III. Тутуу уонна сэлиэнньэни тупсаран оҥоруу

2014 сыл тү мү гү нэн суол оҥ оһ уутугар 10 мө л. 525 тыһ.солк. ү лэ оҥ оһ улунна, барыта 14 уулусса ө рө мү ө ннэннэ (Н.Егоров, Н.Якутскай, 9 Маай, Герой Саввинов, Байкалов, Сэбиэскэй, САССР 50 сыла, Интернациональнай, Кэлтэгэй, Герой Васильев, Билиилээх-3, Ворошилов, Тайҕ а). Уулуссаларга 50 устуука суол бэлиэлэрэ туруорулуннулар. «Манчаары Спартакиадатын» кө рсө суолу асфальтааһ ыны ыытар инниттэн 7 мө л. солк. асфальтобетоннай завод атыылаһ ыллан таҥ ыллан эрэр, ону таһ ынан уулусса ньуурун кө ннө рө ргө 3 мө л. 333 тыһ.солк. орто кыамталаах автогрейдер, халаан уутун ыытар хоруулары хаһ арга 900 тыһ.солк сууммалах Кытай экскавторын атылаһ ылынна. Сайыҥ ҥ ы уонна куһ уҥ ҥ у сезоннарга сэлиэнньэ уулуссаларыгар 2 км уһ уннаах ханааба хаһ ылынна уонна ыраастанна.

2017 сылга биһ иэхэ ыытыллыахтаах Манчаары Спартакиадатыгар бэлэмнэниинэн сибээстээн сэлиэнньэбитигэр биэс улахан тутуу ыытылларын улуус киинин дьаһ алтата (баһ ылык Поскачин В.С.), улуус депутаттарын Сэбиэтэ (председатель Михалев С.А.) СР Президенигэр, Правительствотыгар туруорсаллар, ити туруорсуулары биһ иги дьаһ алтабыт кү ү скэ ө йө һ ө р. Ол курдук, 3000 миэстэлээх трибуналаах, алын ө ттү гэр чэпчэки атлетика манежтаах стадион (барыллаан 502 мө л. сметэлээх), 1000 миэстэлээх элбэх функциялаах спортивнай саала (барыллаан 151 мө л. сметэлээх), тустуу киинэ (барыллаан 142 мө л. сметэлээх), 1000 киһ и олорор трибуналаах, конюшнялаах ипподром (барыллаан 25 мө л. сметэлээх), оройуоннааҕ ы культура киинэ (барыллаан 70 мө л. сметэлээх) тутуулары туруорсабыт. Бу тутуулар 2017 сыл бэс ыйыгар дылы ыытылыннахтарына сэлиэнньэбит лаппа аныгылыы кө рү ҥ нэниэ этэ диэн эрэнэ, ү ө рэ саныыбыт.

Ааспыт сыл сайыныгар Ү ө һ ээ Бү лү ү тээҕ и техникум «Ү рдэл» диэн студенческай тутар этэрээтэ эргэрбит уопсай дьиэлэр хочуоҥ каларын, сэлиэнньэ эргэ тутууларын кө тү рэн ыраастааһ ын ү лэтин ыытта, сэлиэнньэ атын территорияларын ыраастааһ ыҥ ҥ а кү ү стээх ү лэни тэрийдибит.

2014 сылга икки элбэх квартиралаах: Ленин уулусса 10 «д» нү ө мэрдээх 12 квартиралаах уонна бу уулуссаҕ а 3/14 24 квартиралаах дьиэлэр ү лэҕ э киирдилэр. Аварийнай туруктаах дьиэлэртэн олохтоохтору кө һ ө рү ү программатынан 3 этээстээх 24 квартиралаах дьиэ тутуута са5аланна, бу дьиэ 2015 сылга тутуллан бү тэн ү лэ5э киириэхтээх. Бу программанан барыта 3 дьиэ тутуллуохтаах, 11 аварийнай дьиэттэн олохтоохтору кө һ ө рү ө хтээхпит, уопсайа 2675 кв. метр иэннээх 72 ыал саҥ а дьиэҕ э киириэхтэрэ.

Саҥ а оҥ оһ уллубут микрорайоннарга газтааһ ыҥ ҥ а проект оҥ оттороору ирдэниллэр топографическай съемканы сакаастаан оҥ оттордубут.

Сэлиэнньэ уулуссаларын сырдатыыга 2014 сылга бюджекка 381 тыһ. солк. ү п кө рү ллү бү тэ, 169 лаампа ба5аналарга ыйаммыта.

Сэлиэнньэ 6 улахан уулуссаларын сырдатыыга куораттыы тииптээх, тимир опоралардаах энергияны харыстыыр лаампалардаах сырдатар уот ситимин оҥ орор инниттэн ООО «Проект Плюс» диэн тэрилтэни кытта бииргэ ү лэлэһ эн проектнай -сметнэй докумуоннар оҥ оһ улуннулар, уһ ун кэмҥ э холбоммокко турбут «Хоптолоох-2» микрооройуон уота холбонно.

Инники сайдыы былаанынан сайыҥ ҥ ы водопровод оҥ оһ улларыгар дьаһ алта ү лэни саҕ алаата, ол курдук ООО «ГарантЭнергоПроект» диэн тэрилтэ5э водопровод ханан тардыллар карта-схематын оҥ оттордубут, ү бү н - харчытын федеральнай уонна республиканскай бюджекка кө рдө ттө рө рү ситиһ эргэ былааннаах ү лэни саҕ алаатыбыт.

Ү ө һ ээ Бү лү ү сэлиэнньэтигэр элбэх квартиралаах уопсай олорор дьиэлэри салайар икки тустаах тэрилтэ ү лэлии олорор, ол курдук «Благоустройство» МУП уонна ООО «Алпекс +».

Быйыл, олунньу ый ортотуттан туалеттары уонна помойнай ямалары ыраастааһ ыҥ ҥ а 264 кубометр кө йү ллэн, ыраастанан тиэйилиннэ. Кытаанах бытовой отходтар 4200 кубометр утары хомуллан свалка5а таһ аарылла турар, 16 устуука бө ҕ ү – сыыьы хомуйар сетка уонна контейнер мусоросборниктар оҥ оһ улланнар туруорулуннулар.

Маны таһ ынан бу ү лэлэри ыытыыга 2 ТСЖ-ны олохтоохтор бэйэлэрэ тэринэн ү лэлэтэ олороллор.

«Благоустройство» МУП баанньык капитальнай ремонун ыытан график быьыытынан ү лэлии турар. 2014 сылга барыта 5151 киһ и суунна 1 мө л. 223 тыһ.солк. дохуот киирдэ. Бу киирбит ү бү нэн баанньыгы капитальнайдык ө рө мү ө ннээһ ин саҕ аланна. Сэлиэнньэ5э о5о оонньуур площадкатын «Тайга» уулусса5а тутан ү лэ5э киллэрдибит. 2014 сыл сайыныгар Куорамыкы кү ө лбү т кытыытыгар ө р кэмҥ э сыппыт эргэ тимирдэртэн, мастан - оттон ыраастаатыбыт уонна кума5ынан кутулунна, онон кыһ ын да, сайын да дьон сэргэ сынньанар сиринэн буолла. Бу ү лэ сылын аайы эбиллэн «Куорамыкы» кү ө лэ ө ссө тупсан, киэркэйэн иһ иэхтээх.

2014 сылга санитарнай месячниктар чэрчилэринэн сэлиэнньэни ыраастааһ ыҥ ҥ а барыта 4 уопсай субуотунньуктар ыытылыннылар, онно бары ү лэ коллективтара, тэрилтэлэр, ыаллар актыыбынай кыттыыны ыллылар. Тэрилтэлэр, ыаллар кү ү стэринэн барыта 3000 мас олордулунна.

Ү ө һ ээ Бү лү ү сэлиэнньэтигэр суулла турар Бү лү ү эбэтин бө ҕ ө ргө тү ү ү лэтэ «СР уутун хаһ аайыстыбатын комплексын сайыннарыы» 2012-2016 сыллардааҕ ы Программатыгар киллэриллэн ыытыллыахтаах. Биэрэги бө ҕ ө ргө тө р ү лэ геологическай уонна геодезическэй ү лэлэрэ 2013 сыллаахха ыытыллыбыттара. Бө ҕ ө ргө тү ү ү лэтин бастакы проегын «Якутагропромпроект» ААО, онтон иккис проегын “Регионстройпроект” ААО оҥ орбуттара, билигин проект «Россия Главгосэкспертизата» Федеральнай автономнай учреждениетын Хабаровскайдааҕ ы филиалыгар иккистээн экспертизаны аһ аттара сылдьаллар. Ү лэ сууммата олус улаханынан бастакы экспертизаны кыайан ааспатаҕ а. Эксперизаны Саха Республикатын “Халаан ууттуттан эмсэ5элээһ ини чө лү гэр тү һ эрэр ү лэлэри тэрийэн ыытар Ситэриилээх Дирекция” ү бү н тө лө ө н ааһ аттара сылдьар. Проект экспертизаны аастаҕ ына Саха Республикатын «Халаан ууттуттан эмсэ5элээһ ини чө лү гэр тү һ эрэр ү лэлэри тэрийэн ыытар Ситэриилээх Дирекцията» уонна Саха Республикатын ууга сыһ ыаннаһ ыыга Департамена Россия Ууга ресурсаларын Департаменыгар бюджетнай заявканы тү һ эриэхтээхтэр. Проект сыаната 779 мө лү йү ө н 300 тыһ ыынча солк. сууммалаах. Бу ү лэ федеральнай бюджетынан ү бү лэннэҕ инэ эрэ кыаллар кыахтаах, быйыл экспертизаны аһ аран 2016 - 2017 сыллартан саҕ алаан ү лэ ыытылларын кэтэһ эбит.

Бу сэлиэнньэ бары олохтоохторун долгутар биир сү рү н боппуруоһ унан буолар. Биһ иги дьаһ алтабыт биэрэк бө ҕ ө ргө тү ү тү н ү лэтин уталыппакка ыытыыны СР Ил Дарханыгар, Правительствотыгар кү ү скэ туруорсар, РФ Президенигэр олохтоохтортон сурук бэлэмнэнэр.