Сөздік қор,сөздік құрам, арақатынасы. Сөздік құрамның даму жолдары.

Сө здік қ ұ рам, лексика – белгілі бір тілдегі барлық сө здердің жиынтығ ы. Сө здік қ ұ рам ұ лттың ө зіне тә н кә сібі мен қ оғ амдық, ә леуметтік тіршілігін тұ тас сипаттайды. Ұ лттың рухани жә не материалдық мә дениеті неғ ұ рлым бай болса, оны жеткізіп, суреттейтін сө здер де соншалық ты кө п ә рі кү рделі болады. Негізінде ұ лт тіліндегі барлық сө здер реестрге тіркеліп, тү сіндірме сө здікке енеді. Мысалы, 20 ғ асырдың соң ғ ы ширегінде жарық кө рген 10 томдық Қ азақ тілінің тү сіндірме сө здігіне 70 мың ғ а жуық лексикалық жә не фразеологиялық бірліктер енген. Бірақ мұ нда қ азақ тіліндегі барлық сө здер қ амтылмағ ан. Сө здік қ ұ рамығ а жалпыхалық тық лексикамен қ атар кірме сө здер, терминдер, кә сіби сө здер, диалектілер, жаргондар, ә деби жә не ауызекі тіл лексикасы, т.б. енеді. Сө здік қ ұ рамыда кү нделікті жиі (актив) қ олданылатын, сол тілде сө йлеушілерге тү сінікті болып келетін ортақ сө здер, сондай-ақ сирек (пассив) қ олданыстағ ы, барлығ ына бірдей тү сінікті емес терминдер, кө нерген сө здер, диалектілер, жаң а сө здер бар. Осы тұ рғ ыдан Сө здік қ ұ рамдағ ы сө здер жалпыхалық тық (негізгі сө здік қ орғ а енетіндер) жә не жалпыхалық тық емес (пассив қ олданыстағ ы) лексика болып екіге бө лінеді. Тілдің сө здік қ ұ рамының ең басты ә рі тұ рақ ты бө лшегі – негізгі сө здік қ ор. Сө здік қ ұ рам негізгі сө здік қ орғ а қ арағ анда ө згергіш келеді, тілдің тарихи даму кезең інде ө згеріп отырады. Сө здік қ ұ рамыдағ ы бірліктер ұ дайы ө згеріске ұ шырап, қ оғ амдағ ы тү рлі ә леум. жағ дайларғ а байланысты кей сө здер қ олданыстан шығ ып отырғ ан. Мысалы, комсомол, пионер, Ильич шамы, т.б. Керісінше архаизмдердің қ айта қ олданысқ а енуі де кездеседі: ә кім, мырза, ханым, т.б. Қ оғ амның дамуы мен ғ ылыми-техникалық ө згерістерге байланысты сө здік қ ұ рамы ү немі толығ ып, дамып, жаң арып отырады. Сө здік қ ор, тілдің негізгі сө здік қ оры – сө здік қ ұ рамның ең тұ рақ ты бө лігі, ондағ ы сө здердің негізгі ұ йтқ ысы. Сө здік қ ұ рамғ а тілде бұ рыннан қ алыптасқ ан, сондай-ақ кейін пайда болғ ан барлық сө здер енсе, сө здік қ орғ а ең қ ажетті ұ ғ ым-тү сініктерді қ амтығ ан, сол тілде сө йлейтіндердің бә ріне тү сінікті сө здер ғ ана кіреді. Сө здік қ ұ рамғ а қ арағ анда сө дік қ ордағ ы сө здердің кө лемі шағ ын болады. Қ азақ тілінің сө здік қ орында тү ркі тілдеріне ортақ, бір буынды жә не кө п мағ ыналы байырғ ы сө здер бар. Негізгі сһ здік қ орғ а қ азақ тың ғ асырлар бойы қ алыптасқ ан байырғ ы тө л сө здері енеді: туыстық атаулары (ата, қ ұ да, нағ ашы); мал (сиыр, тү йе, қ ұ лын); хайуанат (қ асқ ыр, тү лкі, қ оян); ағ аш (қ арағ ай, емен, тобылғ ы); киіз ү й (шаң ырақ, кереге, уық); заттың сапалық, сындық атаулары (жақ сы, қ атты, жылы), т.б. Ежелден тілге ә бден сің ісіп, жалпыхалық тық сипат алғ ан кірме сө здер де (кітап, ғ ылым, намаз) сө здік қ орғ а жатады. Сө здік қ ордың басты белгісі – тұ рақ тылық, онда жалпыхалық тық сипат басым келеді. Сө здік қ ордағ ы сө здер жаң а сө з тудыруғ а ұ йтқ ы болып, сө здік қ ұ рамды байытады. Мысалы, жер сө зінен жершіл, жерлес, жер ү й, жертө ле, т.б. сө здер жасалғ ан. Негізгі сө здік қ орғ а стильдік қ абаттасулар тә н емес, оларды стильдік салалардың жеке тү рлеріне телуге болмайды.

18. Дебат сабағ ы оны ұ йымдастыру жолдары. Жаң а технологияның ә дістерін оқ ып-ү йрену негіздерінің Мұ ғ алімнің ғ ылыми – педагогикалық білімін терең детіп, іскерлік шеберлігін арттыру мақ сатында Л.С.Выготскийдің, В.В.Давыдовтың, Д.Б.Элькониннің «Дамыта оқ ыту», Ж.Қ араевтың «Ү ш ө лшемді», М.Жанпейісованың «Модульдік», Н.Оразахынованың «Сатылай кешенді талдау» технологиясын, сын тұ рғ ысынан ойлау бағ дарламасының оқ ушы белсенділігі мен қ ызығ ушылығ ын арттыруғ а арналғ ан ә діс-тә сілдерін шығ армашылық пен сабақ тарында пайдалануда.Бұ л технологияларды сабақ тарында, сабақ тан тыс іс-шараларда тиімді қ олданып жү рген мұ ғ алімдеріміз бірталай.Мақ саты: Жаң а технологияны оқ ып-ү йрену, мең геру арқ ылы мұ ғ алімнің интеллектуалдық, кә сіптік, адамгеошілік, рухани келбетінің қ алыптасуына ә сер ету, ө зін-ө зі дамытып, оқ у-тә рбие ү рдісін тиімді ұ йымдастыруына кө мек кө рсету.Міндеттері: білім берудің мазмұ нын жаң арту мемлекеттік стандарт кө лемінде білім беру оқ ыту мен тә рбиенің бірлігіне қ ол жеткізу ғ ылымғ а мә н беру

· оқ ытудың озық технологиясын мең геру

· оқ ушының жеке қ асиеттерін аша білу

· білімді терең детуге жағ дай туғ ызу

· оқ ушының ө з бетімен ізденуіне кө ң іл бө лу

· дамыта, сатылай кешенді, дең гейлеп, модульдік оқ ытуғ а қ ол жеткізу

· шығ армашылық тұ лғ а қ алыптастыруПедагогикалық технологияларды тиімді пайдаланудың нә тижесінде оқ ушы:

· ө з ойын ашық айтады

· тұ лғ а ретінде қ алыптасады

· ө зін-ө зі бағ алай біледі

· ө з ісіне жауапкершілікпен қ арайды

· ортақ шешімге келеді

· ең бекке араласады

· бірін-бірі сыйлайды, санасады Технология – шеберлік туралы ғ ылым деген ұ ғ ымды білдіретін грек сө зі. Жаң а технология дегеніміз – педагогикалық шеберлікті жетілдірудің жолдары. Оқ ыту технологиясы білім берудің тииімді жолдарын зерттейтін ғ ылым ретінде сипатталады. Дебат технологиясы. Карл Поппердің дебат технологиясы тілдік тұ лғ аның қ алыптасуына кө мектеседі. Бұ л технология оқ ушының шығ армашылық белсенділігін арттырады, сонымен бірге зерттеушілік, ізденушілік қ асиеттері қ алыптасады. Дебат технологиясына қ ұ рылғ ан зерделік ойынғ а екі топ қ атысады/бекітуші топ жә не даттаушы топ.