Оқиғаны жауапты қалыптастыру

1. Формаларды тү рлендіру. Алғ ашқ ы программағ а кезекті тү рлендіруді жасайық: формағ а тағ ы бір компонент орналастырайық. Мысалы, батырманы алайық, ол тышқ анның оң жақ батырмасын басуғ а байланысты басуғ а байланысты оқ иғ ағ а жауап беретін болсын. Батырма компоненті Standard бетінде компоненттер политрасында пиктограммасымен бейнеленеді. Бұ л компоненті форма терезесіне белгінің тө мен жағ ына орналастырайық.

2. OnClick оқ иғ асын ө ндеуші. Тышқ анның сол жақ батырмасын басқ анда жұ мыс істеп тұ рғ ан программада OnClick оқ иғ асы пайда болады. Ә зір бұ л оқ иғ а программамен ешқ андай ө нделмейді, сондық тан батырманы басу ешқ андай нә тиже бермейді. Батырма басылғ анда жауап беруді жү зеге асыру ү шін Object Pascal тілінде программа фрагментін жазу қ ажет, ол оқ иғ аны ө ндеуші деп аталады. Бұ л фрагментте программист батырма басылғ анда программаның не істейтін мә тіндік жолдар тізбегі жазылады. Фрагмент Object Pascal–дің арнайы қ осалқ ы программасы – процедура тү рінде ө рнектеледі.

Delphi OnClick оқ иғ асын ө ң деу процедурасына дайындық ты ө з бетімен жасау ү шін компонетті тышқ анмен жылдам екі рет белгілеу қ ажет. Нә тижесінде Код терезесіндегідей мә тін фрагменті болады:

Procedure Tform1.Button1Click (Sender: Tobject);

Begin

End;

Енді фрагметті талдайық. Procedure сө зі компиляторғ а қ осалқ ы программа – процедурасының басы жө нінде хабарлайды. Delphi ортасында сондай-ақ, қ осалқ ы программа – функция пайдалануы мү мкін, бұ л жағ дайда Function сө зі пайдалынады. Одан кейін: Tform1.Button1Click процедураның аты жазылғ ан. Атау қ ұ рама сө зден тұ рады: Tform1-класс атауы; Button1Click процедураның атауы. Енді класс дегеніміз не? Delphi ортасына класс деп ө зіне ұ қ сас экземпляр (кө шірмесі) қ ұ рудың ү лгісі қ ызметін атқ араты, аяқ талғ ан программа фрагменттін айтады. Программист класс қ ұ рғ аннан кейін оны бірнеше программағ а немесе бір праграмманың бірнеше жеріне қ оюғ а болады. Delphi – дің қ ұ рамына Borland коорпорациясының программистері қ ұ рғ ан стандартты класстар деп аталатын бірнеше жү з класстар кіреді. Стандартты кластар жиындығ ы осы программалау жү йесінің қ уаты мү мкіндіктерін анық тайды. Ә рбір компонент белгілі бір класқ а жатады, ал формағ а қ ойылатын компоненттердің барлық нақ ты экземпляры сандық индексі бар класс атауын алады. Пайдаланып отырғ ан Delphi ортасында кластардың барлық атауларын Т ә ріпінен бастау келісілген. Сө йтіп, Tform атауы Tform стандартты класс ү лгісі бойынша қ ұ рылғ ан кластың атын білдіреді. Код терезесіндегі мә тіннің басына назар аударың ыздар, тө мендегідей жолдар кө рінеді:

Type Tform1=class(Tform)

Button1: Tbutton;

Label1: Tlabel;

Procedure Button1Click (Sender: Tobject);

Private

{Private declarations}

Public

{public declarations}

End;

Var

Form1: Tform;

Tform1=class(form) жолы Tform стандартты класынан туғ ан (ү лгі бойынша қ ұ рылғ ан) Tform1 жаң а класын анық тайық. Ал, Form1: TForm1 жолы осы кластың Form1 атты экземплярын (кө шірмесін) қ ұ рады. Стандартты TForm класы бос Windows терезесін сипаттайды, сонымен бірге TForm1 – белгі жә не батырма компоненттері қ ойылғ ан терезені сипаттайды. Бұ л компоненттерді сипаттайтын жолдар:

Button1: TButton;

Label1: TLabel;

Мұ ндағ ы Button1 компоненті TButton стандартты класының экземпляторы; ал Label1 компоненті Tlabel стандартты класының экземпляторы.

TForm1.Button1Click процедура атауынан кейін дө ң гелек жақ шағ а параметірді шақ ыру сипатталғ ан:

Sender: Tobject;

«Sender» атты параметр Tobject класына жатады. Sender параметрі Delphi ортасына барлық жағ дай ү шін қ ойылғ ан: оның кө мегімен Button1Click қ осалқ ы прогаммасы OnClick оқ иғ асы қ андай компонент қ ұ рғ анын анық тап береді. Жол толығ ымен

Procedure Tform1.Button1Click (Sender: Tobject);

процедураның тақ ырыбы деп аталады. Object Pascal типінде «;» белгісі тілдің сө йлемнің аяқ талғ андығ ын компиляторғ а хабарлайды. Программа мә тіні жеке сө йлемдерден қ ұ ралады. Ә рбір сө йлемнің сонына нү ктелі ү тір қ ойылады. Тө мендегі ү ш жол процедура денесін анық тайды:

Begin

End;

Begin сө зі компиляторғ а процедураның жұ мыс алгоритмін сипаттайтын сө йлемдер тізбегінің бастамасы екені туралы белгі береді, ал End сө зі осы тізбектің соң ын білдіреді. Біздің жағ дайда процедура денесінде ешқ андай сипаттама жоқ: Delphi процедура жазуғ а дайындық ты қ ұ рып береді. Программист процедура денесін қ ажетті сө йлемдермен толтырады. Button1 батырмасын ә рбір басқ ан сайын басқ ару процедура денесіне беріледі, яғ ни Begin жә не End сө здерінің арасына оқ иғ ағ а жауап ретінде орындалатын программа фрагменті жазылады. Біздің жағ дайда батырма қ андай да бір дыбыс шығ ару ү шін Begin... End сө здерінің араларына тө мендегі сө йлемді жазайық:

MESSAGEBEEP(MB_OK);

Компьютердің дыбыстық жү йесі алдын-ала қ осып, прграммасын орындайық. Сонымен, Button1 батырмасын басқ анда компьютер дыбыстық сигнал береді, яғ ни процедура денесіне қ ойылғ ан жол стандартты процедураны орындайды.