Орек көздерінің сүзгілері.

Қ орек кө здерінің сү згілері 2 тү рге бө лінеді: пассивті RLC элементті сү згілер жә не активті RLC элементті сү згілер. RLC сү згілер пайдалану кезінде сенімді жұ мыс істейді. Бірақ олардың кө лемдері массасы қ орек кө зінің жалпы салмағ ын арттырады. Ол деген сө з қ ажеттілігіне байланысты қ орек кө здеріне ә р тү рлі кө лемдегі конденсаторлар, дроссельдер, сонымен қ атар дроссельдердің магнит ө рісі қ оректендіруші қ ұ рылғ ығ а кері ә серін тигізеді. Қ азіргі кезде активті сү згілер электрондық қ ұ рылғ ыларда кең інен пайдаланылады. Активті кедергіде жоғ арыда аталғ ан кемшіліктер болмайды. Активті сү згілерден элементтер жартылай ө ткізгішті аспаптардың негізінде жасалынғ ан сү згілерді айтамыз. Қ азіргі кезде активті сү згісі бар сұ лбалар ө те сирек кездеседі. Себебі лү пілдеуді тегістеуді активті элементтер негізінде жасалынғ ан тұ рақ тандырғ ыштар орындай алады.

Пассивті элементтердің негізгі типтерінің сұ лбаларын қ арастырайық.

а) б)

в) г)

д) е)

а – сыйымдылық ты, б – индуктивті, в – Г тә різдес, г – П тә різдес, д – пробка, е – режекторлар.

Біржартылай периодты тү зеткішке жалғ анғ ан сыйымдылық сү згінің жұ мыс істеу принципін қ арастырайық. Сұ лбасын салайық.

а) б)

а) тү зету сұ лбасы; б) жұ мыс істеудің уақ ыттық диаграмасы.

Бұ л сұ лбасындағ ы тү зетілген кернеудің диаграммасы жартылайтолқ ынды болады.

Диодтың анондындағ ы кернеу оң болғ ан кезде диод арқ ылы ток ағ ып конденсаторды зарядттайды. Кірістегі кернеудің полюсі ө згерген кезде диодтың кедергісі ө те жоғ ары бұ л кезде конденсатор бойына жинағ ан электр энергиясын тізбекке қ айта береді. Сыйымдылық ты сү згілерде конденсатордың тез зарядталып ақ ырын қ айта беру қ асиеті пайда болады.

Сыйымдылық ты сү згілер жү ктеменің кедергісінің шамасы аз болғ ан жағ дайда пайдаланғ ан тиімді, ал индуктивті фильтрді керісінше жү ктемесін жоғ ары, кедергісі аз жағ дайда индуктивті сү згілер пайда болады.

Сыйымдылық ты сү згімен салыстырғ анда индуктивті сү згіде ток импульсті емес, ү здіксіз ағ ады, ол тү зеткіш диодтардың жә не трансформатордың жұ мыс істеуін жең ілдетеді. Берілген лү пілдеу коэффициентің тегістеу ү шін сыйымдылығ ы тегістеуді қ анағ аттандыратындай конденсаторды тандап алу керек. Ол конденсатордың сыйымдылығ ын мына ө рнек арқ ылы анық тауғ а болады:

Бұ л жазылғ ан ө рнек біржартылай периодты тү зеткіштің сыйымдылығ ын анық тайды. Ал егер тү зеткішіміз екіжартылай периодты болса, онда сыйымдылық біржартылай периодтық пен салыстырғ анда 4 есе аз болады, демек:

Индуктивті фильтрде дроссельдің индуктивтілігін мына формула арқ ылы анық тауғ а балады.

Егер тү зеткіштерге пайдаланылатын индуктивті жә не сыйымдылық ты сү згілердің шамалары ө те жоғ ары болса онда Г тә різдес жә не П тә різдес сү згілер пайдаланылады. Г тә різдес сү згілерді мына шарт орындалатындай етіп , сонда тегістеу коэффициенті

П тә різдес сү згілер Г тә різдес сү згілерден де жоғ арғ ы тегістеу коэффициенттін береді.