Сабақтың тақырыбы 5-10 ғасырлардағы арабтар

Мақ саты:

1. Білімділік: 5-10 ғ асырларда ө мір сү рген араб феодалдық мемлекетінің қ ұ рылуы, саяси жү йесі, шаруашылығ ы жә не арабтардың бірігуі мен ислам дінінің таралуы туралы толық мағ лұ мат беру.
2. Дамытушылық: Жаң а сабақ ты ө ткен сабақ пен байланыстыра отырып, оқ ушылардың білімділігін арттыру, дү ниетанымын кең ейту, ойландыратын сұ рақ тар қ ою арқ ылы оқ ушының ойлау қ абілетін дамыту.
3. Тә рбиелік: Осы тақ ырыпты ө те отырып, оқ ушыларды адамгершілікке, ө ткенге сыни тұ рғ ыда талдау жасай алатын иманды, білімді, мә дениетті азамат тә рбиелеу.
Сабақ тың типі: Жаң а сабақ
Сабақ тың тү рі: аралас
Ә дісі: Интерактивті
Сабақ тан кү тілетін болжам: Оқ ушылар топтық ә рекетте болжау, ой шақ ыру, семантикалық кесте, джиксо, ойын, тапсырмалары барысында бір-бірінің шығ армашылық танымын арттыруғ а ә рекеттесіп, жаң а білімді мең гереді, дү ниетанымы кең ейеді.
Сабақ тың кө рнекілігі:
1. 5-10 ғ ғ. Арабтардың саяси картасы,
2. Слайд кө ріністері
• Ә улие София храмының бейнесі
• 5-10 ғ ғ. Арабтардың саяси картасы
• Қ ағ баның бейнесі
• Жаң а терминдар
• Бә дір соғ ысы
• Қ ажылық
Сабақ тың барысы: Ұ йымдастыру кезең і • Оқ ушыларды тү гелдеу • Топқ а бө лу
«Тарихты білмей-ө ткенді, қ азіргі жағ дайды білу, келешекті болжау қ иын»-деп ә л Фараби айтқ андай
Сіздердің ойларың ызша тарих деген не? /ой шақ ыру/
Біз орта ғ асырлар тарихын ө тіп жатырмыз. Орта ғ асырлар тарихы нешеге бө лінеді.
Біз қ ай кезең ін ө тіп жатырмыз
Ү й тапсырмасы: 5-10 ғ ғ. Византия империясы.

Шығ ыс пен Батысты жалғ айтын алтын кө пірге айналғ ан бай, табиғ аты тамаша, қ уатты Византия империясы туралы мен сіздердің білідерің ізді тексеру ү шін сіздерге семантикалық кесте таратпақ пын. /1, 5 минут уақ ыт беріледі/
Ғ асырлардағ ы Византия империясы /семантикалық кесте/

Бетпе-бет студиясының қ онағ ын анық тау мақ сатымен мына сұ рақ қ ойылады.
1. Византия империясының астанасы Константинопльдің орнына қ азір қ андай қ ала орналасқ ан. / Стамбұ л/
2. Студия қ онағ ы анық талғ ан соң оқ ушыларғ а ө ткен сабақ тан қ ояр сауалдарың ыз болса студиямызғ а қ оң ырау шалуларың ызғ а болады деп ескертіледі. Студиямыздың байланыс телефондары 32-32-32
«Оқ у -адамды білімді болуғ а, ә ң гімелесу тапқ ырлық қ а, естігенді жазып отыру, дә лдікке тә рбиелейді»-дейді ағ ылшын ойшылы Бэкон айтқ андай, ә ң гімелесуге келіп отырғ ан бү гінгі «Бетпе-бет» студиясының қ онағ ы №32 орта мектептің жас тарихшысы.................................. қ ош келдің із.
Сізге қ ойылар алғ ашқ ы сұ рақ?
1. Византия империясының орнында қ азір қ андай мемлекет орналасқ ан? /Тү ркия/
- Студиямызғ а қ оң ырау шалынып жатыр.
- Сұ рағ ың ызды қ оя берің із
1. Бұ л мемлекетпен біздің байланысымыз қ андай?
/олар біздің туысқ анымыз, 9-11 ғ ғ. Қ азақ стан жерінде ө мір сү рген оғ ыз мемлекетінің ұ рпағ ы, Тү ріктердің қ ара шаң ырағ ы Қ азақ стан./
2. Тү ркия ө зінің оң тү стігінде қ ай елдермен шектеседі.?
/Араб елдерімен/ рахмет!
Бү гін біздің студияда қ онақ та болғ ан...
Балалар, тү ркия ө зінің оң тү стігінде араб елдерімен шектеседі екен. Арабтар туралы не білеміз жә не не айтқ ымыз келеді?

Мыс:
• басына ақ орамал тағ ып жү ретін ел.
• Мұ сылмандар
Жаң а сабақ қ а кө шу
Балалар слайдқ а назар аударың ыздар. Сіздерге ұ сынылып отырғ ан мына терминдерді болжап кө релік?
1. Мекке
2. Халиф
3. Қ ұ м
жаң атақ ырып. «5-10 ғ асырлардағ ы арабтар»
Жаң а сабақ тың жоспарымен танысың ыздар:
Жоспарды таныстырмас бұ рын ү ш топқ а ат қ ойып алайық.
Мекке, Халиф, Кордова
1. Ежелгі арабтардың қ оныстанғ ан жері мен шаруашылығ ы, 6-7 ғ асырлардағ ы арабтардың бірігуі жә не ислам дінінің таралуы. /МЕККЕ/
2. Араб халифатының қ ұ рылуы жә не феодалдық қ атынастар ./ХАЛИФ/
3. Араб халифатының саяси басқ ару жү йесі. / КОРДОВА/
Сіздерге белгіленіп берілген материалды нақ ты тү сіну ү шін берілген бейнематериалғ а назар аударың ыздар.
• Берілген бейнематериал сіздердің тақ ырыптарың ызғ а қ атысы бар ма, жоқ па оны кейін пайымдай жатарсыздар
/Материалды игеруге сіздерге 2 минут уақ ыт беріледі./
Слайдта картаның бейнесі тұ рады.
1. МЕККЕ ТОБЫНЫҢ ЖАУАБЫ
1. Араб тү бегінің жер кө лемі-3 млн ш/ш
2. Жерінің кө бін қ ұ м басып жатыр, сусыз жерде адам тұ руғ а қ олайсыз.
3. Тү бекті ежелден арабтар қ оныстанады
4. Мал жә не егін шаруашылығ ымен айналысады.
5. Қ олө нер мен саудасы дамығ ан қ алалары-
• Неджран
• Мекке
• Таиф
Арабияда феодалдық кү штер дамып, мү лік тең сіздігі терең деді, сондай-ақ жаң а жерлерді жаулап алу ірі мемлекет қ ұ руғ а негіз болды. Арабтарды біріктіру идеясын уағ ыздау кең етек алды. Ислам идеясын таратушы МҰ ХАММЕД Пайғ амбар (570-632) Меккеде туып ө скен.
Мұ хаммед пайғ амбардың діни уағ ыздарына қ арсы болғ ан Мекке қ аласының билеушілері қ асиетті Қ ағ баны басып алып, Пайғ амбардың қ аладан кетуін талап етті. Мекке қ аласында ө зіне қ олдау таппағ аннан кейін Мұ хаммед пайғ амбар Арабияның екінші қ аласы Ясрибке (Қ азіргі Мекке) барып паналауғ а мә жбү р болды. Сол жерде Медине халқ ынан қ олдау тауып, Меккеге қ арсы жорық қ а дайындалады. Осы жорық та жорық қ а жеткен Мұ хаммед Меккені ислам дінінің орталығ ы деп жариялайды.
Ал Қ ағ ба ә рбір мұ сылманның Аллаһ тың алдында шамасы жетсе, дә улетті болса ө мірінде 1 рет парызын ө тейтін қ асиетті орынғ а айналды
2. ХАЛИФ ТОБЫНЫҢ ЖАУАБЫ
• Елдің билігі қ асиетті Қ Ұ РАН шариғ аттары арқ ылы жү ргізілді.
• ЖЕКЕ МЕНШІК мұ ра ретінде сақ талды.
• Ер адам ә йел адамнан жоғ ары бағ аланды. /ә йелдің беделі жоғ арылайды./
• Қ олғ а тү скен ұ рының қ олы не саусағ ы кесілді. /3 рет ескертуден кейін/
• Жер мемлекетке, Аллағ а адал қ ызмет атқ арғ ан адамдарғ а берілді. Жә не олардан Ү ШІР салығ ы жиналып тұ рды.
• Малшылардан ЗЕКЕТ алынды
610 жылдар шамасынан 632-33 жылдарғ а дейінМұ хаммед (с.ғ.с.) ислам мемлекетін қ ұ рды.
Пайғ амбар ө лгеннен кейін оның ізбасарларына ХАЛИФ (пайғ амбар ізін жалғ астырушы, жолын қ уушы) деген атақ берілді.
Сө йтіп араб халифаты деген ірі мемлекетті Мұ хаммедтің серіктері
1. Ә БУ БӘ КІР р.ғ.
2. Омар ибн Хаттаб
3. Осман ибн Аффан
4. Ә ли ибн Абу Талиб
Араб халифаты
• Иран, Сирия, Иордан, Армения, Египет, Вавилон жерлерін,
• 648 жылы Солт.Африкадағ ы Ливияны,
• 711-718 жылдары Гибралтар бұ ғ азы арқ ылы Пиренецй тү бегіндегі Испанияны жаулап алып, Франция жеріне дейін жетті.
Шығ ыста Араб халифаты
• Орта Азия жерін жаулап, Мерв қ аласын халифаттың орталығ ына айналдырады.
• Сө йтіп, Ү ндістаннан Атлант мұ хитына дейінгі жер Араб халифаты мемлекетіне бағ ындырылды.
• Араб халифаты жаулап алғ ан жеріндегі барлық халық тарғ а ислам дінін таратты.
Араб халифатының басқ ару жү йесі.
Барлық бағ ындырылғ ан жерлер мемлекет меншігіне айналдырылды жә не де ислам дінін қ абылдады. Пайғ амбарымыздың билігінен кейінгі 4 халифаттан кейін арабия ә лемінде ү лкен-ү лкен екі ОМЕЙЯ жә не АББАС деген ә уеттер билік етті.
3. Араб халифатының саяси басқ ару жү йесі
Омейя ә улеті.
1. 661-750 жылдары ө мір сү рді.
2. Жері жағ ынан ең кө бі, ү лкені болды.
3. О.ә улеті 5 жергілікті басқ ару аймағ ына бө лінді.
4. Ә р аймақ ты ә мір басқ арды
5. Ә мірдің 2 орынбасары. Бірі салық жинау мен қ аржы мә селесімен айналысса, екіншісі діни істермен айналысатын болды.
6. О.ә улеті қ оғ амдық мекемелер мен мешіттер салуғ а кө птеп кө ң іл бө лді. Сауда мен қ олө нер дамыды.
7. Ұ зақ қ а созылғ ан бақ таластық тан Омейя ә улеті 750 жылы Ә бу Мү слім бастағ ан кө терілісшілердің кесірінен қ ұ лап оның орнына Аббас ә улеті билігін оргнатты.
Аббас ә улеті
1. 750-1258 жж.
2. Мұ хаммед пайғ амбардың немере ағ асы Аббастан тарадық дейтін ә улет ү стемдік еткен 100 жылда халифаттағ ы феодалдық қ атынастар кү шейіп, сауда ө рістеді.
3. Халифат Азия, Африка, Еуропа қ ұ рлық тарын қ амтығ ан ә лемдік державағ а айналды.
4. Бұ л қ ұ рлық тағ ы халық тардың ө здеріне тә н тарихи, мә дени, діни ерекшеліктері болды.
5. Ә ртү рлі тілде сө йлеп, ө з салт-дә стү рлерін ұ станды.
8-10 ғ ғ. Халифат бірнеше тә уелсіз мемлекеттерге ыдырап кетті. Олардың ішінде ірілері
1. Бағ дат халифаты 750-1258,
2. Фатимилер халифаты 909-1071,
3. Кордова халифаты 756-1031,
4. Саманилер мемлекеті 875-999
1258 ж Шың ғ ысханның немересі ХУЛАГУ хан басқ арғ ан монғ ол ә скері Бағ датты басып алды. Аббас ә улетінің соң ғ ы халифі МУСТАСИМ ө лтірілді де, Араб халифаты мемлекет ретінде жойылды.

Бү гінгі сабағ ымыздың қ орытындысында сұ рақ тар.
1. Арабтар қ андай дінді ұ станып дамытып отыр?
2. Қ ұ ран Кә рім қ ай тілде тү скен?
3. Арабтар мен қ азақ стардың ортақ қ асиетін тап.
4. Жаһ илиет дә уірі қ ай ғ асырларғ а дейін ө мір сү рді
5. 711-718 жж. Арабтар қ ай елді жаулап алып, қ андай мемлекет қ ұ рды?
6. Омейя ә улетінің билік еткен кезең і? /661-750/
7. Аббас ә улетінің билік еткен кезең і? /750-1258/
8. Омейя ә улеті неше жергілікті басқ ару аймағ ына бө лінді?
9. Ә мірдің екі орынбасарлары қ андай істермен айналысты?
10. Аббас ә улетінің ең соң ғ ы халифі кім?

Жаң а термин сө здер
Ұ шыр- Ө нім тү сімінен берілетін салық –
Жаһ илия- надандық –
Халиф-Мұ хаммед Пайғ амбар ө лгеннен кейін арабтар мемлекетінің басшысы болғ ан оның орынбасарлары.–
Халифат- Халифтер басқ арғ ан исламдық Араб мемлекеті, оның қ ұ рамына кірген елдер.–
Сабақ ты бекіту.
1. Бү гін біз 5-10 ғ асырлардағ ы арабтардың тарихын таныдық.
2. Жалпы алғ анда арабтар ислам ә лемінің орталығ ы екендігімен, мұ найымен, мә дениеттілігімен, ө ркениеттілігімен дү ниежү зінде ерекшеленеді.
Мыс: араб елдерінің кө бісінде тү рме жоқ, ғ алам проблемасына айналып отырғ ан арақ, наркотик, СПИД, дегенді мү лдем білмейді.
Пайғ амбарымыздан кейін 4 халиф /сахаба/ө мір сү ргендігін, одан кейін ү лкен-ү лкен Омейя жә не Аббас ә улеттерінің билігі туралы, 1258 жылы бұ л ә улеттің де билігі Шың ғ ыс ханның ә скерлері
Ү йге тапсырма: §4. Оқ улық тағ ы карта бойынша контурлық картағ а Араб халифатының жерін жә не жаулап алғ ан жерлерін тү сті бояулар арқ ылы тү сіріп келу.
Араб мемлекетінің дамуына ү лес қ осқ ан халифтардың тізімін жасау.–
Мұ хаммед пайғ амбардың ө мірі, Мекке қ аласы туралы ә ң гіме жазып келу–