Сөйлеу кемістіктері бар балалардың танымдық сферасының дамуы.

Баланың 3 жасқ а дейінгі дамуында сө йлеу іс-ә рекетін жетілдіру маң ызды рольге ие. Алалиясы бар балаларда гулеу жоқ немесе ө те тө мен дең гейлі. Кү рделі сө йлеу бұ зылыстары бар балалар алғ ашқ ы сө здер мен сө з тіркестерін кеш айта бастайды. Алалиясы бар ерте даму кезең індегі балаларда, қ алыпты дамудағ ыларғ а қ арағ анда, локомоторлық функцияның дамуы кеш басталатыны байқ алады.

Фонематикалық қ абылдау бұ зылыстары сө йлеу бұ зылыстары бар барлық балаларда байқ алады. Фонематикалық естудің дамуы сө йлеу дамуының барлық жақ тарымен тікелей байланыста, ал бұ л жағ дай баланың жалпы дамуымен сипатталады.

Сө йлеу жетіспеушілігі бар балалардың зейіндері бір қ атар ерекшеліктермен мінезделенеді: тұ рақ сыздық пен, оның ырық сыз кө рсеткіштер дең гейінің тө мен болуымен, ө з ә рекеттерін жоспарлаудағ ы қ иыншылық тармен. Балалар қ иындық пен жағ дайды талдауда, міндеттерді шешуде тү рлі жолдар мен тә сілдерді іздеуде зейіндерін тұ рақ тандырады. Бұ л категориядағ ы балалардың есту есі жә не нә тижелі есте сақ тау қ абілеттері қ алыпты дең гейде сө йлей алатын балалармен салыстырғ анда тө мен екендігі анық талғ ан.

Оқ у іс-ә рекетінің ерекшелігі анық кө рініс табады. Тұ тығ атын балалардың оқ у жұ мысының сапалылығ ы оның ө ту жағ дайына тә уелді. Бір іс-ә рекет тү рінен екіншісіне ауысуды талап ететін тапсырмалар қ иыншылық тар тудырады. Кейбіреулерінде ө зіндік жә не басқ алардың жұ мысын бақ ылай алмаушылық байқ алады. Оқ у процесінде олар ө здерінің жә не басқ а балалардың қ ателерін байқ амайды, диалогты рольдермен оқ уда ө з сө здерін кезегімен оқ ымайды, кейде басқ алардың сө здерін оқ иды. Олардың іс-ә рекеттері тұ рақ сыз, ауыспаушылық тары ә лсіз, ө зіндік бақ ылау дең гейі тө мен.

Ә детте сө йлеу дамуы кешеуілдеуінің себептері болып баланың қ ошағ андармен тілдесу жеткіліксіздігі, жанұ ядағ ы екітілдік табылады. Жастық қ алыппен салыстырғ анда танымдық іс-ә рекеттің жә не оның қ ұ рамына кіретін процестердің /материалды есте сақ тау жә не қ айталау кө лемінің тө мендеуі, зейін тү рақ сыздығ ы, психикалық процестердің ә лсіздігі, жалпылау жә не тү сіну дең гейінің тө мендігі, байланысты сө йлеу қ иындатылғ ан/ тө мен дең гейлігі анық талғ ан. Мұ ндай балалармен жү ргізілетін тү зету жұ мыстарына бірқ атар іс-шаралар кіреді, олардың мақ саты - ә леуметтік факторлардың жағ ымсыз ә серін жою, баланың жалпы психикалық қ алпын жақ сарту, баланың сө йлеу арқ ылы тілдесуге жә не қ ажетті іс-ә рекет дағ дыларына қ ызығ ушылығ ын қ алыптастыру.

Ринолалиясы бар баланың сө йлеу ерекшелігі - мұ рын қ уысының сө йлеу процесінде орын алуы. Ашық ринолалиясы бар бала операциядан соң кезең інде логопедтің кө мегін қ ажет етеді.

Тә рбиеші логопедпен бірігіп сө йлеуде дұ рыс тыныс алуды дамытуғ а бағ ытталғ ан жұ мыс жү ргізеді. Тә рбиеші бала аузын жауып мұ рынымен демалуын қ адағ алайды. Логопед пен психолог жағ ымды ө зіндік қ абылдау жә не нә тижелі тілдесу дағ дыларын қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан сабақ тар жү ргізеді.