Бүлек һәм темаларның исемнәре, сәгатьләр саны

“Россия Федерациясе халыклары теллә ре турында”гы законда һ ә рбер кешегә тә рбия, уку-укыту телен ирекле сайлау хокукы, Россия халыклары телен саклауга, ө йрә тү гә һ ә м ү стерү гә тигез мө мкинлеклә р тудыру каралган.кайсы тө бә ктә яшә венә карамастан, ана теле бала ө чен ү з телендә фикер йө ртү, аның ярдә мендә аралашу чарасы булып тора.

Перспектив башлангыч мә ктә пнең 1 нче сыйныфы ө чен тө зелгә н татар теле программасы укытуның максатын, бурычларын һ ә м эчтә леген билгели. Укучы, беренче сыйныфтан башлап, татар телен системалы рә вештә ө йрә нә башлый. Бу чорда телдә н сө йлә мнең башлангыч кү некмә лә ре ү стерелә һ ә м балада язма сө йлә м формалаша башлый. Сө йлә м кү некмә лә ренең ү сү е укучының ана телендә фикерлә ү эшчә нлеген камиллә штерү дә хә литкеч роль уйный. Баланың сү з байлыгы даими тулыландырып баруы синоним, антоним сү злә ргә һ ә м сү знең кү п мә гънә лелегенә караган мә гълү матлылыгына да бә йле була.

Тә къдим ителә торган программада татар теленә ө йрә тү нең тө п максаты һ ә м бурычлары тү бә ндә гелә рдә н гыйбарә т:

1.Укучыларда ана телен ө йрә нү гә кызыксыну, омтылыш, эзлә нергә телә к уяту, ү з миллә тең ә, телең ә мә хә ббә т тә рбиялә ү кебек уң ай сыйфатлар булдыру.

2.Балаларга татар теленең тө рле бү леклә ре буенча белем бирү:

а) фонетика, лексика, грамматикага караган башлангыч мә гълү мат бирү;

ә) телебезнең орфоэпиясе, лексикасы, грамматикасы, пунктуациясе буенча кү некмә лә р булдыра башлау. Хә рефлә рдә н иҗ еклә р һ ә м сү злә р, сү злә рдә н сү зтезмә лә р һ ә м җ ө млә лә р тө зергә ө йрә тү.

3. Укучыларны дө рес һ ә м матур итеп укырга, укыганның эчтә леген сө йлә ргә, аерым темалар буенчаә ң гә мә лә р кора белергә, аралашканда тел чараларыннан урынлы файдаланырга ө йрә тү.

4. Телдә н һ ә м язма сө йлә м осталыгы һ ә м кү некмә лә ре булдыру.

5. Укучыларда татар мә дә ниятенә карата мә гълү матлылыкны ү стерү.

Перспектив башлангыч мә ктә пнең 1 нче сыйныфында укучылар аваз белә н хә рефне аерырга ө йрә нә лә р, сү з басымы, исем, сыйфат, фигыль турында башлангыч мә гълү мат алалар. Балалар сө йлә м берә млеге буларак җ ө млә турындатө шенчә ала, терминнарны ә йтмичә генә, җ ө млә дә ге баш кисә клә рне, ө стә мә предметны белдергә н сү злә рне һ ә м ярдә мче сү злә рне табу һ ә м урынын билгелә ү кебек эш тө рлә ренә ө йрә нә. Дә реслә рдә җ ө млә лә рне тө рле тавыш белә н ә йтү, сү злә рдә н җ ө млә лә р, җ ө млә лә рдә н кечкенә хикә ялә р тө зи белү кү некмә лә ре булдырыла.

Дә реслә рдә укучыларның сө йлә менә хас булган ялгышлар тө зә телә, аларны булдырмас ө чен дә реслә рдә балаларга атап чыгарылган газета-журналлардан, китаплардан да файдаланырга мө мкин.

Укытучы балаларның сү злекчә булдыруларын һ ә м ө йрә нелә торган сү злә рнең махсус дә фтә ргә язып баруларын талә п итә.Еш кына шул сү злә р белә н сү зтезмә һ ә м җ ө млә лә р тө зетү. Аларны диалог һ ә м монологлар тө зү дә файдалану укучыларның сү з байлыгын арттырачак, бә йлә нешле сө йлә м ү стерү гә ярдә м итә чә к. Ә леге сү злекне даими рә вештә тикшереп тору укучыларның сү з белә н эшли белү дә рә җ ә сен ө йрә нү ө чен дә кирә к булачак.

Сө йлә м телен ү стерү, сү з байлыгын арттыру тө рле язма эшлә р ү тә гә н вакытта да алып барыла. Сү злек һ ә м аң латмалы диктантлар, укытучы биргә н җ ө млә лә рне (яки зур булмаган текстны) кү череп язу, матур язу кү негү лә рен ү тә ү кебек эшлә р дә андый кү некмә лә р булдырырга ярдә м итә. Билгеле, мондый язма эшлә р балаларның яшь ү зенчә легенә туры китереп, телне белү дә рә җ ә сен истә тотып сайланган текст белә н була.

Сө йлә м телен ү стерү уку дә реслә ре белә н бергә дә вам иттерелә. Татар теле дә реслә рендә халык аваз иҗ аты ү рнә клә реннә н табышмаклар, мә каль-ә йтемнә р, санамышлар ятлау, аларны дә фтә ргә дө рес һ ә м матур итеп язып кую дабалаларны татарча аң лаешлы, ә дә би нормаларга туры килердә й итеп сө йлә ргә ө йрә тү дә зур ә һ ә мияткә ия булып тора. Укучыларның мә гълү матлылыгын арттыру ө чен, дә реслә рдә кү ренекле татар язучыларының ә сә рлә реннә н ө зеклә р куллану, татар композиторлары, рә ссамнары һ ә м сә нгатьә һ еллә ре турында ә ң гә мә лә р оештыру нә тиҗ ә ле булачак.

Язу гигиенасы кагыйдә лә ре белә н таныштыру, кагыйдә лә рне даими ү тә ү гадә те тә рбиялә ү.Кешелә рнең ә йтеп һ ә м язып сө йлә шү лә рен гому­ми кү заллау. Матур итеп сө йлә шә, укый һ ә м яза белү кирә к­леген аң лау.

График схемалар ярдә мендә сө йлә мне — җ ө млә лә ргә, җ ө млә не сү злә ргә аеру, сү злә рне иҗ ек һ ә м аваз­ларга таркату. Барлык баш һ ә м юл хә рефлә ренең язылышы һ ә м аларның тоташтыруның тө п сызыклары белә н таныштыру һ ә м каллиграфик дө рес язарга ө йрә тү. Авазларны сү здә тиешле язма хә рефлә р белә н кү рсә тү. Сү здә ге хә рефлә рне, аларны тоташтырган сузыкларын ө змичә ритмик язуны (ас-ос) булдыру, дә фтә р юлларына хә рефлә рне һ ә м сү злә рне, тигез ара калдырып, тигез, дө рес урнаштыру. Башта укытучы белә н иҗ ек –аваз анализы ясаганнан соң, тора бара мө стә кыйль рә вештә сү злә р, җ ө млә лә р язу.

Башта язмача, аннары басмача ү рнә клә рдә н сү злә р, җ ө млә лә р кү череп язу. Ү рнә к текст белә н чагыштырып карау һ ә м сү злә рне иҗ еклә п орфографик уку ярдә мендә дә фтә ргә язылганнарның дө реслеген тикшерү.

Ә йтелеше белә н язылышы арасында аерма булмаган сү злә рне, шундый ө ч-дү рт сү здә н торган җ ө млә лә рне ә йтеп яздыру.

“Грамотага ө йрә тү ” чорында УУГ (универсаль укыту гамә ллә рен) тормышка ашыру:

Шартлы тамгаланыш:

УУГ – универсаль уку гамә ллә ре.

ШУУГ – шә хси универсаль уку гамә ллә ре.

РУУГ – регулятив универсаль уку гамә ллә ре.

КУУГ – коммуникатив универсаль уку гамә ллә ре.

ТУУГ – танып – белү универсаль уку гамә ллә ре

Укыту процессының тө п характеристикасы

Эш формалары: сыйныф белә н, тө ркемлә п, индивидуаль, парлап, фронталь, дифференциаль; дә рес- экскурсия, дә рес – конкурс, дә рес – уен, дә рес – фантазия.

Укыту методлары: сө йлә ү, кү рсә тмә лелек, практик, эзлә нү, проблемалы, мө стә кыйль эш, стимуллаштыру, тикшерү.

Башка предметлар белә н бә йлә неше: программа ә йлә нә -тирә дө нья, ә дә би уку фә ннә ре белә н һ ә м халык авыз иҗ аты, туган як тө бә ге белә н бә йлә нештә тө зелгә н.