Биотехнология-ХХІ ғасыр технологиясы.

ХХ ғ асырда қ олданбалы ғ ылым саласы биотехнология пайда болды.

1983 жылы қ ұ рылғ ан Молекулалық биология жә не биохимия институы ү лкен ғ ылыми орталық қ а айналып, елімізде алғ аш рет клеткалық жә не гендік инже-нерия, трансгеноз, ө сімдік геномы зертханалары ашылды.

Жалпы биотехнология терминін алғ аш рет Эреки деген ғ алым ашты. 1981 жылы Еуропада биотехнологияның еуропалық федерациясы қ ұ рылды. Био-логия ғ ылымының бұ л саласының ә рі қ арай белсенді дамуына кү мә н келті-руге болмайды. Адамғ а пайдалы белгілері мен керекті жаң а организмдерді шығ ару, оның ішінде трансгендік жануарлар мен ө сімдіктер, олардың тиімді белгілерін алдын ала жоспарлап, жаң а белоктарды алу жә не ол жайындағ ы ақ параттарды басқ а тірі ағ заның геномына енгізу, биотехнология ғ ылымы-ның жетістіктері болып есептеледі. Биологиялық ү рдістердің ү лгісін жасау жұ мыстары да белсенді дамып келеді. Оның ішінде компьютерлік моделін жасау арқ ылы, биосферада болатын ә р тү рлі ақ параттарды қ адағ алауғ а бола-тындығ ы дә лелденді.

Биотехнология-ғ ылым мен ө ндірістің жаң а саласы, биологиялық обьектілер мен биологиялық процестердің негізінде жаң а технология қ ұ ру, сол арқ ылы адамғ а қ ажетті ө німдерді алу. Ол бірнеше саладан тұ рады. Пайдаланылатын обьектілерге қ арай: ө сімдік биотехнологиясы, жануар биотехнологиясы, ми-кроорганизмдер биотехнологиясы болып бө лінеді.

Қ олданылатын ә дістер бойынша: клеткалық, гендік, ферменттік, белоктық, иммундік, гибридомдық технологиялар.

Биотехнология ғ ылыми-техникалық прогресстің қ уатты қ озғ аушы кү ші болып келе жатыр. Демек, азық -тү лік, химиялық ө неркә сіптер мен ауыл ша-руашылығ ының болашақ та дамуы, биотехнологиясыз мү мкін емес. Қ азір биотехнологиялық ә дістер негізінде, ерекше бағ алы генотиптердің банктері жасалуда, сондық тан биотехнология сө зсіз, ХХІ ғ асырдың жоғ ары дә режелі технологияларына жатады.

Биология саласында ә лі де зерттеуді кү тіп отырғ ан мә селелер кө п, ә сіресе ор-ганизмдердің жеке даму ү рдісіндегі гендердің ө зара ә серінің механизмдерін зерттеу, гендік картаны жасау, тірі ағ залардың зат алмасу механизмдерін зерт-теу. Осы проблемаларды зерттеп, игерудің нә тижесінде адам ағ засында кө пте-ген тұ қ ымқ уалаушы ауруларды емдеу жә не болашақ нә рестенің қ алыпты дең -гейде дамуын алдын ала болжауғ а мү мкіндік болады.

Қ азіргі таң дағ ы ғ алымдардың алдында тұ рғ ан тағ ы бір басты мә селе-адам ағ засының иммундік жү йесінің жұ мысын басқ ара білу. Осы арқ ылы адамның бір мү шесін, екінші адамғ а ауыстырғ анда (жамағ анда, ұ лпалардың бір-бірін қ абылдамауынан қ ұ тқ ару, екіншіден, адам ағ засының сыртқ ы ортаның ә р тү р-лі кері ә серіне тө зімділігін арттыру.

Тірі ағ залардың эволюциялық даму ү рдісінде де белсенді тү рде зерттеліп келеді. Генетика мен эволюциялық теорияның синтезделуінің нә тижесінде эволюцияның синтетикалық теориясы қ алыптасты. Соң ғ а 30 жылда пайда болғ ан, тірі ағ заларды жү йелеудегі жаң а ғ ылыми бағ ыт геносистематика-тірі организмдердің туыстық белгілерін, олардың гендік ақ параттарын зерттеу ар-қ ылы топтастыру. Бұ л-ө ткен ғ асырдың аяқ кезіндегі ғ ылыми жетістіктердің ішіндегі ең маң ыздысы. Осы бағ ытта эволюциялық теория жайлы кө зқ арастар пайда бола бастады.

ХХ ғ асырда астробиология деген ғ ылым саласы пайда болды. Алғ ашқ ы кезде ол теориялық ғ ылым тү рінде пайда болғ анмен, кейіннен ғ арыш кең істі-гін игеруге байланысты, эксприменталды зерттеулердің нә тижесінде адамның экстермалды жағ дайларғ а бейімделу ерекшеліктерін зерттеп, оны ғ ылыми жолмен дә лелдеуге мү мкіндік жасады.

Термин сө здер.

Қ олданбалы-прикладной

Гендік инженерия-генная инженерия

Тірі ағ за-организм

Белк-ақ уыз

Иммундік жү йе-иммунная система

Зат алмасу-обмен веществ

Прочный-тө зімді

1-тапсырма. Мә тінді мазмұ ндаң ыздар.

2-тапсырма. Тө мендегі сұ рақ тарғ а жауап берің іздер.

1. Биотехнология қ андай ғ ылым саласы?.

2. Биотехнологияның негізгі мақ саты қ андай?.

3.Гендік картаның тіршілік ү шін маң ызы бар ма?.

4. Қ азіргі кезде ғ алымдар алдында қ андай мақ сат тұ р?.

5. Тірі ағ заларды жү йелеуде қ андай жаң а ғ ылыми бағ ыт бар?.

3-тапсырма. Берілген сө здер мен сө з тіркестерінен сө йлем қ ұ растырың ыздар

Гендік ақ парат, эволюция, туыстық белгі, адам ағ засы, зат алмасу, даму ү рді-сі, игеру, мақ сат, жү йе, тиімді белгілері.