Экологияның даму кезеңдері.

Бірінші кезең – экологияның ғ ылым ретінде қ алыптасуы (19 ғ асырдың 60-шы жылдарына дейін), осы аралық та жиналғ ан деректер арқ ылы бірінші ғ ылыми тұ жырымдар жасала бастады. Мысалы, Гиппократ (біздің ғ.д. 460-377 жж.) адам денсаулығ ына ортаның факторларының ә сері туралы жорамалдар жасады, Аристотель азық тану ә дісі бойынша 500-ден астам жануарларды топтарғ а жіктеді. Швед табиғ аттанушысы Карл Линней (1707-1778 жж.) «Табиғ ат жү йесі» атты ең бегінде жануарлар мен ө сімдіктерге ғ ылыми жү йе қ олданды. Француз табиғ аттанушысы Жан Батист Ламарк (1744-1829 жж.) ортаның ағ заларғ а ә серін зерттеді, оны «Зоология философиясы» атты ең бегінде жазды. Ламарк пен мальтус (ағ ылшын дінгері) бірінші рет адамның табиғ атқ а теріс ә серінің болуын болжады.

Екінші кезең – экология жеке ғ ылым ретінде қ ұ рылды (19 ғ -дың 60-шы жылдарынан кейін). Орыс ғ алымдары А.Т. Болотов (1738-1833 жж.), И.И. Лепихин (1740-1802 жж.), П.С. Паллас (1741-1811 жж.), Н.А. Северцов (1827-1885 жж.), А.Н. Бекетов (1825-1902 жж.), В.В. Докучаев (1846-1903 жж.) осы кү нге дейін қ ажеттілігін жоймағ ан экология тү сініктері мен принциптерін тұ жырымдады. Тү рлердің эволюциясы туралы Чарльз Дарвиннің «Тү рлердің табиғ и талдау жолмен пайда болуы» (1859 ж.), ең бегінен кейін неміс биологі Эрнест Геккель биология қ ұ рамынан экологияны бө ліп шығ арды. Ол 1866 ж. Ғ ылымғ а экология терминін кіргізді (грекше эйкос – ү й, отан, баспана жә не логос – ғ ылым.).

1877 жылы жаң а экологиялық ұ ғ ым – биоценоз пайда болды, оның анық тамасын неміс гидробиологі К. Мебиус берді. Биотоп ұ ғ ымы – биоценоз тіршілік етеін орташа арттары – оны ф. Даль 1903 жылы енгізді.

Осы жылдары атақ ты орыс ғ алымы В.И. вернадский биосфера туралы фундаменталдық ілім енгізген. 1910 жылы Брюсселде ө ткен ІІІ Ботаникалық конгесте ө сімдіктер экологиясы аутоэкология жә не синэкология бө лімдеріне жіктеледі.

Экология ғ ылым ретінде 20 ғ -дың басында тү пкілікті қ алыптасты. Ғ асырдың 30-40–жылдары экология ө зінің ең жоғ арғ ы сатысына кө терілді: А. Тенсли экоү йенің анық тамасын береді, В.Н. сукачев оғ ан жақ ын ұ ғ ым – биогеоценозді енгізеді. Осы кезде В.В. станчинскийдің, Э.С. Бауердің, Г.Г. Гаузенің, А.Н. Формозовтың, Д.Н. Кашкаревтің, В.Н. Беклемишевтің жә не т.б. ғ алымдардың ең бектері жарық кө рді.

Ү шінші кезең 20 ғ асырдың 50-ші жылдарынан бастап осы кү нге дейін жалғ асады. Экологя кешенді ғ ылымғ а айнады – география, геология, химия, физика, экономика, социологияжә не т.б. ғ ылымдардың заң дылық тарын қ оса ала отырып қ оршағ ан табиғ и орта мен оны қ орғ ай туралы ғ ылымғ а айналдырды.

Экология нақ ты зерттеу объектісі мен зерттеу ортасынақ арай жіктеледі. Адам, жануар, ө сімдіктер жә не микроағ залар экологиясы деп бө лінсе, ө з тарапында бұ л экологиялық бағ ыттарды жеке тү р ретінде немесе бірлестік ретінде қ арастырып, оларғ а ә сер заң дылық тарын космоста, суда, ауада немесе басқ а да бір орталарда зерттеулер жү ргізу арқ ылы алуғ а болады.