![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Тын океанда көрәш
Тын океанда балык тотып йө ргә н кораб баткач, сy ө стeндә экипаждан бары бер Хә ммә т кенә калды. Аның гө наhлары кү п булмагандыр инде, чө нки кораб баткан урында бер юан hә м озын бү рә нә чайкала иде. Хә ммә т шул агачны кочаклады да, болай да тө ксе океанга тагын да шом ө стә п, шыранлап кычкыра-кычкыра, ә җ ә л дулкыннарында тирбә лә башлады. Бу минутларда аның җ иhанга, яшә ешкә булган кайнар мә хә ббә те бер агач кә ү сә сендә тупланган иде. Шуң а кү рә ул бү рә нә гә бө тен җ аны-тә не белә н тозлы диң гез суы кебек сең де. Тирә -якта чиксез океан кайный... Менә кү п тә ү тмә с, Хә ммә т су тө бенә китә р... Акулалар азыгы булуың да бик ихтимал... Ачлык та бар бит ә ле... Кыскасы, Хә ммә ткә яшә ргә кү п калмады. Бу уйлардан аның тә не оеп, кү з аллары караң гыланып, башы ә йлә неп китте. Шулай кү пмедер вакыт ү лем белә н яшә ү арасында йө зеп йө ргә ннә н соң, Хә ммә т еракта су ө стендә бер кара тап кү реп алды. - Ә hә -hә -ә -ә -й!.. Хә ммә тнең бу кычкыруыннан бер тө ркем балык, су ө стеннә н сикерә -сикерә, тө рле якка чә челде. Кара тап ягыннан «А-а-а-а-й...» дигә н тонык кына җ авап тавышы ишетелде: Хә ммә тнең сө енечтә н тә ненә бераз җ ылы йө герде, аның шактый гына тозлы су йоткан эчендә ниндидер ө мет уты кабынды булса кирә к... Кара ә йбер якынлашкач, Хә ммә т кебек ү к бә хетсезлеккә дучар булган адә мнең, шулай ук ниндидер агач кисә ген кочып, тыпырчынганы аң лашылды. Агачы гына аның Хә ммә т сарылган бү рә нә гә караганда нә зегрә к тә, кыскарак та иде. Хә ммә ткә якынaйганда, океан колы авызыннан су фонтаны сиптереп алды да: «Ты кто?.. Wer ist du?» - дип, тө рле телдә сорау бирде. Шушы ике сорау белә н аның чит теллә р диң гезендә йө зү е тә мамланды. Хә ммә ткә сорауның русчасы якынрак тоелды. Шуң а кү рә: - Я- Хаммат... а ты?.- диде ул, бү рә нә сенә җ айлабрак ябышып. - Хаммат?! Татар мә ллә син?. - Татар, татар! - дип кычкырды Хә ммә т, океан ө стенә шатлык нуры сибеп.- Син дә татармыни?. - Ә йе, Гата исемле мин. Корабыбыз батты. Мин генә менә исә н калдым. Ә син нишлә п монда берү зең йө зеп йө рисең? - Безнең траулерны да океан йотты бит, - дип ың гырашты Хә ммә т, Гатага кулын сузып.- Син кайсы яктан? - Мамадыш районыннан. - Ә мин Казанның ү зеннә н. Танышу тә мамланганда, алар янә шә чайкалалар иде инде. Океан уртасында ике татар, ике якташ очрашу Хә ммә тне дә, Гатaны да ө метлә ндереп, канатландырып җ ибә рде hә м алар кү пмедер вакыт ү лем белә н яшә ү apacында бер генә сызык – берә р генә бү рә нә икә нен онытып тордылар. Лә кин шатлыкның кү з кү рмә с канатлары бичараларны кайнап торган океаннан йолкып ала алмады - якташлар бү рә нә лә ренә бик нык ябышканнар иде шул. Иң элек Гата айнып китте. - Хә ммә т, су тө плә рендә тончыгып ү лә ргә язган микә нни, ә?. - Ә й Ходаем. Ә йтмә дә инде... Монысын Хә ммә т ә йтте.- Тирә -якта кораб-мазар, утрау ише нә рсә дә кү ренми бит, ичмаса... Хә ммә т нечкә рә к кү ң елле булып чыкты – беренче булып ул елап җ ибә рде, аннары Гата кушылды. Аларның кү з яшьлә реннә н океанның тозлы суы шактый гына артты да бугай.. '. - Гата, уйлашыйк ә ле, берә р чара табып булмасмы. Без бит болай озак йө зеп йө ри алмабыз - тамак ачар, хә л бетә р... Шторм кузгалуы да бар... - Нинди чара табасың инде монда, - диде Гата, авызыннан ярты литр чамасы су сиптергә ч.- Туктале, Хә ммә т... Ә йдә, ике бү рә нә не бергә бә йлибез. Алай ышанычлырак булыр, кечкенә сал шикелле нә рсә ясыйк. Минем менә чалбар каешы да бар., Хә ммә т Гата ябышкан агачка кү з салды. «Бик нә зек шул. Нишлә п ә ле мин ү з гомеpeмнe куркыныч астына куйыйм...» - дип уйлап куйды ул hә м болай диде: Юк инде, туган! Һ ә ркемнең ү з гомере булган кебек, Ходай hә рберебезгә берә р бү рә нә бирде. Синең йомычкаң ны мин ү земнең кораб хә тле агачыма бә йли алмыйм, бигайбә. Болай минем җ аным тынычрак. Синең бү рә нә ң начар булганга мин гаепле тү гел. Шуннан соң ул бү рә нә сенең буеннан-буена мә хә ббә т белә н кү з йө ртеп чыкты. Кү к йө зе караң гылана башлагач, якташлар бү рә нә лә рен кысыбрак кочакладылар. Дулкыннар зурайганнан-зурая барды. Гата ялварулы тавыш белә н тагын бер мә ртә бә мө рә җ ә гать итте: - Хә ммә т тyгaным! Давыл башлана, бә йлик, дим, агачларны, бергә ничек тә куркынычсызрак булыр. Тау хә ле дулкын икесен дә коендырып алгач, Хә ммә тнең куркуы эгоизмны җ иң де hә м ул кә ү сә лә рне берлә штерергә ризалык бирде. Хә зер инде аларның язмышлары чын мә гънә сендә бер чалбар каешы белә н бә йлә нгә н иде. Давыл тынгач, бер-берсенең исә нме икә нен сораштылар. Икесе дә исә н иде ә ле. Агачларның Хә ммә т ябышкан башы нишлә птер су эченә таба бата башлады. Шуң а кү рә Хә ммә т агачның ypтacынa кү чте. Бу, ә лбә ттә, Гатага ошамады. - Карале, Хә ммә т дус, - диде ул, ү зен кө чкә генә кулга алып, - син миң а таба шуышма инде, батырасың бит мине дә... - Нә -ә -ә -ә -р-с-ә -ә -ә?.- диде Хә ммә т, Гатаның ө стенә акула кебек ташланырга ә зерлә нгә н cыман.- Минем бү рә нә м булмаса, кү птә н балыклар азыгы идең бит инде син. Ике агачтан торган «сал»да территория ө чен сугыш башланды. Гатаның оятсызлыгыннан, рә хмә тсезлегеннә н ярсып, Хә ммә т: - Чишә м каешны! Бир минем бү рә нә мне! - дип кычкьrрды. Хә ммә т бү рә нә лә рне бергә тотып торган бә йне чишмә кче булды, лә кин булдыра алмады - каеш юешлә неп тыгызланган иде. Ул каешны чә йнә ргә кереште. Гата якташының бу җ инаятенә комачауларга ният итеп караган иде дә, тик Хә ммә ткә таба шуышканда агачларның бә йлә нгә н башы авырлыктан бата башлагач, ул ү з ypынынa - элекке позициясенә чигенергә мә җ бү р булды. Бик озак маташа торгач, Хә ммә т тешлә ре белә н каешны ө зү гә иреште. Агачлар бер-берсеннә н телә р-телә мә с кенә аерылып киттелә р, hә м якташлар яң адан берә р бү рә нә иялә ре булдылар. Хә ммә т, Гатаны ү чеклә п шаркылдап кө лде дә, куллары белә н тиз-тиз ишкә лә п, якташыннан ерагая башлады. Гата да шаркылдап кө леп җ ибә рде. Хә ммә т су тө бенә тө шеп киткә ндә й булды - ялгыш Гатаның агачын кочаклаган лабаса... Бутаганнар агачларны... Хә ммә т Гатаның «йомычкa»сына ябышкaн, ә Гата, хайван, Хә ммә тнең утрау кадә р бү рә нә сенә атланып, шатлыгыннан «Җ омга Kө e»нә җ ырлый. Онытасым юк ү лгә ндә дә, Гү рлә ргә кергә ндә дә... Хә ммә т, шашудан «А-а-а» дип ү кереп, башын агачка бә рде. Аннары Гата мондый сү злә р ишетте: - Бир бү рә нә мне, карак!.. Кеше талаучы!.. Мин сине судка бирә м!.. Мә скә ү гә язам.... Хә ммә тнең авызына су тулгач, сү зне Гата алды: - Яз, яз, - диде ул, куллары белә н ишкә лә п.- Син лутчы ОOНгa яз - сугыш нейтраль суларда бара бит. Гатаның ерагаеп барганын кү ргә ч, Хә ммә т ачудан тешлә рен агачка батырды. Бу вакытта инде Гата «Җ омга кө е»н тә мамлап, дө ньяның киң леге турында ниндидер бер башкорт җ ыры җ ырлый иде. Шулай да, офыкта акулалар кү ренгә ч, бү рә нә лә р бер-берсенә тагын бә йлә нделә р. Акулалар кү здә н югалгач, «сал» экипажында тaгын талаш чыкты. Тә ү лек буена океан кочагында «иркә лә нгә ч», Алла hә м стихия колларының тамаклары ачты. Агачларның кабыгын ашаганда, гаделлек буенча, hә pкeм ү зенең бү рә нә сен кимерергә тиеш иде. Лә кин нә зек агачның кабыгы бик ачы, тә мсез булып чыкты. Ә кайсы агач кемнеке икә не ә легә haмaн законлаштырылмаган иде. Бу юлысы «сал»ның бавы булып хезмә т иткә н чалбарны Гата чә йнә п ө зде. Хә зер инде икесе дә игьтибарлырак булдылар, шуң а кү рә икесе дә юан бү рә нә гә куллары, аяклары hә м тешлә ре белә н ябыштылар. Нә зек агач, ү пкә лә гә н сыман, бата-калка хуҗ асыз чайкалып калды. - Гата, минем дү рт балам ятим кала, кү ч син теге агачка. Бу бү рә нә не мин беренче таптым бит. Хә ммә тнең тавышында ялвару, ү тенү hә м талә п итү ноталары бар иде. - Минем дә гаилә м бар, - диде Гата, коры гына. Мин сиң а караганда яшьрә к тә - минем ә ле бө тен roмерем алда. Яшисем килә минем! Чынлап та, Гата яшьрә к тә, тазарак та иде. Ул, шуннан файдаланып, Хә ммә тнең чә члә реннә н элә ктереп алды да аны берничә мә ртә бә суга батырып калкытты. Хә ммә т каршы торуның мә гьнә сезлеген аң лагач: «Алланың ә че Kahә pe тө шсен!» - диде дә ятим агачка таба йө зеп китте. Ике бү рә нә apacындa талаш дә вам итте. Кычкырудан тавышы карлыккач, Хә ммә тнең сү генү ле каргышларына Гата җ авап бирә алмый башлады. Нә къ шул вакытта еракта зур кораб кү ренде. Гатаның талашканда ө зелгә н тавыш җ епселлә реннә н: - Хә ммә т!.. Кычкыp тизрә к!..- дигә н сү злә р кө чкә шыелдап чыкты... Котылабыз... кычкыр... минем тавыш юк бит... Газиз бү рә нә сеннә н колак кагу Хә ммә тне бик рә нҗ еткә н иде. Шуң а кү рә ул бик явыз итеп авызын кыйшайтты да: - Кычкырмыйм! – диде. Гатаның ө згә лә нгә н җ аныннан: - Кычкыр, Алла хакы ө чен! – дигә н ә мер ишетелер-ишетелмә с кенә булып сытылып чыкты. - Бү рә нә мне бирсә ң, кычыpам, - диде Хә ммә т. Океаннарда сирә к очрый торган юан бү рә нә не дошманына бирү Гатаның уенда да юк иде. Ул ямьсез итеп елмайды да: - Мин синең нинди кеше икә нең не белә м... - диде. - Кычкырам, дип ялганлап бү рә нә мне элә ктермә кче буласың мы?. Алар талашкан арада, кораб юкка чыкты. 1990 СҮ ЗЛЕКЧӘ алла хакы ө чен – ради бога бата-калка – утопая бичара – несчастный дучар булу – подвергаться ишетелер-ишетелмә с – еле слышно каеш – ремень каһ ә р – проклятие, гнев кол – раб кә ү сә - ствол нә зек – тонкий сал – плот тыпырчыну –биться тө ксе – мрачный шом – тревога, опасение ә җ ә л – смерть ү керергә - реветь
|