Оқшауланған жүйенің күйін бағалау

Оқ шауланғ ан жү йені диагностикалау кезіндегі негізгі тапсырмасы оның электрлік беріктілігінің тө мендеу мү мкіндігі ылғ ал, қ оспа, майдың тозу ө німдері, оқ шауламаның жә не оқ шауламалық аралық тың жоғ ары дә режеде ластануы, сондай-ақ, ылғ алдану жә не ластану дә режесін бағ алау болып табылады. Осы мақ саттарғ а жету ү шін бақ ылаудың келесі ә дістері қ олданылады.

Қ атты оқ шауламаның ылғ алдылығ ын бағ алау. Қ ағ аз оқ шауламаның тозу жылдамдығ ы, біріншіден, ондағ ы судың сапасына жуық пропорционалды. Бұ л жуық заң ылғ алды қ ағ аздың тозуының жоғ ары емес дә режесінде қ ағ азда 0, 3-тен 7 %-ғ а дейін шынайы. Қ ағ аздың қ атты ылғ алдануы кезінде ылғ алдың ә сері оның тозу ү рдісінде айқ ынырақ білінеді. Бұ дан ө зге, келесі себептер бойынша жоғ ары ылғ алды оқ шаулама зақ ымдану қ аупіне душар болады:

· Диэлектрлік шығ ынның жылулық тұ рақ сыздық пайда болатын шегіне дейін жоғ арылауы. 90 °С температура кезінде целлюлоза 4, 5% ылғ алды болуы мү мкін.

· Сутегіде жә не оттегіде кө біктің пайда болуы, ойық пен кө біктің иондалуы судың электролизінің ә серінен болады. Судың жергілікті қ ұ рамы 90 кВ/см электр ө рісінің кернеулігінде, 65 °С жә не одан жоғ ары температурада 4, 5%-ғ а жуығ ы қ ауіпті. Ойық тың мұ ндай механизмі диэлектриктің қ алың дық тығ ы жоғ ары болғ анда ө лшеу трансформаторында бақ ыланады.

· Қ ақ пақ астындағ ы ә уе кең істігінде кең ейткішсіз трансформаторда ылғ ал конденсациясы.

Оқ шауламалы жү йенің электрлік беріктікте судың ә сері шектелмейді. Ылғ алды пайдалану шартында ең қ ауіпті жерлерде ө те тө мен мә ндерге жетуі жә не араласуы мү мкін. Мысалы, температураның жылдам жоғ арылауы кезінде жү ктеменің ө суі ә серінен суды қ айта бө лу, яғ ни, қ ағ аздан майғ а кө шу жү реді. Ары қ арай ойық тың ү лкеюінің келесі нұ сқ алары орын алуы мү мкін:

· Су қ ағ аз оқ шауламада тез білінбейді, майда ылғ алғ а аса қ анық қ ан қ ағ аз қ ауіпті, ол жоғ ары температурада жылулық ойық қ а қ ауіп тө ндіреді.

· Май бө геуіш типті оқ шауламада су жің ішке қ алың дық тағ ы бө геуішке қ атысты оның ылғ ал қ ұ рамы еру шегіне дейін жоғ арылап, майғ а тез ө теді. Жү ктеменің тө мендеуінде жә не жылдам салқ ындауына қ атысты май ылғ алмен араласып, эмульсия тү зіледі, электрлік беріктіліктің жылдам тө мендеуіне ә келеді. Бұ л жағ дайда, сонымен қ атар, оқ шауланғ ан бө геуіштің жергілікті ылғ алдану жоғ арылығ ы да ө те қ ауіпті.

Сондық тан, қ атты оқ шауламаның ылғ алдылығ ын бағ алау оқ шаулама жү йесін диагностикалаудың негізгі тапсырмаларының бірі болып табылады.

Су қ ұ рамының қ ағ аздағ ы жә не картондағ ы сандық анық тамасы қ атты оқ шауламаның ылғ алдылығ ын бағ алаудың абсолютті ә дісі болып табылады. Оқ шауламаның ү лгілерін сұ рыптау оқ шауламаның зақ ымдануымен жә не жабдық ты герметизациялаумен байланыста. Кү штік трансформаторда осы мақ саттар ү шін зауытта ораманың жоғ арғ ы бө лігінде ә р тү рлі қ алың дық тағ ы электр картонның ү лгілері шығ арылады. Бұ л талдауда ү лгілерді сұ рыптау кезінде оқ шауламаның зақ ымдануын табуғ а мү мкіндік береді, бірақ, ө здігінен кү рделі ү рдісті ұ сынатын, трансформаторды герметизациялауда бактан майдың ішін ара сығ ылуына жә не ойық тардың ашылуына мү мкіндік жоқ. Бұ л мү мкіндік жабдық тың басқ а тү рлерінде жоқ жә не зауытта оқ шауламаның зақ ымданусыз ү лгілері сұ рыпталмайды, картон тү рлері шығ арылмайды. Сондық тан, қ атты оқ шауламаның ылғ алдылығ ын бағ алаудың ең дә л, кө п ең бекті қ ажетсінетін ә дісі болып табылады. Ең қ олайлы ә діс – қ ағ аз оқ шауламаның ылғ алдылығ ын жанама бағ алау.

Оқ шауламаның ластану дә режесінің бағ асы. Тозу ү рдісінде оқ шауланғ ан жү йенің электрлік беріктілігі тө мендейді, сондық тан, оқ шауланғ ан аралық тың ластануы, бірінші кезекте, тү йіскен жерде жә не оқ шаулама бө лшегінің жоғ арғ ы жағ ындағ ы майдан тау жынысының білінуінен жә не майлы саң ылаудағ ы оның бө лінуінен. Коммутациялық импульстердің ә сері кезінде бұ л электрлік беріктікті кө п тө мендетуі мү мкін, сонымен қ атар, жұ мыс кернеуі кезінде, ә сіресе, лакталғ ан бө лшектерде тау жынысы кідіретін болса қ осымша ылғ алданады. Толық ө лшемде ластану дә режесін бағ алау тек кө збен шолып тексеруде ғ ана мү мкін.

Қ атты оқ шауламаның тозу дә режесінің бағ асы. Қ атты (целлюлозды) оқ шауламаның тозу ү рдісіоның электрлік беріктілігінде біршама ық пал етеді жә не оның механикалық беріктілігінде маң ызды ә сер етеді. Мысалы, жоғ ары жә не рұ қ сат етілген ұ зақ ә сер кезінде, оқ шаулама температурасы қ ұ рғ ақ кү йінде қ алады, жә не оқ шаулама кедергісі тө мендемейді, ал, кейбір жағ дайларда бұ л сипаттамалардың жақ саруы да бақ ыланады. Оқ шаулама жоғ ары температура ә серінен қ ұ рғ ап, майысқ ақ тығ ын жоғ алтып, сынғ ыш болады. Сондық тан, механикалық кү ш ә сер еткенде оқ шаулама сынуы мү мкін, міндетті тү рде электрлік ойылуғ а жә не жабдық тың зақ ымдануына ә келеді. Пайдаланудағ ы оқ шауламаның механикалық сипаттамасының анық талу (жарылуда берік, қ атыстық ұ зару жә не т.б.) мү мкіндігі ұ сынылмайды, ү лгінің қ ажетті ө лшемдерін сұ рыптау, сонымен қ атар, ү лгідегі кездейсоқ ақ аулардың ә серінен механикалық сипаттаманың едә уір шашылуы сұ рыптау ү рдісінде қ ұ рылады. Сондық тан, оқ шауламаның механикалық беріктігінің бағ асы жанама ә діспен жү зеге асады. Қ ағ аз оқ шауламаның тозуының объективті кө рсеткіші, физикалық -химиялық қ ирауының сипаттамалық дә режесі полимерлеу дә режесі болып табылады. Целлюлоза табиғ и полимер болып табылады, негізгі кү йінде глюкозаның 1200-1300 сақ инасы оның молекулаларынан тізбек қ ұ рады. Полимердің полимерлеу дә режесі – бұ л молекула қ ұ ратын бірдей бө лшектердің орташа саны. Сонымен, целлюлозаның полимерлеу дә режесі негізгі кү йінде 1200-1300 қ ұ райды. Бұ л тізбек тозу кезінде кө п ұ сақ бө лшекке ыдырайды, яғ ни, полимерлеу дә режесі азаяды. Толық тозғ ан целлюлозада 100-ге жуық полимерлеу дә режесі болады, ал оның механикалық беріктігі ақ ау дә режесіне дейін азаяды, полимерлеу дә режесі кезінде 250-300-ге дейін.

Ішін ара разрядтардың бағ асы. оқ шауланғ ан аралық тың соншалық ты ың ғ айлы кішкене бө ліктің сынамасын ішін ара разрядтар (ІР) деп тү сінеді, сынамағ а барлық электрод аралық ты бір уақ ытта ө ткізбейді. ІР туындағ анда оның пайда болу орнына диэлектриктің қ ирауына ә келетін энергия белгілінеді. Оқ шауламаның қ ирауы физикалық -химиялық қ асиетіне, материалдың оқ шауламалы жү йесінің қ ұ рамына кіретін, оқ шауламаның шыдамдылығ ына, ІР ә рекетіне жә не ІР белгіленген энергия санына тә уелді. ІР туындауы келесі қ ұ былыстармен орындалады:

а) электр магнитті сә улеленудің пайда болуымен;

б) акустикалық толқ ынның пайда болуымен;

в) тізбек бойынша разрядты токтың ІР кө зімен байланысты ағ уымен;

г) жергілікті қ ызумен.

Осы бойынша ІР тіркеу ү шін келесі ә дістер қ олданылады:

а) электрлік ә діс;

б) акустикалық ә діс;

в) ХАРГ.

4. Магнитті жү йе кү йінің бағ асы. Трансформаторлардың шихталы магнит сымдарының негізгі ақ аулары оқ шауламаның бетаралық тө мендеуімен келісілген, сондық тан, тозу немесе бет аралық тұ йық талу жергілікті қ ызып кетуге жә не шығ ынның жоғ арылауына, майдың ХАРГ нә тижесі бойынша немесе токты ө лшеумен жә не бос жү ріс шығ ынымен белгіленген.

Магнит сымды қ ысу кү штің азаюына ә келеді, вибрацияның жә не бет аралық оқ шауламаның жылдам тозуын жоғ арылатады. Сондық тан, магнит сымды қ ысу сапасының бағ асы мезгілінде шегін қ абылдауғ а, магнит жү йенің жылдам тозуын айналуына мү мкіндік береді. Вибрациялы ү рдістің талдауы негізінде мұ ндай бағ а болуы мү мкін, ол туралы тө менде айтылатын болады (7 п.) Магнитті жү йені қ ысудың едә уір ә лсіреуі акустикалық шудың интенсивтілігін жоғ арылатуы мү мкін.