ды сæ мбæ лын кодтай, Уырызмæ г. Æ мæ, цæ мæ н, уый дæ р зонын. Уæ д ды, фаззоны, æ рдхорды хуызæ н кæ имæ уыдтæ, дæ уыцы иузæ рдион æ фсымæ рæ н равзæ рстай йæ цардвæ ндаг, сарæ зтай йæ царды раст ауæ дзыл.

О мæ бон, Уырызмæ г. Мæ рдтæ й дæ р ныл аудыс, дæ фæ лмæ н, сыгъдæ г зæ рдæ йы хъарм нæ уырдыгæ й дæ р тавы. Хуыцауы хорзæ хæ й марды хорзæ хæ й, дам, уæ лдай нæ й.

Ацæ мæ зæ н никуы ницы загътон, мыййаг æ й йæ зæ рдæ мæ куы хæ сса, мыййаг куы ахъуыды кæ на: «Уый... уый Уырызмæ гыл мæ н... мæ н тыххæ й æ рцыд уыцы æ вирхъау бæ ллæ х». Нæ! Ацæ мæ з, дæ зæ рдæ мæ мацы хæ сс, ацы зæ ххыл цы цæ уы, уыдон иууылдæ р Хуыцауы арæ зт сты. Хуыцау афтæ сныв кодта де ’фсымæ рæ н, дæ уæ н. Уырызмæ г, Хуыцау дын радта раст æ мæ сыгъдæ г зæ рдæ. Æ мæ уый адæ м бамбæ рстой. Дæ у æ мæ адæ мы ’хсæ н, цæ ст кæ й нæ уыны, уырзæ й басгарæ н кæ мæ н нæ й, ахæ м тынтæ, æ мæ дын дæ оæ ллæ х, нæ бинонты бæ ллæ х сæ зæ рдæ тæ м айстой æ нахуыр хæ стæ г, нæ зын сси бирæ ты зын.

...Цæ фæ стаг фæ ндарастгæ нæ н бон. Цыдысты... цыдысты адæ м. Хионæ й, æ цæ гæ лонæ й, нæ лгоймагæ й, сылгоймагæ й, хистæ рæ й, кæ стæ рæ й. Цыдысты дæ уæ н фæ стаджы фæ ндараст зæ гъынмæ. Цыдысты æ дзæ мæ й. Цыдысты кæ угæ. Цыдысты сæ цæ ссыгтæ й сæ хи æ хсгæ.

Уыйфæ стæ мын мæ хионтæ й, мæ зонгæ тæ й чидæ ртæ дзырдтой:

— Иу мард дæ р æ нæ худгæ нæ ацæ уы, фæ лæ уæ д иу адæ ймаг дæ р нæ бахудт.

О мæ бон, Уырызмæ г, афтæ фæ риссын кодтай адæ мы зæ рдæ тæ, сæ химæ ныхъхъуыстой.

Адæ м цыдысты æ мæ цыдысты. Æ ппын кæ й нæ зыдтам, ахæ м адæ м дæ р — бирæ, тынг бирæ. Хæ стæ джыты фæ стæ чи рацыд, уыдон — гъа, фæ лæ нæ фæ саууонмæ, койæ чи зыдта, уыдон дæ р æ рцыдысты дæ уæ н фæ стаджы фæ ндараст зæ гъынмæ. Æ мæ не стыр кæ рт мæ рддзыгой адæ мæ й байдзаг, къахæ рæ вæ рæ н дзы нал уыд, кæ рты æ дде уынджы лæ ууыдысты. Уыйфæ стæ мын дзырдтой: цæ мæ й адæ мæ н цæ уæ н уыдаид, уый тыххæ й, нæ алыварс цы фæ ндæ гтæ и, милицæ уым слæ ууыдысты æ мæ хæ дтулгæ ты хæ стæ г нал уагътой, адæ мæ н, куыд хуыздæ р бацæ уын хъæ уы, уый амыдтой.

Уырызмæ г, æ з, Ацæ мæ з, Батрадз, хионтæ æ мæ ме ’мбæ лттæ й цалдæ р хистæ ртæ м æ ввахс, зианджынтæ н куыд фембæ лы, афтæ лæ ууыдыстæ м. Мардмæ æ рцæ уæ г адæ м, æ гъдау куыд æ мбæ лы, афтæ -иу хистæ ртæ н тæ фæ рфæ с ракодтой, стæ й та-иу мах цур сæ ргуыбырæ й, сæ ркъулæ й, сæ цæ стытæ доны зылдысты, сæ цæ ссыгтæ уадысты, афтæ мæ й æ рлæ ууыдысты.

Бирæ хæ ттыты федтон: мæ рдджынмæ бацæ уынц, ныхъхъæ быс ын кæ нынц, ныттыхсынц ыл, æ мæ сæ хъæ лæ сыдзагæ й фæ кæ уынц. Стæ й кæ с, æ мæ дзы чидæ ртæ дыууæ -æ ртæ минуты фæ стæ хъæ лдзæ г ныхас кæ ны, худы.

Мæ нæ н иу адæ ймаг дæ р нæ ныхъхъæ быс кодта, нæ мыл ныттыхст. Æ мæ мын уый æ хсызгон уыд.

Кæ мæ н æ мбæ лд, уыдон дæ цурмæ цыдысты æ мæ куыдтой. Иннæ тæ -иу иуварс ахызтысты æ мæ æ нцад лæ ууыдысты. Хиуылхæ ст ирон лæ гтæ сæ химидæ г куыдтой.

Уырызмæ г, цыма зианы уыцы æ гæ р хъæ быстæ, уыцы æ гæ р ныттыхстытæ нæ фидауынц, нæ хъæ уынц, афтæ мæ м кæ сы. Мæ нæ н мæ уд куы хауы, уæ д мын цы хъæ быстæ кæ ныс? Зонын æ й, зын дын у, фæ лæ мæ ныууадз.

Æ мæ мæ, æ вæ ццæ гæ н, адæ м æ мбæ рстой. О, æ мбæ рстой мæ. Æ мбæ рстой дын, Уырызмæ г, адæ м де стыр бæ ллæ х æ мæ дзы иу кæ нгæ, иу æ наив ми ничи федта. Иу былалгъæ й ныхас никæ мæ й райхъуыст.

Иурæ стæ г, уыйбæ рц адæ м, æ мæ куыддæ р ныссабыр сты, бирæ тæ дзы уынгæ й нæ кæ ртмæ æ рбацæ уæ н фæ ндаджы ’рдæ м сæ сæ ртæ разылдтой. Æ мæ та ме уæ нгты уазал риз ацыд, мæ зæ нгтыл та ризæ г бахæ цыд, цæ стытыл мигъы фæ лм абады. Куынæ æ рхауин. Æ мæ ме ’нгуылдзтæ, мæ армытъæ пæ нтæ аууæ рстон. Мæ химидæ г мæ хиуыл схæ тдыдтæ н. Нæ ма сæ федтон, фæ лæ бамбæ рстон: æ рбацæ уынц. Уыдон уыдзысты. Уыдон сты. Уырызмæ г, дæ уæ н дæ цард чи байста, уыдон æ рбацæ уынц. Туджджынтæ æ рбацæ уынц. Æ мæ уыйбæ рц адæ м куыддæ р æ нахуыр сабыр ныйисты. Цыдæ р тæ ссаг сабыр. Цыдæ р зæ рдæ риссæ н сабыр. Разæ й — сæ нæ лгоймаг хистæ ртæ, сæ хионтæ. Æ гъдау куыд амоны, афтæ тæ фæ рфæ с ракодтой. Дæ размæ кæ угæ фæ цæ уынц. Нæ лгоймаг мæ рддзыгойы фæ стæ æ ртæ лæ ппуйы, дыууæ кæ ройнаджы, сæ астæ у цы лæ ппу и, ууыл хæ цынц, йæ цæ нгтæ йын сæ уæ хсчыты, сæ бæ рзæ йты сæ рты æ рбайстой, куыд нæ сын æ рхауа, афтæ. Цыма йын резинæ зæ нгтæ и: не змæ лынц æ мæ йæ сæ фæ стæ ласынц. Уый у. Уый у. Æ нæ бары, фæ лæ кæ й къухæ й нал дæ, уый у. Мæ сæ р бынмæ æ руагътон. Ныртæ ккæ мæ зæ нгтæ фæ цуддзысты, фæ дыдагъ уыдзынæ н. Æ мæ Ацæ мæ зы къухыл ныххæ цыдтæ н, нылхъывтон æ й, æ мæ мæ м дзы цыдæ р, ныхасæ й зæ гъæ н кæ мæ н нæ й, ахæ м тых æ рбацыд, фæ хъæ ддых дæ н. Мæ хиуыл фæ хæ цыдтæ н. Мæ цæ стытæ зæ ххæ й атонын нæ фæ разын. Фæ лтау æ й куы не ’рбакодтаиккой. Йæ цъæ хахст... Цасдæ р рæ стæ г æ рмæ стдæ р хъуыст уый удаист цъæ хахст. Йæ цуры сылгоймæ гты кæ уын нал хъуыст.

О мæ бон, Уырызмæ г, ныртæ ккæ уыцы лæ ппу дæ цуры æ рлæ удзæ н. Ныххаудзæ н дыл, ныттыхсдзæ н дыл, йе ’мбæ лттæ йæ тыххæ й атондзысты, хæ ссæ гау æ й ракæ ндзысты æ мæ... Æ мæ цы? Махæ н лæ ппу нал и æ мæ никæ дуал уыдзæ н.

— Урузмаг... Урузмаг, я не хотел тебя убивать...

— Урузмаг... Урузмаг, я не хотел тебя убивать...

— Урузмаг...

Цасдæ р рæ стæ г дунейыл хъуыст æ рмæ стдæ р уыцы лæ ппуйы цъæ хахст. Æ мæ ма мæ зæ рдæ тыххæ й йæ хиуыл хæ цыд, цыдæ р æ рдуйыл ма дзедзырой кодта.

Йуафон уыцы цъæ хахст басабыр, æ вæ ццæ гæ н æ й йе ’мбæ лттæ акодтой, æ мæ сылгоймæ гты кæ уын дуне ныццарыдта. Куыдтой, дæ уæ н дæ цард чи аскъуыдта, уыдоны фæ стæ цы сылгоймаг мæ рддзыгой æ рбацыд, уыдон. Разæ й дзы чи цыд, уыдонæ й цалдæ рыл — сау дарæ с. Кæ рты, махмæ фæ зилæ нмæ куы ’рбахæ ццæ сты, уæ д, сылгоймæ гтæ й разæ й чи цыд, уыдон сæ зонгуытыл æ рлæ ууыдысты æ мæ кæ угæ сæ зонгуытыл дæ размæ бацыдысты. Уыцы рæ стæ г райхъуыст дæ мады зæ рдæ халæ н хъæ р: «Цæ мæ н мын амардтат мæ лæ ппуйы?!»

Æ мæ та адæ м, уæ лдайдæ р сылгоймæ гтæ, ноджы хъæ рдæ рæ й ныккуыдтой, сæ богъ-богъ дæ цурæ й фæ йнæ рдæ м ивылд. Куыдтой нæ лгоймæ гтæ, сæ цæ ссыгтæ аивæ й сæ рфтой.

О ме ’дзард хъæ бул, ирон фæ ндаггæ нинаг нын куы фæ дæ. Цытæ нын бавзарын кодтай? Уыйбæ рц дзыллæ ты дæ химæ куы æ рыхъусын кодтай.

Ракæ с сæ м, ракæ с-ма сæ м, мæ дуне. Уыдон, Уырызмæ г, дæ чындзæ хсæ вмæ не ’рцыдысты. Уыдон, Уырызмæ г, дæ чындзхæ сджытæ не сты. Уыдон, о мæ бон, уыдон дын фæ стаджы фæ ндараст зæ гъынмæ æ рцыдысты. О мæ бон, Уырызмæ г, уыдон дæ мардхæ сджытæ сты.

Кадимæ дæ æ рвитынц де ’мкусджытæ: кадджын хъалагъур — цыпиар лæ ппуйы æ д автоматтæ, дæ цуры æ дзæ мæ й лæ ууынц, кæ рæ дзи ивынц.